i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯƠNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
TRẦN MỸ HẠNH
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG CHỨC CẤP XÃ TẠI
HUYỆN GIA LÂM ,THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ NHÂN LỰC
HÀ NỘI, 2016
ii
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯƠNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
TRẦN MỸ HẠNH
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG CHỨC CẤP XÃ TẠI
HUYỆN GIA LÂM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản trị nhân lực
Mã số: 60340404
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ NHÂN LỰC
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐỖ THỊ TƯƠI
HÀ NỘI, 2016
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn tốt nghiệp thạc sĩ quản trị nhân lực “Nâng
cao chất lượng công chức cấp xã tại huyện Gia Lâm, thành phố Hà
Nội”, là công trình nghiên cứu của riêng bản thân, được thực hiện trên cơ sở
nghiên cứu lý thuyết và khảo sát thực tiễn, dưới sự hướng dẫn khoa học của
TS. Đỗ Thị Tươi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn
gốc. Mọi số liệu được sử dụng đã được trích dẫn đầy đủ trong danh mục tài
liệu tham khảo.
Tác giả luận văn
Trần Mỹ Hạnh
ii
LỜI CẢM ƠN
Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, quý thầy, cô
khoa Sau đại học cùng lãnh đạo các phòng, khoa, ban của Trường Đại
học Lao động – Xã hội, quý thầy cô đã tận tình giảng dạy, tạo điều kiện giúp
đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu tại Trường.
Đặc biệt, tôi tỏ lòng biết ơn sâu sắc và kính trọng đến TS. Đỗ Thị
Tươi, người đã tận tình hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi
trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn đến Ban lãnh đạo, Phòng Nội vụ thuộc Ủy
ban nhân dân huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội, các công chức cấp xã…đã
cung cấp số liệu, giúp tôi hoàn thành các phiếu điều tra, tìm hiểu tình hình
của công chức cấp xã tại huyện.
Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã động
viên, tạo điều kiện để tôi tham gia học tập và nghiên cứu.
Mặc dù đã cố gắng, nhưng do khả năng của bản thân còn hạn chế nên
luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Xin kính mong nhận được sự
góp ý của quý thầy cô và các bạn để nội dung của luận văn được hoàn chỉnh
hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 16 tháng 9 năm 2016
Tác giả luận văn
Trần Mỹ Hạnh
III
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ……………………………………………………………………………….I
LỜI CẢM ƠN ………………………………………………………………………………….. II
MỤC LỤC ……………………………………………………………………………………… III
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT …………………………………………………..
VI
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
…………………………………………… VII
MỞ ĐẦU
………………………………………………………………………………………….
1
CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN VỀ CÔNG CHỨC CẤP XÃ VÀ NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG CHỨC CẤP XÃ …………………………
9
1.1.
Khái niệm, vai trò, đặc điểm công chức cấp xã
………………………….
9
1.1.1. Khái niệm ……………………………………………………………………………….
9
1.1.2. Vai trò của công chức cấp xã …………………………………………………… 12
1.1.3. Đặc điểm của công chức cấp xã
……………………………………………….. 12
1.2.
Chất lượng công chức xã và nâng cao chất lượng công chức cấp xã …. 14
1.2.1. Khái niệm chất lượng công chức cấp xã ……………………………………. 14
1.2.2. Nâng cao chất lượng công chức cấp xã ……………………………………… 16
1.3.
Các tiêu chí đánh chất lượng công chức cấp xã ………………………. 17
1.3.1 Nâng cao trí lực công chức cấp xã ……………………………………………. 17
1.3.2. Nâng cao tâm lực của công chức cấp xã ……………………………………. 19
1.3.3. Nâng cao thể lực của công chức cấp xã …………………………………….. 22
1.4.
Các hoạt động nâng cao chất lượng công chức cấp xã …………….. 24
1.4.1. Tuyển dụng công chức cấp xã
………………………………………………….. 24
1.4.2. Đào tạo và bồi dưỡng công chức cấp xã…………………………………….. 25
1.4.3. Quy hoạch công chức cấp xã …………………………………………………… 26
1.4.4. Sử dụng, sắp xếp công chức cấp xã…………………………………………… 27
1.4.5. Đánh giá thực hiện công việc đối với công chức cấp xã
……………….. 28
1.5.
Các nhân tố ảnh hưởng tới nâng cao chất lượng công chức cấp xã
…… 29
1.5.1. Các nhân tố khách quan
………………………………………………………….. 29
1.5.2. Các nhân tố chủ quan
……………………………………………………………… 31
IV
1.6.
Kinh nghiệm nâng cao chất lượng công chức cấp xã của
một số địa phương ………………………………………………………….. 33
1.6.1. Kinh nghiệm của huyện Thạch Thất – thành phố Hà Nội ……………… 33
1.6.2. Kinh nghiệm của quận Long Biên – thành phố Hà Nội ………………… 34
1.6.3. Bài học kinh nghiệm đối với huyện Gia Lâm
……………………………… 35
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG
CHỨC CẤP XÃ HUYỆN GIA LÂM
……………………………………… 37
2.1.
Khái quát chung về huyện Gia Lâm
………………………………………. 37
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế – xã hội …………………………………………… 37
2.1.2. Giới thiệu bộ máy tổ chức cấp xã huyện Gia Lâm ………………………. 39
2.2.
Thực trạng nâng cao chất lượng công chức cấp xã tại
huyện Gia Lâm ………………………………………………………………. 41
2.2.1. Cơ cấu đội ngũ công chức cấp xã …………………………………………….. 41
2.2.2. Nâng cao trí lực của công chức cấp xã tại huyện Gia Lâm
……………. 44
2.2.3. Nâng cao tâm lực của công chức cấp xã tại huyện Gia Lâm …………. 52
2.2.4. Nâng cao thể lực của công chức cấp xã huyện Gia Lâm ……………… 58
2.3.
Các hoạt động nâng cao chất lượng công chức cấp xã tại
huyện Gia Lâm ……………………………………………………………………. 62
2.3.1. Tuyển dụng công chức cấp xã
………………………………………………….. 62
2.3.2. Đào tạo và bồi dưỡng công chức cấp xã…………………………………….. 63
2.3.3. Quy hoạch công chức cấp xã …………………………………………………… 65
2.3.4. Sử dụng, sắp xếp đội ngũ công chức cấp xã
……………………………….. 66
2.3.5. Đánh giá công chức cấp xã huyện Gia Lâm
……………………………….. 67
2.4.
Các yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng công chức cấp xã huyện
Gia Lâm ……………………………………………………………………………… 69
2.5.
Đánh giá chung về nâng cao chất lượng công chức cấp xã tại
huyện Gia Lâm ……………………………………………………………………. 70
2.5.1. Ưu điểm……………………………………………………………………………….. 70
2.5.2. Tồn tại …………………………………………………………………………………. 71
V
2.5.3 Nguyên nhân ………………………………………………………………………… 72
CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG
CHỨC CẤP XÃ TẠI HUYỆN GIA LÂM
………………………………. 76
3.1.
Yêu cầu, định hướng và mục tiêu nâng cao chất lượng công
chức cấp xã của huyện Gia Lâm ……………………………………………. 76
3.1.1. Yêu cầu nâng cao chất lượng công chức cấp xã của huyện Gia
Lâm trong giai đoạn hiện nay ………………………………………………….. 76
3.1.2. Quan điểm, định hướng, mục tiêu nâng cao chất lượng công
chức cấp xã của huyện Gia Lâm ………………………………………………. 77
3.2.
Các giải pháp nâng cao chất lượng công chức cấp xã của
huyện Gia Lâm ……………………………………………………………………. 78
3.2.1. Xây dựng cơ cấu công chức cấp xã hợp lý
…………………………………. 78
3.2.2. Nâng cao chất lượng công tác tuyển dụng công chức cấp xã ………… 79
3.2.3. Đổi mới công tác đánh giá công chức cấp xã ……………………………… 81
3.2.4. Nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng ………………………….. 83
3.2.5. Đảm bảo các chế độ, chính sách về vật chất và tinh thần ……………… 84
3.2.6. Quan tâm chăm sóc, nâng cao sức khỏe và cải thiện môi trường
làm việc ……………………………………………………………………………….. 87
3.2.7. Hoàn thiện hệ thống chức danh vị trí việc làm và công tác phân
tích công việc ……………………………………………………………………….. 88
3.2.8. Một số giải pháp khác
…………………………………………………………….. 90
KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI THÀNH PHỐ HÀ NỘI VÀ CẤP
TRUNG ƯƠNG …………………………………………………………………… 93
KẾT LUẬN
……………………………………………………………………………………. 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO
……………………………………………………………….. 95
VI
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CA
Công an
CNH – HĐH
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
CNXH
Chủ nghĩa xã hội
CP
Chính phủ
CT
Chỉ thị
HĐND
Hội đồng nhân dân
KT-XH
Kinh tế xã hội
NĐ
Nghị định
NN-XD-MT
Nông nghiệp – Xây dựng – Môi trường
NQ
Nghị quyết
QĐ
Quyết định
T.Kê
Thống kê
THPT
Trung học phổ thông
TW
Trung ương
UBND
Ủy ban nhân dân
VP-TK
Văn phòng thống kê
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
VII
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ VÀ BẢNG
Bảng 2.1: Số lượng công chức cấp xã của huyện Gia Lâm giai đoạn
2011-2015 …………………………………………………………………. 41
Bảng 2.2: Cơ cấu độ tuổi và giới tính của công chức cấp xã huyện
Gia Lâm ……………………………………………………………………. 43
Bảng 2.3: Trình độ văn hóa của công chức cấp xã của huyện Gia Lâm …….. 45
Bảng 2.4: Trình độ chuyên môn của công chức cấp xã huyện Gia Lâm
…….. 45
Bảng 2.5: Trình độ lý luận chính trị của công chức cấp xã huyện Gia Lâm
……… 47
Bảng 2.6: Trình độ ngoại ngữ, tin học của công chức cấp xã huyện
Gia Lâm ……………………………………………………………………. 48
Bảng 2.7: Đánh giá các kỹ năng của công chức cấp xã.
………………………….. 50
Bảng 2.8: Đánh giá các kỹ năng của công chức cấp xã.
………………………….. 51
Bảng 2.9: Đánh giá tâm lực của công chức cấp xã
…………………………………. 54
Bảng 2.10: Đánh giá tâm lực của công chức cấp xã
……………………………….. 55
Bảng 2.11: Chiều cao, cân nặng của công chức cấp xã huyện Gia Lâm
……. 59
Bảng 2.12: Phân loại sức khỏe công chức cấp xã của huyện Gia Lâm
………. 61
Bảng 2.13: Kết quả đào tạo, bồi dưỡng công chức xã giai đoạn 2011-2015 ……….. 64
Bảng 2.14: Kết quả đánh giá, phân loại công chức cấp xã năm 2015
………… 68
Biểu đồ 2.1: Đánh giá tác phong làm việc của công chức cấp xã 57
Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức các cơ quan hành chính cấp xã của huyện
Gia Lâm ……………………………………………………………………. 40
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xây dựng công chức cấp xã là mối quan tâm của Đảng và Nhà nước ta
nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới của nước ta trong giai đọan hiện
nay. Đặc biệt, nước ta đang trong quá trình hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế
thế giới, với những thời cơ mới, cơ hội mới, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách
thức và khó khăn. Công chức là những người trực tiếp phục vụ chế độ, đại
diện cho Đảng và Nhà nước xây dựng và thực thi các chủ trương, chính sách,
thì đội ngũ công chức là nhân tố đối với sự phát triển của đất nước càng cần
được quan tâm.
Bước vào thời kỳ đổi mới, kể từ khi có Nghị quyết Đại hội toàn quốc
lần thứ VI của Đảng (tháng 12/1986) và sự phát triển nền kinh tế thị trường,
định hướng xã hội chủ nghĩa, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, việc
nâng cao chất lượng công chức nước ta nói chung, công chức cấp xã nói riêng
càng trở nên bức thiết. Những năm gần đây, việc thực hiện chủ trương xây
dựng công chức cấp xã đã đạt được những kết quả nhất định. Song thực tế vấn
đề xây dựng và phát triển công chức cấp xã sẽ có ý nghĩa hết sức quan trọng,
là cơ sở giúp cho Đảng, Nhà nước, Chính phủ hoạch định chiến lược, đáp ứng
yêu cầu xây dựng và phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay và những
năm tiếp theo.
Thực tế cho thấy, công chức cấp xã hiện nay chưa thực sự đáp ứng đủ
yêu cầu, nhiệm vụ của sự nghiệp đổi mới. Điều đó là do nhiều nguyên nhân,
nhưng một trong những nguyên nhân chính là do những bất cập trong việc
đào tạo, tuyển dụng, sử dụng công chức cấp xã. Nằm trong thực tế chung của
đất nước, huyện Gia Lâm không tránh khỏi những bất cập trong xây dựng, sử
dụng công chức cấp xã. Cụ thể là tình trạng hụt hẫng về cơ cấu, bố trí phân bổ
chưa hợp lý, chất lượng công chức chưa đáp ứng được với nhu cầu của công
2
việc, cơ sở vật chất phục vụ cho công chức còn hạn chế; cộng với việc đào tạo
cán bộ công chức cấp xã chưa thực sự gắn với việc sử dụng, đồng thời chưa
có chính sách thỏa đáng để thu hút công chức cấp xã có trình độ, chuyên môn
vẫn còn xảy ra.
Huyện Gia Lâm có 20 xã, 2 thị trấn với tổng diện tích là 114,73 km2,
dân số: 245.100 người (Tháng 05/2015). Huyện Gia Lâm được xác định là
vùng kinh tế trọng điểm, là địa bàn quân sự chiến lược ở phía Đông của Thủ
đô Hà Nội. Trong những năm gần đây, kinh tế huyện Gia Lâm đạt được
những kết quả đáng kể, 9 tháng đầu năm 2015: Giá trị sản xuất các ngành
kinh tế chủ yếu do Huyện quản lý ước tăng 9,51% so với cùng kỳ năm trước
(cao hơn mức tăng của cùng kỳ năm trước 0,39%); trong đó: Công nghiệp,
xây dựng tăng 9,65%; Thương mại, dịch vụ tăng 14,24%; Nông, lâm nghiệp,
thuỷ sản tăng 1,73%; Tổng thu ngân sách ước tính 9 tháng đầu năm 2015 là
1.047.056 triệu đồng. Chính vì thế mà việc đặt lên hàng đầu là phát triển kinh
tế – xã hội đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cấp thiết, trong đó có việc xây dựng
công chức cấp xã.
Xuất phát từ những vấn đề cấp thiết đó, tôi đã chọn đề tài “Nâng cao
chất lượng công chức cấp xã tại huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội” làm
luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa IX (Nghị quyết số 17-
NQ/TW) đã chỉ ra những mục tiêu cơ bản là: Xây dựng đội ngũ cán bộ ở cơ
sở có năng lực tổ chức và vận động nhân dân thực hiện đường lối của Đảng,
pháp luật của Nhà nước, công tâm, thạo việc, tận tụy với dân, biết phát huy
sức dân, không tham nhũng; trẻ hóa đội ngũ, chăm lo công tác đào tạo, bồi
dưỡng, giải quyết hợp lý và đồng bộ chính sách đối với cán bộ cơ sở…
3
Vấn đề nâng cao chất lượng công chức nói chung và cán bộ công chức cấp xã
nói riêng đã được nhiều nhà khoa học, nhà quản lý quan tâm nghiên cứu dưới
nhiều góc độ khác nhau. Các công trình nghiên cứu đã được công bố có liên
quan đến công chức có thể kể đến:
– “ Cơ sở khoa học của việc xây dựng đội ngũ công chức Nhà nước đến
năm 2015” – đề tài khoa học cấp Bộ do Bộ Nội Vụ thực hiện năm 2010; “
Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức” đề tài cấp Bộ do Bộ Nội
Vụ thực hiện năm 2008; “ Luận chứng khoa học cho việc nâng cao chất lượng
đội ngũ cán bộ trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước” đề tài cấp Nhà nước khoa học xã hội do PGS.TS Nguyễn Xuân Sầm
làm chủ nhiệm có ý nghĩa rất quan trọng, trên cơ sở các quan điểm lý luận,
tổng kết thực tiễn và kế thừa nhiều công trình đi trước, tác giả đã phân tích, lý
giải, hệ thống hóa các căn cứ khoa học cảu việc nâng cao chất lượng đội ngũ
cán bộ, trong đó có đội ngũ công chức hành chính Nhà nước đáp ứng yêu cầu
của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa dất nước và hội nhập kinh tế
quốc tế.
Ở Việt Nam, những năm qua đã có nhiều công trình nghiên cứu về chất
lượng công chức cấp xã:
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước KHXH 05-03 “Luận chứng
khoa học cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trong thời kỳ đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” (GS.TS. Nguyễn Phú Trọng làm chủ
nhiệm đề tài) đã đúc kết và đưa ra những quan điểm, định hướng trong việc sử
dụng các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ nói chung và
trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống kinh tế xã hội.
Tác giả Nguyễn Kim Diện với đề tài: “Nâng cao chất lượng đội ngũ
công chức hành chính nhà nước tỉnh Hải Dương” – luận án Tiến sĩ, Đại học
Kinh tế quốc dân, năm 2012. Luận án đã làm rõ và đưa ra quan điểm, phương
4
pháp tuyển dụng, sử dụng, quy hoạch, đào tạo và những giải pháp, kiến nghị
nâng cao chất lượng đội ngũ công chức hành chính nhà nước tỉnh Hải Dương.
Tác giả Tạ Quang Ngọc với đề tài: “Đổi mới tổ chức và hoạt động của
cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân ở Việt Nam hiện nay”- luận án
Tiến sĩ, Đại học Luật Hà Nội, năm 2013. Luận án đã nghiên cứu thực trạng về
tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân từ
khi bắt đầu công cuộc đổi mới ở nước ta đến nay, chỉ ra những ưu điểm và hạn
chế trong thực tiễn tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban
nhân dân, nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó.
Tác giả Trần Đình Thảo với bài viết: “Xây dựng đội ngũ công chức của
huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam: thực trạng và những giải pháp”, tạp chí “Phát
triển kinh tế – xã hội Đà Nẵng”. Tác giả đã đi sâu phân tích thực trạng đội ngũ
cán bộ, công chức hiện nay của huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam, thực trạng
tuyển dụng, quy hoạch, tạo nguồn đội ngũ công chức, công tác bố trí sử dụng,
đề bạt, bổ nhiệm công chức, thực trạng tình hình đào tạo, bồi dưỡng công chức.
Từ việc phân tích thực trạng đội ngũ cán bộ, công chức, tác giả đã đề xuất các
giải pháp chủ yếu xây dựng đội ngũ cán bộ công chức của huyện Đại Lộc.
Ngoài ra, còn rất nhiều công trình, bài viết của các nhà nghiên cứu đăng tải
trên các sách, báo, tạp chí…
Nhìn chung, những công trình trên đây đã góp phần làm sáng tỏ một số
vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng về thực trạng công chức xã. Tuy nhiên
các công trình chủ yếu tiếp cận vấn đề phương pháp luận, quan điểm, nguyên
tắc của vấn đề. Nhưng chưa có công trình nào đi sâu vào việc luận chứng một
cách toàn diện cơ sở lý luận, thực tiễn; nâng cao năng lực của công chức cấp
xã huyện Gia Lâm – thành phố Hà Nội. Vì vậy, đề tài nghiên cứu “Nâng cao
chất lượng công chức cấp xã tại huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội” sẽ đi
5
vào một phần nào đó vào phương pháp luận và thực tiễn nhằm đáp ứng yêu
cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn hiện nay.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Làm rõ cơ sở khoa học của việc nâng cao chất lượng công chức cấp xã;
và đề xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm nâng cao chất lượng công
chức cấp xã của huyện Gia Lâm, đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ trong tình
hình mới hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích trên, luận văn sẽ đi sâu vảo giải quyết những
nhiệm vụ sau:
– Về mặt lý luận: Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về công
chức xã, chất lượng công chức xã.
– Về mặt thực tiễn: Phân tích thực trạng chất lượng công chức xã của
huyện Gia Lâm, qua đó thấy được những ưu điểm và tìm ra nguyên nhân dẫn
tới những hạn chế về chất lượng công chức xã của huyện. Từ đó, đề xuất ra
các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công chức cấp xã của huyện Gia Lâm.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng
Nâng cao chất lượng công chức cấp xã của huyện Gia Lâm, thành phố
Hà Nội.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi nội dung:
Đề tài nghiên cứu thực trạng chất lượng công chức cấp xã, qua đó đưa
ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng công chức cấp xã.
* Phạm vi không gian: Nghiên cứu trên địa bàn huyện Gia Lâm – thành
phố Hà Nội.
6
* Phạm vi về thời gian:
– Các dữ liệu thứ cấp phục vụ cho nghiên cứu này được lấy từ năm
2011 đến 2015.
– Các dữ liệu sơ cấp được thu thập vào năm 2015.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Nguồn thông tin
– Thông tin, số liệu thứ cấp:
+ Số liệu thống kê, báo cáo từ: Phòng Nội vụ – UBND huyện Gia Lâm.
+ Tổng hợp từ các giáo trình, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ, sách báo,
tạp chí và các phương tiện truyền thông internet.
– Thông tin sơ cấp:
+ Luận văn sử dụng kết quả dữ liệu thu thập được từ điều tra bảng hỏi
nhằm thu thập các thông tin mang tính định lượng và định tính.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu như:
– Phương pháp điều tra xã hội học: Sử dụng bảng hỏi: Đối tượng bảng
hỏi là công chức cấp xã. Phát 240 phiếu hỏi, trong đó:
+ Công chức cấp xã, thị trấn (bảng hỏi 1): 100 phiếu, nhằm mục đích
đánh giá năng lực, trình độ, kỹ năng của công chức cấp xã;
+ Công chức cấp huyện (bảng hỏi 2): 40 phiếu, nhằm mục đích công
chức cấp huyện đánh giá tác phong làm việc, đạo đức công vụ, chuyên môn
nghiệp vụ của công chức xã;
+ Công dân và các tổ chức tới làm việc tại các xã, thị trấn (bảng hỏi 3):
100 phiếu, nhằm mục đích công dân đánh giá đạo đức công vụ, kỹ năng
chuyên môn nghiệp vụ, tác phong-tinh thần làm việc, kỹ năng giao tiếp.
+ Số địa điểm tiến hành điều tra: UBND huyện Gia Lâm; 13 xã và 02
thị trấn trên địa bàn huyện Gia Lâm.
7
+ Tổng số phiếu thu về: 237 phiếu (Chi tiết về phiếu điều tra được trình
bày tại phụ lục)
+ Cách thức phát phiếu: phát trực tiếp cho các đối tượng cần hỏi
+ Phương pháp phỏng vấn trực tiếp một số vị trí công tác của một số ông
chức tại các xã.
– Phương pháp thống kê số liệu: Tổng hợp số liệu thống kê của phòng
Nội vụ
– Phương pháp phân tích: Phân tích các báo cáo liên quan đến thực trạng,
chất lượng của đội ngũ cán bộ công chức xã.
5.3. Xử lý thông tin
Luận văn xử lý thông tin bằng việc sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp
số liệu thu thập được từ 237 phiếu điều tra. Đồng thời tổng hợp và phân tích các
thông tin thu thập được từ quá trình phỏng vấn vào mục đích nghiên cứu.
6. Những đóng góp về khoa học, ý nghĩa luận văn và thực tiễn của luận văn
– Qua kết quả nghiên cứu, đề tài góp phần khái quát và làm rõ thêm cơ
sở lý luận về chất lượng công chức cấp xã, đánh giá thực trạng, tìm ra những
bất cập, hạn chế về chất lượng công chức cấp xã ở huyện Gia Lâm, những yếu
tố ảnh hưởng đến chất lượng công chức cấp xã huyện Gia Lâm và những vấn
đề đang đặt ra và quan điểm giải pháp bảo đảm chất lượng công chức cấp xã ở
huyện Gia Lâm trong tình hình hiện nay.
– Luận văn góp phần làm sáng tỏ, bổ sung lý luận về chất lượng công
chức cấp xã, góp phần đẩy mạnh cải cách nền hành chính nhà nước, xây dựng
nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.
– Kết quả nghiên cứu của Luận văn là tài liệu tham khảo có giá trị trong
tổng kết thực tiễn về công chức cấp xã.
8
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương.
Chương 1: Lý luận về công chức cấp xã và nâng cao chất lượng công
chức cấp xã.
Chương 2: Thực trạng nâng cao chất lượng công chức cấp xã huyện
Gia Lâm.
Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng công chức cấp xã huyện
Gia Lâm.
9
CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN VỀ CÔNG CHỨC CẤP XÃ VÀ
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG CHỨC CẤP XÃ
1.1. Khái niệm, vai trò, đặc điểm công chức cấp xã
1.1.1. Khái niệm
1.1.1.1. Khái niệm công chức
“Công chức là một khái niệm chung được sử dụng phổ biến nhiều quốc
gia trên thế giới để chỉ những công dân được tuyển dụng vào làm việc thường
xuyên trong cơ quan nhà nước, do tính chất đặc thù của mỗi quốc gia, khái
niệm công chức của các nước cũng không hoàn toàn đồng nhất. Có nước chỉ
giới hạn công chức trong phạm vi những người hoạt động quản lý nhà nước.
Một số nước khác có quan niệm rộng hơn, công chức không chỉ bao gồm
những người thực hiện trực tiếp các hoạt động quản lý nhà nước mà còn bao
gồm cả những người làm việc trong các cơ quan có tính chất công cộng” [24]
Ở Pháp, Công chức là những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào
làm việc trong các công sở gồm các cơ quan hành chính công quyền và các tổ
chức dịch vụ công cộng do nhà nước tổ chức bao gồm cả trung ương, địa
phương [21].
Ở Trung Quốc, khái niệm công chức được hiểu là những người công
tác trong cơ quan hành chính các cấp, trừ nhân viên phục vụ, bao gồm công
chức lãnh đạo và công chức nghiệp vụ. Công chức lãnh đạo là những người
thừa hành quyền lực nhà nước, được bổ nhiệm theo các trình tự nhất định,
chịu sự điều hành của Hiến pháp, Điều lệ công chức và Luật tổ chức của
chính quyền các cấp. Công chức nghiệp vụ là những người thi hành chế độ
thường nhiệm, do các cơ quan hành chính các cấp bổ nhiệm và quản lý căn cứ
vào Điều lệ công chức, chiếm tuyệt đại đa số trong công chức nhà nước, chịu
sự trách nhiệm quán triệt, chấp hành các chính sách và pháp luật[21].
10
Ở Nhật Bản, công chức được phân thành hai loại chính, gồm công chức
nhà nước và công chức địa phương. Công chức nhà nước gồm những người
được nhận trong bộ máy của Chính phủ trung ương, ngành tư pháp, quốc hội,
trường công và bệnh viên quốc lập, xí nghiệp và đơn vị sự nghiệp quốc doanh
được lĩnh lương của ngân sách nhà nước. Công chức địa phương là những
người làm việc và lĩnh lương tài chính địa phương. [19]
Nhìn chung, các nước trên thế giới có nhiều điểm chung cơ bản giống
nhau trong quan niệm về công chức, mặt khác do truyền thống văn hóa, xã
hội, do đặc điểm chính trị, kinh tế nên mỗi nước có những điểm riêng.
Năm 2008, Quốc Hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đã thông qua
Luật Cán bộ, công chức số 22/2008/QH12. Đây là bước tiến mới, mang tính
cách mạng về cải cách chế độ công vụ, công chức, thể chế hóa quan điểm,
đường lối của Đảng về công tác cán bộ, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước
pháp quyền XHCH của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Điều 4, khoản
2 Luật Cán bộ, Công chức năm 2008 “Công chức là công dân Việt Nam,
được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh trong cơ quan của
Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị- xã hội ở trung ương,
cấp tỉnh, cấp huyện; trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân mà
không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng;
trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân mà không phải là sĩ quan, hạ
sĩ quan chuyên nghiệp và trong bộ máy lãnh đạo, quản lý của đơn vị sự
nghiệp công lập của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị-
xã hội (sau đây gọi chung là đơn vị sự nghiệp công lập), trong biên chế và
hưởng lương từ ngân sách nhà nước; đối với công chức trong bộ máy lãnh
đạo quản lý của đơn vị sự nghiệp công lập thì lương được bảo đảm từ quỹ
lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật”
11
Để hướng dẫn thi hành Luật cán bộ công chức, Chính phủ và các bộ
ngành đã ban hành nhiều văn bản pháp luật mới như Nghị định số
06/2010/NĐ-CP ngày 25 tháng 01 năm 2010 quy định công chức là “Công
dân Việt Nam, được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh,
trong biên chế, hưởng lương từ ngân sách nhà nước hoặc được bảo đảm từ
quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật”
1.1.1.2. Khái niệm công chức cấp xã.
Khái niệm công chức cấp xã được quy định tại Khoản 3, Điều 4, Luật
cán bộ, công chức năm 2008: “Công chức cấp xã là công dân Việt Nam được
tuyển dụng giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân
cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước”.
Như vậy, công chức cấp xã được tuyển dụng và phụ trách những lĩnh
cực chuyên môn, nghiệp vụ cụ thể tại UBND cấp xã, trực tiếp tham mưu cho
lãnh đạo UBND cấp xã trong việc điều hành, chỉ đạo công tác, thực hiện các
chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.
Theo khoản 3, Điều 61 của Luật cán bộ, công chức 2008, công chức
cấp xã có các chức danh sau đây:
a) Trưởng công an;
b) Chỉ huy trưởng Quân sự;
c) Văn phòng – thống kê;
d) Địa chính – xây dựng – đô thị và môi trường (đối với phường, thị
trấn) hoặc địa chính – nông nghiệp – xây dựng và môi trường (đối với xã);
đ) Tài chính – kế toán;
e) Tư pháp – hộ tịch;
g) Văn hóa – xã hội.
Công chức cấp xã do huyện quản lý
12
Ngoài các chức danh theo quy định trên, công chức cấp xã còn bao
gồm cả cán bộ, công chức được luân chuyển, điều động, biệt phái về cấp xã
– Số lượng công chức cấp xã
Theo quy định tại Khoản 1, Điều 4 của Nghị định số 92/2009/NĐ-CP
ngày 22/10/2009 của Chính phủ quy định: Số lượng cán bộ, công chức cấp
xã được bố trí theo loại đơn vị hành chính cấp xã: cấp xã loại 1 không quá
25 người, cấp xã loại 2 không quá 23 người, cấp xã loại 3 không quá 21
người (bao gồm cả cán bộ, công chức được luân chuyển, điều động, biệt
phái về cấp xã).
Việc xếp loại đơn vị hành chính cấp xã thực hiện theo quy định tại
Nghị định số 159/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về việc phân
loại đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn.
1.1.2. Vai trò của công chức cấp xã
Công chức cấp xã là những người làm công tác chuyên môn thuộc
biên chế của UBND cấp xã, có trách nhiệm tham mưu, giúp UBND cấp xã
thực hiện chức năng quản lý nhà nước về lĩnh vực công tác được phân công
và thực hiện các nhiệm vụ khác do Chủ tịch UBND cấp xã giao.
Công chức xã là người trực tiếp tham mưu cho lãnh đạo UBND cấp
xã trong việc điều hành, chỉ đạo công tác, thực hiện tiếp xúc với nhân dân,
phục vụ nhân dân, thực hiện chức năng quản lý nhà nước theo đúng chính
sách và thẩm quyền được UBND cấp xã giao.
1.1.3. Đặc điểm của công chức cấp xã
Công chức cấp xã là một bộ phận của đội ngũ công chức được tạo nên
từ nguồn chính là tuyển dụng. Do các tổ chức hành chính nhà nước có cấu
trúc thứ bậc, thực hiện các chức năng đa dạng, phức tạp nên công chức cấp xã
cũng có những đặc trưng cơ bản giống các đối tượng công chức khác, đó là:
13
– Công chức là nhân tố chủ yếu, nhân tố hàng đầu đóng góp vào sự tồn
tại, phát triển của cơ quan, tổ chức. Đồng thời họ chịu sự ràng buộc theo
những nguyên tắc và khuôn khổ nhất định do tổ chức đặt ra;
– Công chức mang tính Đảng, tính giai cấp rõ rệt và sản phẩm của họ là
các quyết định quản lý; công chức là những người được hưởng lương từ ngân
sách nhà nước; là chủ thể của nền công vụ, là những người thực thi công vụ
và được Nhà nước đảm bảo các điều kiện cần thiết, quyền lợi chính đáng để
có khả năng và yên tâm thực thi công vụ;
– Công chức hoạt động mang tính chất ổn định, ít chịu biến động nhằm
duy trì tính ổn định, liên tục của nền hành chính; họ được bảo hộ bằng quy
định “biên chế nhà nước”.
Bên cạnh những đặc điểm chung giống như công chức khác, do đặc thù
hoạt động của đội ngũ công chức cấp xã nên đội ngũ này có những đặc điểm
đặc thù:
Thứ nhất, hầu hết đội ngũ công chức xã, phường, thị trấn đều là người
địa phương, sinh sống tại địa phương, có quan hệ dòng tộc và gắn bó với
người dân tại địa phương đó. Công chức chính quyền cấp xã là những người
xuất phát từ cơ sở, họ vừa trực tiếp tham gia lao động sản xuất, vừa là người
đại diện cho nhân dân thực hiện chức năng quản lý nhà nước, giải quyết các
công việc của nhà nước. Do vậy, xét ở khía cạnh nào đó, công chức cấp xã bị
chi phối, ảnh hưởng rất nhiều bởi những phong tục tập quán làng quê, những
nét văn hóa bản sắc riêng đặc thù của địa phương, của dòng họ.
Thứ hai, sản phẩm hoạt động của công chức cấp xã là các quyết định
quản lý hành chính có tác động sâu rộng đến đời sống kinh tế, xã hội và cục
diện địa phương. Vì vậy đòi hỏi người công chức phải có trình độ hiểu biết sâu
rộng, có kỹ năng làm việc thuần thục trên lĩnh vực mà họ đảm nhiệm.
14
Thứ ba, công chức cấp xã của cả nước hiện nay rất đông, tuy nhiên về
chất lượng lại rất yếu, độ tuổi tương đối già. Hơn nữa, trình độ chuyên môn,
năng lực quản lý của đội ngũ chủ chốt chính quyền cơ sở chưa đồng đều, mặt
bằng chung còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước ở chính
quyền cơ sở. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến hiệu quả giải
quyết công việc của đội ngũ công chức cấp xã chưa cao.
1.2. Chất lượng công chức xã và nâng cao chất lượng công chức cấp xã
1.2.1. Khái niệm chất lượng công chức cấp xã
Chất lượng là một phạm trù trừu lượng, nó mang tính chất định tính và
khó định lượng, chúng ta không thể cân đo đong đếm được. Dưới mỗi cách
tiếp cận khác nhau thì quan niệm về chất lượng cũng khác nhau.
Theo từ điển tiếng Việt, chất lượng được xem là: “Cái tạo nên phẩm
chất, giá trị của mỗi con người, một sự vật, một sự việc”[27,tr.144]. Đây là
cách đánh giá một con người, một sự vật trong cái đơn nhất, cái tính độc lập
của nó .
Theo một cách hiểu khác thì: Chất lượng là một phạm trù triết học biểu
thị những thuộc tính bản chất của sự vật, chỉ rõ nó là cái gì, tính ổn định
tương đối của sự vật để phân biệt nó với sự vật khác. Chất lượng là đặc tính
khách quan của sự vật, biểu hiện ra bên ngoài qua các thuộc tính. Nó là cái
liên kết các thuộc tính của sự vật lại làm một, gắn bó với sự vật như một tổng
thể, bao quát toàn bộ sự vật và không tách khỏi sự vật”.[26]
Chất lượng công chức cấp xã, có thể hiểu chất lượng của đội ngũ công
chức là khả năng giải quyết các vấn đề thuộc tất cả các lĩnh vực, khả năng
thỏa mãn các yêu cầu của tổ chức, cá nhân (khách hàng) về cung ứng các dịch
vụ hành chính. Tiêu chí để đánh giá chất lượng công chức cũng đa dạng: có
thể là tỷ lệ giải quyết hồ sơ đảm bảo đúng quy định về thời gian, quy trình,
thủ tục; có thể là do sự đo lường về mức độ thỏa mãn của người dân khi
15
hưởng thụ dịch vụ hành chính liên quan đến các yếu tố, như sự hài lòng về
thái độ phục vụ, sự hài lòng về thời gian giải quyết công việc của người
dân….
Chất lượng công chức được đánh giá dựa trên tiêu chuẩn của đội ngũ
công chức, là những quy định cụ thể các yêu cầu về trình độ, năng lực, phẩm
chất đạo đức…,của những người công chức theo những tiêu chí nhất định đối
với từng ngành nghề riêng biệt.
Để đánh giá chất lượng công chức, cần nói tới chất lượng của mỗi công
chức vì mỗi công chức là một phần, một bộ phận của công chức.
Chất lượng công chức là tổng hợp những phẩm chất nhất định về sức
khỏe, trí tuệ khoa học, chuyên môn nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức, ý chí,
niềm tin, năng lực, luôn gắn bó với tập thể, với cộng đồng và khả năng thực
hiện có hiệu quả nhiệm vụ được giao. Trong thời kỳ CNH-HĐH đất nước,
yêu cầu chất lượng đối với công chức ngày càng cao, đòi hỏi người công chức
không những có trình độ, phẩm chất theo tiêu chuẩn công chức mà còn phải
gương mẫu, đi tiên phong về lý luận và thực tiễn, có tinh thần kỷ luật rất cao,
có tư duy khoa học, lý luận sắc bén, dám nghĩ, dám chịu trách nhiệm, luôn
gắn bó với tập thể, với cộng đồng, có kỹ năng tốt trong việc kết hợp tri thức
khoa học, kinh nghiệm, kỹ năng thực tiễn một cách nhạy bén, linh hoạt, đồng
thời luôn chấp hành nghiêm chỉnh chủ trương, đường lối, chính sách của
Đảng và Nhà nước.
Chất lượng của công chức ngoài những yếu tố nêu trên còn phụ thuộc
vào cơ cấu đội ngũ công chức, đó là tỷ lệ hợp lý giữa các độ tuổi, giữa nam
và nữ, giữa công chức lãnh đạo, quản lý, công chức phụ trách chuyên môn
nghiệp vụ.
Mỗi công chức không tồn tại một cách biệt lập mà phải đặt trong một
chỉnh thể thống nhất của cả đội ngũ công chức. Vì vậy, quan niệm chất lượng
16
công chức phải được đặt trong mối quan hệ biện chứng giữa chất lượng của
từng công chức với chất lượng của cả đội ngũ.
Bên cạnh đó, cũng cần giải quyết tốt mối quan hệ giữa chất lượng và số
lượng đội ngũ công chức. Chỉ khi nào hai mặt này có quan hệ hài hòa mới tạo
nên sức mạnh đồng bộ của cả đội ngũ.
Từ những phân tích nêu trên có thể hiểu, chất lượng công chức cấp xã
là chỉ tiêu tổng hợp chất luợng của từng công chức cấp xã, thể hiện quan
điểm phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, trình độ, năng lực, kỹ năng công
tác, chất lượng và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ được phân công của mỗi công
chức cũng như cơ cấu hợp lý về độ tuổi, về ngạch, bậc với số lượng đội ngũ
công chức bảo đảm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của UBND xã.
1.2.2. Nâng cao chất lượng công chức cấp xã
Chất lượng công chức cấp xã được thể hiện thông qua hoạt động của bộ
máy chính quyền cấp xã, ở việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của
chính quyền cấp xã. Do đó, để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý
Nhà nước của UBND cấp xã, cần thiết phải nâng cao chất lượng của công
chức cấp xã trên tất cả các mặt như: phẩm chất đạo đức, trình độ năng lực và
khả năng hoàn thành nhiệm vụ, trình độ năng lực, sự tín nhiệm của nhân dân,
khả năng thích ứng, xử lý các tình huống phát sinh của người công chức đối
với công vụ được giao.
Nâng cao chất lượng công chức cấp xã là tổng thế các biện pháp có tổ
chức, có định hướng tác động lên tập hợp tất cả các thuộc tính và sự phối hợp
hoạt động của công chức cấp xã làm thay đổi về chất cao hơn so với thời điểm
chưa tác động.
Để nâng cao chất lượng công chức cấp xã cần phải giải quyết tốt mối
quan hệ giữa chất lượng và số lượng công chức. Trong thực tế chúng ta cần
phải chống hai khuynh hướng: Khuynh hướng thứ nhất là chạy theo số lượng,
