BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
—o0o—
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:
GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG
CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN
HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM THỊNH
VƢỢNG CHI NHÁNH ĐÔNG ĐÔ
SINH VIÊN THỰC HIỆN
: NGUYỄN THU HẰNG
MÃ SINH VIÊN
: A16186
CHUYÊN NGÀNH
: TÀI CHÍNH –NGÂN HÀNG
HÀ NỘI – 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
—o0o—
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:
GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG
CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN
HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM THỊNH
VƢỢNG CHI NHÁNH ĐÔNG ĐÔ
Giáo viên hƣớng dẫn
: Th.s Lê Thị Hà Thu
Sinh viên thực hiện
: Nguyễn Thu Hằng
Mã sinh viên
: A16186
Chuyên ngành
: Tài chính – Ngân hàng
HÀ NỘI – 2014
LỜI CẢM ƠN
Khóa luận này là kết quả của quá trình học tập tại trường Đại học Thăng Long và
quá trình tìm hiểu thực tế của bản thân em tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt
Nam Thịnh Vượng – Chi nhánh Đông Đô trong thời gian qua.
Qua đây, em xin gửi lời cảm ơn tới trường Đại học Thăng Long cũng như tới các
thầy, cô giáo đã giảng dạy và giúp đỡ em trong quá trình học tập tại trường. Em cũng
xin cảm ơn Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng- Chi nhánh Đông
Đô đã tạo điều kiện cho em cơ hội tìm hiểu, nghiên cứu về hoạt động cho vay khách
hàng cá nhân của ngân hàng.
Bên cạnh đó, em xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô giáo Lê Thị Hà Thu–
người đã nhiệt tình giúp đỡ và trực tiếp hướng dẫn em hoàn thiện khóa luận này.
Trong quá trình thực hiện đề tài không tránh khỏi những sai sót, vì thế em rất
mong sự đóng góp của quý thầy cô và của Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam
Thịnh Vượng – Chi nhánh Đông Đô để khóa luận này được hoàn thiện hơn cả về nội
dung và hình thức.
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Khóa luận tốt nghiệp này là do tự bản thân thực hiện có
sự hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu
của người khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Khóa luận là có
nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng.
Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này!
Sinh viên
Nguyễn Thu Hằng
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
…………………………………………………………………………………………
10
CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CHO
VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ……………..
1
1.1.
Tổng quan về hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng
thương mại …………………………………………………………………………………………………..
1
1.1.1. Khái niệm hoạt động cho vay đối với Khách hàng cá nhân của
Ngân hàng thương mại ………………………………………………………………………………
1
1.1.2. Đặc điểm của hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
……………….
1
1.1.3. Vai trò của hoạt động cho vay khách hàng cá nhân …………………..
3
1.1.4. Các hình thức cho vay Khách hàng cá nhân của Ngân hàng
thương mại ………………………………………………………………………………………………
4
1.1.5. Các sản phẩm cho vay khách hàng cá nhân hiện nay ………………..
4
1.2.
Tổng quan về hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
………
6
1.2.1. Khái niệm hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
………
6
1.2.2. Sự cần thiết phải đẩy mạnh hiệu quả hoạt động cho vay khách
hàng cá nhân …………………………………………………………………………………………….
7
1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá
nhân
7
1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động cho vay khách
hàng cá nhân …………………………………………………………………………………………..
11
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CHO VAY
KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN
VIỆT NAM THỊNH VƢỢNG – CHI NHÁNH ĐÔNG ĐÔ
……………………………….
19
2.1.
Khái quát về Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh
Vượng – Chi nhánh Đông Đô
……………………………………………………………………….
19
2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Ngân hàng Thương mại cổ
phần Việt Nam Thịnh Vượng – Chi nhánh Đông Đô ………………………………….
19
2.1.2. Cơ cấu tổ chức và nhân sự, nhiệm vụ của các phòng ban
…………
20
2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ
phần Việt Nam Thịnh Vượng – chi nhánh Đông Đô giai đoạn 2010 – 2012
….
21
2.1.3.1. Hoạt động huy động vốn ………………………………………………………..
21
2.1.3.2 Hoạt động cho vay
……………………………………………………………………
26
2.1.3.3. Một số hoạt động kinh doanh khác …………………………………………
30
2.1.3.4. Kết quả hoạt động kinh doanh ………………………………………………
31
2.2.
Thực trạng hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng
Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô
………………….
35
2.2.1. Các quy định chung về hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại
Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng – nhánh Đông Đô
..
35
2.2.1.1. Nguyên tắc và điều kiện cho vay
……………………………………………..
35
2.2.1.2. Số tiền cho vay
………………………………………………………………………
36
2.2.1.3. Thời gian cho vay ………………………………………………………………….
36
2.2.1.4. Lãi suất cho vay …………………………………………………………………….
37
2.2.1.5. Quy trình cho vay khách hàng cá nhân
……………………………………..
37
2.2.1.6. Các sản phẩm cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Thương
mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô………………………………
41
2.2.2. Thực trạng hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng
Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô
………………
42
2.2.3. Tình hình doanh số thu nợ khách hàng cá nhân tại Ngân hàng
Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô
………………
43
2.2.4. Tình hình dư nợ cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng
Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô
………………
44
2.3.
Thực trạng hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân
hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô …………
49
2.3.1. Chỉ tiêu định tính
…………………………………………………………………….
49
2.3.2. Chỉ tiêu định lượng
………………………………………………………………….
51
2.4.
Đánh giá hoạt động cho vay Khách hàng cá nhân tại Ngân hàng
Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô
………………….
58
2.4.1. Những kết quả đạt được …………………………………………………………..
58
2.4.2. Những khó khăn và hạn chế
…………………………………………………….
59
2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế……………………………………………………….
60
CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CHO VAY ĐỐI
VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP VIỆT NAM
THỊNH VƢỢNG CHI NHÁNH ĐÔNG ĐÔ …………………………………………………….
63
3.1.
Định hướng hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Thương mại cổ
phần Việt Nam Thịnh Vương chi nhánh Đông Đô giai đoạn năm 2013 – 2015 …
63
3.1.1. Định hướng phát triển hoạt động cho vay
………………………………….
63
3.1.2. Định hướng phát triển hoạt động cho vay khách hàng cá nhân ….
64
3.2.
Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả cho vay đối với khách hàng cá
nhân của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô ………
64
3.2.1. Công tác huy động vốn
…………………………………………………………..
64
3.2.2. Chính sách cho vay
………………………………………………………………….
65
3.2.3. Áp dụng linh hoạt quy trình cho vay, đơn giản hóa thủ tục vay …..
66
3.2.4. Công tác thẩm định tín dụng
…………………………………………………….
67
3.2.5. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
……………………………………….
67
3.2.6. Xử lý nợ quá hạn …………………………………………………………………….
69
3.2.7. Giải pháp khác ………………………………………………………………………..
69
3.3.
Một số kiến nghị ………………………………………………………………………..
70
3.3.1. Đối với Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng ……………………
70
3.3.2. Đối với Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông
Đô
…………………………………………………………………………………………….
70
KẾT LUẬN
…………………………………………………………………………………………….
72
TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………………………………………..
73
DANH MỤC VIẾT TẮT
Ký hiệu viết tắt
Tên đầy đủ
DPRR
Dự phòng rủi ro
KHCN
Khách hàng cá nhân
NHNN
Ngân hàng Nhà nước
NHTM
Ngân hàng thương mại
TMCP
Thương mại cổ phần
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
VPBank
Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng
VPBank Đông Đô
Ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh
Đông Đô
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Bảng 2.1. Tình hình huy động vốn của VPBank Đông Đô giai đoạn 2010 -2012
……..
23
Bảng 2.2.Tình hình hoạt động cho vay tại Ngân hàng Thương mại Việt Nam Thịnh
Vượng chi nhánh Đông Đô giai đoạn 2010 – 2012
……………………………………………….
29
Bảng 2.3. Tình hình hoạt động kinh doanh khác tại chi nhánh Đông Đô giai đoạn 2010
– 2012 …………………………………………………………………………………………………………….
30
Bảng 2.4.Tình hình thu nhập – chi phí của VPBank Đông Đô giai đoạn 2010 – 2012
.
34
Bảng 2.5. Tình hình doanh số cho vay khách hàng cá nhân giai đoạn 2010 – 2012 ….
43
Bảng 2.6. Tình hình doanh số thu nợ giai đoạn 2010 – 2012 …………………………………
44
Bảng 2.7. Tình hình dư nợ cho vay khách hàng cá nhân giai đoạn 2010 – 2012 ………
47
Bảng 2.8. Tình hình dư nợ cho vay phân theo nhóm nợ giai đoạn 2010 – 2012 ……….
48
Bảng 2.9.Tình hình nợ quá hạn và nợ xấu trên tổng dư nợ đối với KHCN của chi
nhánh Đông Đô từ năm 2010 đến năm 2012
………………………………………………………..
51
Bảng 2.10. Hệ số chất lượng cho vay KHCN của chi nhánh Đông Đô giai đoạn 2010 –
2012 ……………………………………………………………………………………………………………….
52
Bảng 2.11. Tỷ lệ trích lập DPRR cho vay KHCN
…………………………………………………
54
Bảng 2.12. Hệ số khả năng bù đắp rủi ro …………………………………………………………….
55
Bảng 2.13. Tình hình thu lãi cho vay khách hàng cá nhâncủa chi nhánh Đông Đô giai
đoạn 2010 – 2012 ……………………………………………………………………………………………..
57
Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy hoạt động của Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
Thịnh Vượng – Chi nhánh Đông Đô …………………………………………………………………..
20
Sơ đồ 2.2. Quy trình cho vay KHCN ………………………………………………………………….
40
LỜI MỞ ĐẦU
1.
Sự cần thiết của đề tài
Một trong những nhân tố tạo sự thay đổi lớn đối với môi trường hoạt động của
lĩnh vực Tài chính – Ngân hàng trong thời gian tới là nước ta gia nhập vào WTO. Với
sức ép của quá trình hội nhập, vấn đề đặt ra đối với hầu hết các NHTM trong nước
hiện nay là làm thế nào để nâng cao tính cạnh tranh và khai thác tối đa các cơ hội của
thị trường mở. Vì những lí do đó nên để thích ứng với điều kiện kinh tế năng động và
những thay đổi của pháp luật đòi hỏi các Ngân hàng phải thường xuyên đổi mớ
ứ, hiện tại hay tương lai các NHTM luôn tìm kiếm các cơ hội để thu lợi
nhuận qua việc tăng trưởng nguồn vốn bằng nhiều cách khác nhau. Trong công cuộc
đổi mới, cùng với sự tăng trưởng kinh tế, các chính sách Ngân hàng thường xuyên
được chấn chỉnh và sửa đổi theo hướng chủ động, linh hoạt, hòa nhập với cơ chế thị
trường và xu hướng hội nhập quốc tế với hướng tăng huy động vốn và đa dạng hóa các
nghiệp vụ kinh doanh, tín dụng.
Với nền kinh tế ngày càng phát triển như hiện nay các thành phần kinh tế luôn
luôn cần có sự trợ giúp về vốn để có thể đáp ứng ngày càng cao hơn nhu cầu sản xuất
kinh doanh của mình. Tuy nhiên, nhu cầu về vốn lại là vấn đề còn nan giải đối với các
doanh nghiệp và cá nhân. Nhu cầu đó đòi hỏi phải có nguồn vốn đầu tư rất lớn. Việc
tài trợ này, đã được các NHTM chủ động đóng góp vai trò của mình nhằm thúc đẩy sự
phát triển kinh tế vùng. Trong số đó có Ngân hàng Thương mại cổ phần (TMCP) Việt
Nam Thịnh Vượng (VPBank).
Để đáp ứng nhu cầu về vốn như trên VPBank cũng đã đóng góp một phần nào
trong việc đầu tư các khoản tín dụng vào nền kinh tế. VPBank
n
đã
t
cho vay
VPBank
hoạt động
cho vay đã được VPBank quan tâm và nghiên cứu nghiêm túc để mở rộng thị trường
hơn.
Qua thờ
họ
ễ
Ngân hàng Thương mại cổ
phần Việt Nam Thịnh Vượng – Chi nhánh Đông Đô (VPBank Đông Đô)
hoạt động cho vay
Tuy nhiên với phạm
vi khóa luận của mình, em chỉ đi sâu và tìm hiểu về hiệu quả hoạt động cho vay đối
với Khách hàng cá nhân tại VPBank Đông Đô.
“Giải pháp nâng cao
hiệu quả hoạt động cho vay Khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thƣơng mại cổ
phần Việt Nam Thịnh Vƣợng – chi nhánh Đông Đô” làm nội dung viết khóa luận
tốt nghiệp cho mình.
2.
Mục đích nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của khóa luận là nhằm tìm hiểu hiệu quả hoạt động cho
vay khách hàng cá nhân
ổ chức tín dụng nói chung và của VPBank Đông Đô
nói riêng để từ đ
cho vay khách hàng cá nhân
Ngân hàng trong thời gian tới.
3.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng ngiên cứu: hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân.
–
Phạm vi nghiên cứu: hiệu quả hoạt động cho vay đối với KHCN tại Ngân
–
hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng chi nhánh Đông Đô trong 3 năm: 2010,
2011 và 2012
4.
Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu được sử dụng chủ yếu là phương pháp thu thập thông
tin và phương pháp phân tích. Thông tin thu thập được thông qua nhiều kênh như quá
trình thực tập trực tiếp tại ngân hàng, phỏng vấn cán bộ nhân viên của ngân hàng, các
báo cáo tài chính năm, báo cáo tín dụng,… Phương pháp phân tích sử dụng các thông
tin này, kết hợp với phương pháp so sánh, đối chiếu, tổng hợp thông tin, từ đó đưa ra
những nhận định về tình hình cho vay KHCN tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh
Vượng chi nhánh Đông Đô.
5.
Kết cấu của khóa luận
Nội dung của khóa luận gồm 3 chương :
Chƣơng 1: Lý luận chung về hiệu quả hoạt động cho vay Khách hàng cá
nhân tại ngân hàng thƣơng mại
Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động cho vay Khách hàng cá nhân tại Ngân
hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng – chi nhánh Đông Đô
Chƣơng 3: Các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động cho vay Khách hàng
cá nhân tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng – chi nhánh Đông Đô
1
CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CHO VAY
KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI
1.1. Tổng quan về hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thƣơng
mại
1.1.1. Khái niệm hoạt động cho vay đối với Khách hàng cá nhân của Ngân hàng
thương mại
Cho vay là hoạt động truyền thống nhất của NHTM và thường chiếm tỷ trọng cao
nhất trong tỷ trọng tổng tài sản, tạo thu nhập từ lãi lớn nhất và cũng là hoạt động mang
lại rủi ro nhất. Đây là một hình thức cấp tín dụng mà theo đó NHTM giao cho khách
hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thỏa
thuận với nguyên tắc hoàn trả cả gốc và lãi.
Khách hàng vay vốn của NHTM bao gồm các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế,
khách hàng cá nhân và hộ gia đình. Trong đó khách hàng cá nhân và hộ gia đình ngày
càng chiếm vị trí quan trọng trong hoạt động cho vay của NHTM. Các cá nhân và hộ
gia đình vay tiền từ NHTM để phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng hoặc đầu tư cho mục
đích kinh doanh sản xuất của mình. Theo Luật các Tổ chức Tín dụng Việt Nam năm
2010: “Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết
giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời
gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi.”
Như vậy, cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM bao gồm các hình thức cho vay
mà ngân hàng cung cấp cho các cá nhân hoặc hộ gia đình nhằm mục đích tiêu dùng,
đầu tư hay sản xuất kinh doanh.
1.1.2. Đặc điểm của hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
Khách hàng của hoạt động cho vay KHCN là các cá nhân, hộ gia đình những
người có mức thu nhập từ trung bình trở lên và ổn định có nhu cầu vay vốn phục vụ
cho những mục đích sinh hoạt, tiêu dùng hay phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh
của cá nhân hay hộ gia đình đó. Khác với khách hàng là các doanh nghiệp và tổ chức
kinh tế, KHCN thường có số lượng rất lớn, nhu cầu vay vốn rất đa dạng và chịu sự ảnh
hưởng nhiều bởi môi trường kinh tế, văn hóa – xã hội. Chính vì vậy, ở mỗi khu vực
khác nhau, nhu cầu vay vốn của KHCN cũng khác nhau tùy thuộc vào tình hình nền
kinh tế, trình độ dân trí, thu nhập, tập quán và thị hiếu tiêu dùng của dân cư. KHCN
đến ngân hàng xin vay vốn thường nhằm thỏa mãn các nhu cầu hiện tại của họ, các
khoản vay này có thể là vay để mua ô tô, mua nhà hoặc sửa chữa nhà…hoặc vay kinh
doanh trên quy mô nhỏ.
2
Quy mô của các hợp đồng cho vay KHCN thường nhỏ hơn nhiều so với cho vay
đối với KHDN là do KHCN vay vốn thường là để đáp ứng những nhu cầu tiêu dùng
hoặc sản xuất kinh doanh trên quy mô hộ gia đình nên số vốn mà họ xin vay thường
không lớn. Thêm vào đó điều kiện về tài sản đảm bảo của KHCN thường không nhiều
và không có giá trị lớn ràng buộc làm cho số vốn NHTM chấp thuận cho KHCN vay
không cao như các khoản cho vay KHDN. Đồng thời khi khách hàng có nhu cầu mua
sắm hàng hóa để tiêu dùng, họ thường có xu hướng tiết kiệm từ trước. Họ tìm đến
ngân hàng để bù đắp phần thiếu hụt tạm thời.
Tuy vậy, số lượng KHCN đến vay vốn tại NHTM lại lớn hơn nhiều lần so với số
lượng KHDN, đặc biệt ở các NHTM hoạt động theo định hướng là ngân hàng bán lẻ số
lượng này là rất lớn. Chính vì vậy tổng quy mô cho vay KHCN của các NHTM vẫn
chiếm tỉ trọng khá lớn trong tổng dư nợ của ngân hàng
Cho vay KHCN là khoản mục cho vay có chi phí cao hơn nhiều so với khoản
mục cho vay KHDN do số lượng các khoản cho vay KHCN là rất lớn nhưng quy mô
của từng khoản vay thường nhỏ nên các NHTM phải bỏ ra nhiều chi phí (cả về nhân
lực và công cụ) trong việc phát triển khách hàng, lập hồ sơ, thẩm định, xét duyệt, và
quản lí các khoản vay… Một nguyên nhân khác khiến chi phí của các khoản cho vay
KHCN cao là vì hoạt động cho vay KHCN ở nước ta mới được phát triển trong những
năm gần đây, nhiều hình thức cho vay còn khá mới mẻ đối với khách hàng. Do đó, các
ngân hàng phải tiến hành các chương trình quảng cáo giới thiệu sản phẩm để phát triển
khách hàng, mở rộng thị phần, hoạt động này góp phần làm cho chi phí các khoản cho
vay KHCN tăng thêm.
Các khoản cho vay KHCN thường là những khoản cho vay có độ rủi ro cao đối
với ngân hàng vì trong danh mục cho vay KHCN có nhiều sản phẩm cho vay không
cần tài sản đảm bảo và nguồn thu nợ chủ yếu của ngân hàng là qua quỹ lương hàng
tháng của khách hàng. Tuy nhiên, tình hình tài chính của KHCN thường thay đổi
nhanh chóng theo tình trạng công việc, sức khỏe và từ môi trường kinh tế. Trong hoạt
động sản xuất kinh doanh các cá nhân và hộ gia đình thường có trình độ quản lí yếu,
thiếu kinh nghiệm, trình độ khoa học kĩ thuật và công nghệ lạc hậu do đó rủi ro cao,
công việc kinh doanh có thể dễ dàng thất bại, ảnh hưởng tới khả năng trả nợ cho ngân
hàng.
Ngoài ra, việc thẩm định và quyết định cho vay KHCN thường gặp nhiều khó
khăn do vấn đề thông tin không đầy đủ, không rõ ràng, nguồn thông tin do chính
khách hàng cung cấp rất khó xác định tính trung thực, do đó chất lượng thẩm định
khách hàng không cao. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến các quyết định cho vay
của ngân hàng.
3
Các khoản cho vay KHCN thường có lãi suất cao hơn so với các khoản cho vay
KHDN của NHTM. Nguyên nhân là do chi phí của việc cho vay KHCN khá lớn, việc
cho vay đối với KHCN chứa đựng rủi ro cao như đã đề cập ở trên.
Tùy thuộc vào từng mục đích vay vốn và hình thức cho vay mà các khoản vay
của KHCN có thời hạn: ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. Đối với những khoản vay bổ
sung vốn lưu động phục vụ sản xuất kinh doanh, thời hạn cho vay phù hợp với chu kỳ
sản xuất kinh doanh của cá nhân và hộ gia đình do đó thời hạn vay thường là ngắn hạn.
Bên cạnh đó, đối với những khoản vay phục vụ nhu cầu tiêu dùng của cá nhân và
hộ gia đình, thời hạn thường là trung hạn và dài hạn tùy thuộc vào khả năng đáp ứng
nguồn vốn của ngân hàng và khả năng trả nợ của khách hàng, đối với những khoản
vay mua nhà, thời hạn cho vay có thể kéo dài hơn.
1.1.3. Vai trò của hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
Hiện nay sự cạnh tranh giữa các NHTM ngày càng gay gắt nhất là tại các đô thị,
nơi tập trung số lượng lớn các khách hàng có tiềm lực tài chính lớn và mật độ ngân
hàng dày đặc. Dưới áp lực cạnh tranh về cung cấp dịch vụ ngân hàng trong mấy năm
qua và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, nhiều ngân hàng đã xác
định cho mình chiến lược phát triển theo định hướng ngân hàng bán lẻ.
Hoạt động cho vay KHCN nói riêng và nghiệp vụ ngân hàng bán lẻ nói chung sẽ
góp phần làm tăng thị phần của các NHTM, đưa hình ảnh của ngân hàng đến với đông
đảo đối tượng khách hàng, cung cấp cho khách hàng danh mục sản phẩm đa dạng,
phục vụ tối đa mọi nhu cầu của khách hàng.
Việt Nam có môi trường chính trị ổn định, hệ thống pháp luật ngày càng được
hoàn thiện, môi trường kinh tế tăng trưởng liên tục và ổn định qua nhiều năm. Sự phát
triển của đời sống kinh tế xã hội và thu nhập gia tăng cũng dẫn đến những thay đổi
trong thói quen tiêu dùng của người dân. Một trong những thay đổi đáng chú ý là tỉ lệ
tiêu dùng của nguời dân dành cho hoạt động vui chơi giải trí đặc biệt là du lịch có xu
hướng tăng lên. Chất lượng cuộc sống của người dân không ngừng được cải thiện,
người tiêu dùng khó tính hơn và có nhu cầu cho cuộc sống cao hơn, đặc biệt là nhu cầu
bức xúc về nhà ở, phương tiện đi lại và họ sẵn sàng vay để sắm sửa. Do đó, hoạt động
cho vay khách hàng cá nhân sẽ còn tiếp tục tăng trưởng nhanh trong những năm tới.
Đối với NHTM, việc mở rộng cho vay KHCN giúp ngân hàng mở rộng mối quan
hệ với đa dạng khách hàng, đa dạng hóa hoạt động kinh doanh, phân tán rủi ro và gia
tăng lợi nhuận.
Đối với khách hàng, hoạt động cho vay KHCN của NHTM giải quyết tốt những
nhu cầu cấp bách về vốn trong kinh doanh, và nâng cao đời sống của khách hàng, giúp
họ được hưởng một mức sống cao hơn dù chưa đủ khả năng chi trả trong hiện tai.
4
Đối với nền kinh tế, cho vay KHCN có tác dụng tích cực trong việc kích cầu tiêu
dùng, từ đó tạo nên hiệu ứng kích thích sản xuất phát triển, góp phần thúc đẩy tăng
trưởng kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội.
1.1.4. Các hình thức cho vay Khách hàng cá nhân của Ngân hàng thương mại
Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn vay, các khoản vay KHCN bao gồm hai hình
thức: vay tiêu dùng và vay sản xuất kinh doanh.
Vay tiêu dùng: là các khoản vay phục vụ nhu cầu chi tiêu của các cá nhân và hộ
gia đình như: xây dựng nhà cửa, mua sắm đồ đạc, du học,…
Vay sản xuất kinh doanh: là các khoản vay phục vụ cho nhu cầu bổ sung vốn sản
xuất kinh doanh, đầu tư của cá nhân, hộ gia đình như bổ sung vốn lưu động, mua sắm
máy móc,…
Đối với hai hình thức vay trên, thời gian cho vay có thể là ngắn hạn (thời gian
cho vay dưới 12 tháng), trung hạn (thời gian cho vay từ 12 tháng đến 60 tháng), dài
hạn (thời gian cho vay từ 60 tháng trở lên)
Phương thức vay có thể là:
Cho vay từng lần: là phương thức cho vay mà mỗi lần vay vốn khách hàng và
ngân hàng làm thủ tục vay vốn cần thiết và ký kết hợp đồng tín dụng.
Cho vay trả góp: là phương thức cho vay mà khi vay ngân hàng và khách hàng
thỏa thuận số lãi vốn vay phải trả cộng với số nợ gốc được chia ra để trả nợ theo nhiều
kì hạn trong thời gian cho vay.
Cho vay theo hạn mức thấu chi: là phương thức cho vay mà ngân hàng thỏa
thuận bằng văn bản chấp thuận cho vay chi vượt số tiền khách hàng có trong tài khoản
của mình phù hợp với quy định của Chính phủ và Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam về
hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.
Riêng đối với các khoản vay bổ sung vốn lưu động thường xuyên trong hoạt
động sản xuất kinh doanh thì phương thức cho vay là hạn mức tín dụng: ngân hàng và
khách hàng thỏa thuận một mức dư nợ vay tối đa duy trì trong một khoảng thời gian
nhất định được sử dụng khá phổ biến.
Các điều khoản đảm bảo khoản vay là yếu tố quan trọng trong việc xét duyệt cho
vay khách hàng của ngân hàng. Hiện tại các ngân hàng xem xét cho vay với khách
hàng theo hai hình thức: cho vay có tài sản đảm bảo và cho vay không có tài sản đảm
bảo (tín chấp).
1.1.5. Các sản phẩm cho vay khách hàng cá nhân hiện nay
Các sản phẩm cho vay KHCN được thiết kế rất đa dạng và mang đặc trưng riêng
của từng NHTM. Số lượng sản phẩm và tiện ích của các sản phẩm cho vay KHCN ở
5
mỗi ngân hàng là khác nhau, giúp cho khách hàng có nhiều lựa chọn phù hợp với nhu
cầu của mình hơn. Tuy nhiên, về cơ bản các sản phẩm cho vay KHCN được chia ra
làm 5 loại chính như sau:
Cho vay bất động sản
–
Đây là hình thức cho vay đối với KHCN nhằm đáp ứng nhu cầu mua nhà, hợp
thức hóa nhà đất, xây dựng hoặc sửa chữa nhà ở. Thông thường, với loại sản phẩm này
giá trị khoản vay tuy nhỏ hơn nhiều so với cho vay KHDN nhưng cũng tương đối lớn
so với các sản phẩm còn lại trong danh mục cho vay KHCN vì vậy các ngân hàng đều
yêu cầu khách hàng cần có tài sản đảm bảo cho khoản vay này.
Cho vay tiêu dùng
–
Đây là sản phẩm được triển khai nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của KHCN
như mua ô tô, mua đồ dùng sinh hoạt trong gia đình, chi phí cho việc đi du học…. Các
khoản cho vay tiêu dùng giúp cho người tiêu dùng có cơ hội được hưởng một mức
sống cao hơn bởi họ có thể sử dụng hàng hóa và dịch vụ trước khi họ có khả năng chi
trả. Khách hàng của loại hình sản phẩm này chủ yếu là những người có việc làm và thu
nhập ổn định như công nhân viên hưởng lương. Thông thường, đối với loại hình cho
vay tiêu dùng nhỏ lẻ các ngân hàng thường cho vay mà không cần tài sản đảm bảo và
thu nợ thông qua quỹ lương của khách hàng vay vốn. Đối với các khoản vay lớn hơn
như vay mua ô tô thì ngân hàng cũng yêu cầu tài sản đảm bảo là chiếc ô tô được mua,
với việc cho vay để đi du học thì ngân hàng giữ sổ tiết kiệm mà ngân hàng cho khách
hàng vay hình thành nên. Ở các nước phát triển thì tín dụng tiêu dùng là loại hình tín
dụng phát triển nhất và đem lại nguồn thu nhập chiếm tới hơn nửa thu nhập của ngân
hàng (khoảng 50% – 60%). Ở Việt Nam, cho vay tiêu dùng mới được các ngân hàng
triển khai trong mấy năm gần đây và còn khá mới mẻ với người dân. Đây cũng là cơ
hội để các NHTM tiến hành đẩy mạnh hơn nữa hoạt động cho vay này.
Cho vay sản xuất kinh doanh
–
Trong hoạt động sản xuất kinh doanh khi bị thiếu hụt về vốn để bổ sung vốn lưu
động, mua sắm máy móc trang thiết bị… các KHCN thường tìm đến ngân hàng để xin
vay. Đặc điểm của loại hình này là số lượng khách hàng đến giao dịch lớn nhưng
doanh số giao dịch thì không cao (so với cho vay sản xuất kinh doanh của KHDN) và
cũng cần có tài sản đảm bảo.
Cho vay nông nghiệp
–
Là sản phẩm cho vay tập trung vào đối tượng là các hộ nông dân sản xuất nông
nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản. Sản phẩm cho vay này ngoài
mục đích thu lợi nhuận còn có mục đích xã hội: nó góp phần làm thay đổi tập quán
6
làm ăn của nông dân, chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất lớn nhằm nâng cao đời
sống của nhân dân.
Cho vay cầm cố sổ tiết kiệm, giấy tờ có giá
–
Là sản phẩm áp dụng cho các cá nhân có sổ tiết kiệm gửi tiền tại ngân hàng
chưa đáo hạn hoặc đang nắm giữ một lượng giấy tờ có giá chưa đến hạn thanh toán có
nhu cầu sử dụng tiền. Đây là loại hình cho vay có rủi ro thấp vì khoản vay của khách
hàng được đảm bảo bằng chính những giấy tờ có giá hay khoản tiền gửi của khách
hàng hoặc người có liên quan tại ngân hàng.
1.2. Tổng quan về hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
1.2.1. Khái niệm hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
NHTM là một loại hình doanh nghiệp đặc biệt, cũng hạch toán kinh doanh độc
lập và hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận. Chính vì vậy, hiệu quả của cho vay có ảnh
hưởng rất lớn tới kết quả kinh doanh của ngân hàng do đó để đánh giá được hoạt động
cho vay của một ngân hàng có hiệu quả hay không cần phải tìm hiểu thế nào là hiệu
quả của hoạt động cho vay đó mà trước hết phải hiểu rõ được “hiệu quả” là gì? Có
nhiều cách để đạt được một kết quả giống nhau nhưng cách hiệu quả nhất là cách sử
dụng ít thời gian, công sức và nguồn lực nhất. Tuy nhiên, cần phải xem xét trên nhiều
góc độ khác nhau bởi mỗi quan điểm khác nhau sẽ có những cách nhận định khác nhau
về hiệu quả cho vay.
Hiệu quả cho vay xét trên góc độ của KHCN: thể hiện ở sự thỏa mãn yêu cầu
của các KHCN về quy mô vốn vay, lãi suất vay vốn, kỳ hạn nợ hợp lý, thủ tục vay vốn
đơn giản, điều kiện cho vay thông thoáng. Bên cạnh đó, các KHCN mong muốn được
ngân hàng đáp ứng nhu cầu vay vốn một cách kịp thời, tiến độ giải ngân nhanh chóng
để phục vụ cho các hoạt động SXKD của mình. Điều này góp phần đảm bảo an toàn,
uy tín và sự thân thiện của ngân hàng trong giao dịch với khách hàng.
Hiệu quả cho vay xét trên góc độ của NHTM: Đối với NHTM, một khoản vốn
cho vay được coi là có hiệu quả khi phạm vi, giới hạn, mức độ cho vay phù hợp với
khả năng tài chính của ngân hàng, đảm bảo đúng nguyên tắc cho vay chung theo quy
định của pháp luật và các quy định riêng của từng ngân hàng, hạn chế thấp nhất mức
độ rủi ro trong suốt quá trình kinh doanh của ngân hàng. Thu nhập từ hoạt động cho
vay luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu nhập của ngân hàng nhưng bên cạnh đó
cũng chứa đựng nhiều rủi ro. Do vậy, việc đảm bảo an toàn vốn vay là mục tiêu quan
trọng bên cạnh mục tiêu lợi nhuận của ngân hàng.
Từ những phân tích trên, có thể đưa ra một nhận định về hiệu quả cho vay
KHCN như sau: “hiệu quả cho vay KHCN là sự đáp ứng kịp thời, đầy đủ nhu cầu về
7
vốn cho KHCN, phù hợp với khả năng của ngân hàng và chính sách phát triển kinh tế
của địa phương, được doanh nghiệp đưa vào quá trình sản xuất kinh doanh một cách
có hiệu quả nhất, tạo ra được lượng tiền lớn hơn để chi trả đủ chi phí, có lợi nhuận và
hoàn trả nợ đầy đủ cho ngân hàng cả gốc và lãi đúng hạn”.
1.2.2. Sự cần thiết phải đẩy mạnh hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
Nâng cao hiệu quả cho vay KHCN là yêu cầu tất yếu của bản thân mỗi ngân
hàng. Bởi cho vay là hoạt động đặc trưng cơ bản, quyết định sự tồn tại, phát triển của
mỗi ngân hàng ở hầu hết các nước. Khi hoạt động cho vay của ngân hàng có chất
lượng đồng nghĩa với việc đồng vốn ngân hàng bỏ ra được sử dụng hiệu quả, ngân
hàng có khả năng thu hồi nợ đầy đủ, đúng hạn và có được lợi nhuận từ mỗi khoản vay
của khách hàng. Ngoài ra, hiệu quả cho vay tốt cũng phản ánh trình độ tổ chức quản lý
các hoạt động kinh doanh của ngân hàng và trình độ của cán bộ ngân hàng. Nhờ đó,
ngân hàng không những thu được lợi nhuận cao mà còn xây dựng được hình ảnh và uy
tín với khách hàng, giữ được khách hàng truyền thống và thu hút thêm nhiều khách
hàng mới. Ngân hàng có nhiều điều kiện mở rộng hoạt động cho vay cũng như các
dịch vụ ngân hàng khác, đồng thời tăng cường khả năng cạnh tranh của ngân hàng trên
thị trường. Hiện nay, các ngân hàng không chỉ cạnh tranh qua chính sách lãi suất mà
còn cạnh tranh qua chất lượng sản phẩm dịch vụ và khả năng đáp ứng nhu cầu khách
hàng một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất. Chính vì vậy, nâng cao chất lượng cho vay
là cần thiết và là xu thế tất yếu của các NHTM trong giai đoạn hiện nay.
Hoạt động cho vay của NHTM là kênh cung cấp vốn chủ yếu cho các KHCN
hiện nay. Nhờ có vốn vay từ ngân hàng mà các KHCN có thêm nguồn vốn để tiêu
dùng, kinh doanh,…
Cho vay KHCN của NHTM góp phần thúc đẩy tiêu dùng, sản xuất,… Nó còn góp
phần khai thác có hiệu quả các nguồn lực quốc gia, thúc đẩy nhanh quá trình tích tụ và
tập trung vốn phục vụ SXKD, giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và
tăng trưởng cho vay, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Khi các KHCN sử dụng vốn vay
đúng mục đích kinh doanh, hoàn trả nợ gốc và lãi cho ngân hàng đúng hạn sẽ tạo nên
các nguồn lực, củng cố cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế quốc gia. Nếu tăng
trưởng cho vay chậm và chất lượng cho vay kém tức là việc sử dụng vốn không có
hiệu quả, khả năng hấp thụ vốn của các giúp cho nền kinh tế phát triển mạnh, ổn định,
bền vững, tạo điều kiện hội nhập kinh tế trong khu vực và trên thế giới.
1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
Các chỉ tiêu định tính
–
Sự phù hợp của các thông lệ, quy trình và chính sách cho vay là cơ sở pháp lí
đảm bảo cho các khoản vay được an toàn, hiệu quả. Hiện nay, một số quy trình cho
8
vay thường có năm bước cơ bản: tiếp nhận hồ sơ, phân tích tín dụng, quyết định tín
dụng, giải ngân và cuối cùng là giám sát và thanh lí tín dụng.
Khả năng của lãnh đạo ngân hàng trong việc quản lý hiệu quả tài sản cũng là một
lí do quan trọng góp phần vào hiệu quả cho vay KHCN bởi vì lãnh đạo phải có chuyên
môn mới đánh giá được hồ sơ xin vay của khách hàng đồng thời phải có những chính
sách kịp thời khi phát hiện có nợ xấu.
Bên cạnh đó là sự đa dạng hóa và chất lượng của danh mục tín dụng KHCN cũng
có ảnh hưởng không kém. Nhu cầu của khách hàng là vô cùng đa dạng, vì thế để đáp
ứng được điều đó, Ngân hàng cần có những sản phẩm khác nhau phù hợp với mong
muốn của khách hàng. Tuy nhiên những sản phẩm đó phải đảm bảo chất lượng, đúng
với quy định của pháp luật và ít rủi ro.
Ngân hàng luôn phải trích lập DPRR để đảm bảo cho các khoản vay, tỷ lệ này
càng cao chứng tỏ ngân hàng hoạt động không hiệu quả. Vì thế các ngân hàng nên
xem xét, thẩm định các khoản vay của khách hàng để đảm bảo khách hàng đủ khả
năng thanh khoản. Đồng nghĩa với việc trích lập DPRR sẽ được giảm xuống.
Hiệu quả hoạt động cho vay KHCN còn phụ thuộc rất lớn vào khả năng thâm
nhập thị trường cho vay tín dụng cá nhân và địa bàn, thị phần hoạt động của ngân
hàng. Ngân hàng nào có đại bàn và thị phần hoạt động càng lớn thì càng có điều kiện
để phát triển hoạt động cho vay của mình.
Hoạt động cho vay nào cũng hàm chứa rủi ro. Vì thế việc kiểm soát nội bộ ra đời
với các cơ chế, chính sách, quy trình, quy định cụ thể giúp nhận dạng, đo lường, đánh
giá thường xuyên, liên tục để kịp thời phát hiện, ngăn ngừa các rủi ro trong hoạt động
cho vay, qua đó đề xuất những biện pháp quản lý rủi ro thích hợp, nâng cao chất lượng
cho vay của ngân hàng. Hoạt động kiểm soát nội bộ được thực hiện thường xuyên,
nghiêm túc và hiệu quả sẽ tác động rất lớn đến chất lượng cho vay của ngân hàng.
Liên quan mật thiết đến hoạt động cho vay đó là cán bộ tín dụng. Khoản vay có
an toàn hay không phụ thuộc rất nhiều đến chất lượng thẩm định của cán bộ. Điều đó
đồng nghĩa với việc ngân hàng phải có chính sách đào tạo, khen thưởng phù hợp đối
với công việc của từng nhân viên. Chỉ có như vậy nhân viên mới yên tâm làm việc và
cho kết quả tốt nhất.
Các chỉ tiêu định lƣợng
–
Vòng quay vốn tín dụng khách hàng cá nhân
+
Vòng quay vốn cho vay KHCN
= Doanh số thu nợ KHCN
Dư nợ bình quân KHCN
9
Chỉ tiêu vòng quay vốn tín dụng KHCN phản ánh số vòng chu chuyển vốn tín
dụng của NH đối với khách hàng. Vòng quay vốn càng cao chứng tỏ nguồn vốn vay
NH đã luân chuyển nhanh hay nói một cách khác là đồng vốn ngân hàng cho khách
hàng vay đã tham gia nhiều vào chu kỳ kinh doanh của khách hàng. Vòng quay vốn tín
dụng KHCN nhanh chứng tỏ tốc độ quay vòng vốn của khách hàng vay vốn cao,
khách hàng hoạt động có hiệu quả với đồng vốn vay của ngân hàng, phản ánh tình
hình ngân hàng quản lý vốn tín dụng đối với khách hàng tốt, chất lượng tín dụng cao.
Ngược lại chỉ số này thấp chứng tỏ có những bất ổn có thể xảy ra trong quá trình thu
hồi vốn. Thông qua đó ngân hàng sớm có biện pháp nhắc nhở, đôn đốc khách hàng,
kịp thời hạn chế rủi ro có thể xảy ra. Đây cũng là căn cứ để ngân hàng đưa ra quyết
định có cho vay trong những lần tiếp theo hay không.
Tỷ lệ Nợ quá hạn khách hàng cá nhân
+
Tỷ lệ nợ quá hạn (NQH) KHCN là tỷ lệ phần trăm giữa NQH cho vay KHCN và
tổng dư nợ cho vay KHCN của NHTM ở một thời điểm nhất định, thường là cuối
tháng, cuối quý, cuối năm. Tỷ lệ này cho biết tại thời điểm xác định cứ 100 đồng ngân
hàng đã cho vay thì có bao nhiêu đồng là NQH.
Tỷ lệ NQH
KHCN
=
NQH cho vay KHCN
x
100%
Tổng dư nợ cho vay KHCN
NQH cho vay KHCN là khoản nợ gốc hay lãi mà KHCN không trả được khi đến
hạn thỏa thuận ghi trên hợp đồng tín dụng. Đối với ngân hàng, việc khách hàng không
trả đúng hạn có thể ảnh hưởng đến tính thanh khoản cũng như hoạt động kinh doanh
của Ngân hàng, là lời cảnh báo cho ngân hàng, hy vọng thu lại tiền vay trở nên mong
manh. Ngân hàng cần có những biện pháp hữu hiệu để giảm thiểu thiệt hại kịp thời
như tăng cường công tác đôn đốc doanh nghiệp trả nợ khi đến hạn, tích cực đòi nợ đã
quá hạn cũng như giám sát chặt chẽ hoạt động kinh doanh của khách hàng nhằm giảm
thiểu những rủi ro trong cho vay có thể đến. Chất lượng cho vay cũng được thể hiện
một phần thông qua NQH. Tỷ lệ NQH càng cao chứng tỏ ngân hàng đang gặp rủi ro
tín dụng và có khả năng mất vốn.
Các NHTM phải tiến hành phân loại các nhóm nợ theo Quyết định số
493/2005/QĐ-NHNN và Quyết định sửa đổi bổ sung số 18/2007/QĐ-NHNN của
NHNN. Việc phân loại nhóm nợ cụ thể này sẽ giúp cho các NHTM có thể đưa ra các
chính sách hợp lý cho từng nhóm nợ, qua đó cũng có thể đánh giá được chất lượng cho
vay của NHTM.
Tỷ lệ nợ xấu khách hàng cá nhân
+
10
Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN quy định nợ từ nhóm 3 đến nhóm 5 là nợ xấu
và tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ vào khoảng 2% – 5% là chấp nhận được.
Tỷ lệ nợ xấu
KHCN
=
Nợ xấu cho vay KHCN
x 100%
Tổng dư nợ
Nợ xấu là những khoản nợ mà khả năng thu hồi rất thấp. Đây là những khoản nợ
mà ngân hàng không hề mong muốn. Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ phản ánh tỷ trọng
của nợ xấu trong tổng dư nợ của ngân hàng. Tỷ lệ này càng cao càng phản ánh những
rủi ro trong cho vay của ngân hàng lớn. Có nhiều biện pháp để giải quyết nợ xấu, tùy
vào tình hình thực tế của khách hàng mà ngân hàng có thể đưa ra những biện pháp
khác nhau từ gia hạn nợ đến phát mại tài sản đảm bảo.
Tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro (DPRR) cho vay khách hàng cá nhân
+
Tỷ lệ này cho biết DPRR trong cho vay được trích so với Dư nợ cho vay. Tỷ lệ
này càng cao chứng tỏ chất lượng cho vay đối với khách hàng chưa tốt, vẫn phải trích
lập dự phòng nhiều.
Tỷ lệ trích lập DPRR KHCN
=
DPRR cho vay KHCN được trích
x 100%
Dư nợ cho vay KHCN
Khả năng bù đắp rủi ro
+
Trong nền kinh tế thị trường các doanh nghiệp cũng như các NHTM phải hoạt động
trong môi trường cạnh tranh gay gắt, chịu sự chi phối lớn của các quy luật cung – cầu,
quy luật cạnh tranh… nên phải thường xuyên đối mặt với rủi ro từ mọi phía. Có khi giá
cả thay đổi, do công nghệ lạc hậu, khả năng quản lý và điều hành kém, khủng hoảng
tài chính… gây phản ứng dây chuyền khiến khách hàng gặp khó khăn, thua lỗ trong
kinh doanh, thậm chí vỡ nợ dẫn đến phá sản. Mặt khác do thông tin tín dụng không
đầy đủ, nếu một bên không nắm vững tình hình tài chính, uy tín khả năng thanh toán
của đối tác, không am hiểu, không kiểm tra được các thông số kỹ thuật và hiệu quả của
dự án mà mình tài trợ thì rủi ro tín dụng là điều khó tránh khỏi.
Hệ số khả năng bù đắp khoản vay
=
DPRR cho vay KHCN được trích
Nợ đã xử lý
Sự tồn tại và phát triển của ngân hàng phụ thuộc vào khả năng bù đắp rủi ro
chung và rủi ro trong cho vay nói riêng.
Nếu hệ số này <1 cho biết ngân hàng không đủ khả năng bù đắp rủi ro.
11
Nếu hệ số này =1, ngân hàng đủ khả năng bù đắp rủi ro trong cho vay
Nếu hệ số này >1, tức là số trích lập DPRR lớn hơn số Dư nợ cho vay đã được
xử lý rủi ro.
Thu nhập từ hoạt động cho vay
+
Khoản vay được đánh giá là có chất lượng khi khoản vay đó tạo được thu nhập
cho ngân hàng. Ngân hàng cũng là một doanh nghiệp đặc biệt hoạt động với mục đích
kinh doanh cuối cùng là lợi nhuận. Nguồn thu từ hoạt động cho vay là nguồn thu chủ
yếu cho ngân hàng tồn tại và phát triển. Hoạt động cho vay có lãi chứng tỏ ngân hàng
không chỉ thu được vốn, đủ khả năng chi trả các khoản chi phí mà còn có thêm lợi
nhuận.
Thu nhập từ cho vay
=
Lãi từ hoạt động cho vay KHCN
x 100%
Tổng thu nhập
Chỉ tiêu này phản ánh khả năng sinh lời của các khoản cho vay của ngân hàng,
nó cho biết tỷ lệ lãi phát sinh từ hoạt động cho vay trên một đơn vị thu nhập là bao
nhiêu. Với cùng một mức thu nhập, nếu ngân hàng nào càng giảm được chi phí đầu
vào càng nhiều thì tỷ lệ thu nhập càng lớn, chứng tỏ ngân hàng hoạt động tốt, điều này
góp phần tạo nên chất lượng cho vay tốt.
1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động cho vay khách hàng cá nhân
Nhân tố chủ quan
–
Quy mô và uy tín của ngân hàng thương mại
+
Quy mô của ngân hàng thương mại được đánh giá qua các chỉ tiêu như: tổng
nguồn vốn (cũng chính là tổng tài sản), số vốn tự có, mạng lưới các điểm giao dịch…
Các NHTM muốn phát triển hoạt động cho vay KHCN thì phải mở rộng mạng
lưới các điểm giao dịch để khách hàng dễ dàng tiếp cận với các sản phẩm của ngân
hàng, đồng thời nghiên cứu đưa ra nhiều loại hình sản phẩm đáp ứng mọi nhu cầu của
khách hàng. NHTM với quy mô vốn tự có lớn sẽ dễ dàng xây dựng trụ sở, mua sắm
trang thiết bị hiện đại, nghiên cứu phát triển sản phẩm… từ đó tạo nên ưu thế so với
các đối thủ cạnh tranh trong việc thu hút khách hàng đến với ngân hàng. Măt khác, tâm
lí của KHCN khi liên quan tới vấn đề tài chính là họ thường sợ bị lừa đảo và do vậy
họ tìm đến những ngân hàng lớn, có uy tín để giao dịch. Vì vậy, quy mô và uy tín của
NHTM là yếu tố có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả hoạt động cho vay KHCN.
Chính sách tín dụng của ngân hàng
+
12
Đây là nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô của hoạt động cho vay nói chung
và cho vay KHCN nói riêng. Có 3 nhân tố tác động chính trong chính sách tín dụng là:
lãi suất cạnh tranh, phương thức cho vay và các tài sản bảo đảm tiền vay.
Ngân hàng nào có lãi suất cho vay thấp hơn sẽ thu hút được nhiều khách hàng
đến với mình do đó các ngân hàng phải xác định mức lãi suất cho vay trên cơ sở quy
định chung về lãi suất của hệ thống ngân hàng, phù hợp với lợi nhuận của ngân hàng,
và vẫn đảm bảo hấp dẫn được khách hàng tìm đến giao dịch.
Phương thức cho vay đa dạng phong phú, đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng
tại từng thời điểm khác nhau là nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến quy mô hoạt động
cho vay nói chung và cho vay KHCN nói riêng.
Khách hàng muốn vay vốn tại ngân hàng phải đáp ứng các điều kiện, nguyên tắc
vay vốn. Trong các điều kiện đó, điều kiện về tài sản bảo đảm tiền vay đóng vai trò
quan trọng trong quyết định cho vay của ngân hàng. Hiện nay, trong danh mục cho vay
KHCN của các NHTM có rất nhiều sản phẩm là cho vay tín chấp, không cần tài sản
đảm bảo, điều kiện vay vốn đơn giản. Điều này là một nhân tố giúp mở rộng hoạt
động cho vay KHCN tuy nhiên cũng làm gia tăng rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Chính
vì vậy, các NHTM phải có chính sách đúng đắn về tài sản đảm bảo để vừa mở rộng
được hoạt động cho vay KHCN lại vừa hạn chế rủi ro tín dụng đến mức thấp nhất,
từng bước nâng cao được hiệu quả hoạt đông cho vay KHCN.
Công tác tổ chức hoạt động cho vay KHCN của ngân hàng
+
Tổ chức hoạt động cho vay KHCN của NHTM có ảnh hưởng rất lớn đến kết quả
hoạt động cho vay KHCN của chính ngân hàng đó. Các ngân hàng khác nhau lại có
cách tổ chức hoạt động cho vay khác nhau, có ngân hàng thành lập riêng Bộ phận hoặc
Phòng khách hàng cá nhân chuyên phụ trách về cho vay đối với KHCN tạo điều kiện
thuận lợi để phát triển hoạt động này. Tuy nhiên cũng có ngân hàng lại coi cho vay
KHCN là một mảng của hoạt động cho vay nói chung và chưa có sự tách biệt về công
việc dẫn đến hoạt động này chưa thực sự được chú trọng phát triển. Vì vậy muốn nâng
cao được hiệu quả hoạt động cho vay đối với KHCN, các NHTM cần tổ chức tốt công
tác cho vay, có bộ phận chuyên phụ trách mảng cho vay KHCN để tạo sự chuyên môn
hóa trong công việc.
Chất lượng đội ngũ cán bộ ngân hàng
+
Hoạt động cho vay KHCN là hoạt động phức tạp và bao gồm nhiều công đoạn
nên lại càng yêu cầu cán bộ ngân hàng phải có trình độ chuyên môn vững vàng, tác
phong làm việc chuyên nghiệp, có đạo đức, có năng lực trong việc quản lý đơn xin
vay, định giá tài sản thế chấp, giám sát số tiền vay và có các biện pháp hữu hiệu trong
việc quản lý và thu hồi nợ vay của ngân hàng… Ngoài ra, đội ngũ nhân viên ngân hàng
13
còn cần có thái độ niềm nở, tôn trọng và lắng nghe khi tiếp xúc với khách hàng sẽ
khiến khách hàng có thiện cảm và thích tới giao dịch với ngân hàng hơn, qua đó giúp
ngân hàng có thể nâng cao được chất lượng dịch vụ và quảng bá được hình ảnh của
ngân hàng trong hoạt động cho vay nói chung và hoạt động cho vay KHCN nói riêng.
Để có được đội ngũ nhân viên có chuyên môn cao các NHTM cần chú trọng
công tác tuyển dụng ban đầu. Trong quá trình làm việc tiến hành đào tạo một cách bài
bản, thường xuyên để nâng cao chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ. Đồng thời cần có
những chính sách đãi ngộ hợp lý để giữ chân những cán bộ ưu tú cũng như tâm huyết
với công việc, duy trì khả năng làm việc lâu dài của họ tại ngân hàng.
Trình độ khoa học kĩ thuật và công nghê thông tin của ngân hàng
+
Công nghệ của ngân hàng là các phần mềm và phần cứng của thiết bị thông tin
được dùng trong ngân hàng. Với công nghệ hiện đại như máy tính, ATM, hệ thống
chương trình quản lí ngân hàng lõi giúp cho các NHTM đơn giản hoá thủ tục, rút ngắn
thời gian giao dịch, bảo mật thông tin cho khách hàng tốt hơn, nhờ vậy ngân hàng có
thể phục vụ tốt nhất, nhanh nhất và hiệu quả nhất các nhu cầu của khách hàng. Qua đó
dần tạo sự hài lòng, sự tín nhiệm của khách hàng đối với ngân hàng và nhờ vậy mà thu
hút nhiều khách hàng đến giao dịch với ngân hàng, làm tăng doanh số cho vay nói
chung và cho vay KHCN nói riêng, gia tăng lợi nhuận cho ngân hàng.
Hoạt động marketing ngân hàng
+
Hoạt đông marketing nhằm giới thiệu, quảng bá và xây dựng hình ảnh ngân hàng
cũng như danh mục sản phẩm mà ngân hàng cung cấp với những tiện ích đặc biệt
nhằm thu hút khách hàng đến với ngân hàng. Chính vì vậy, Ngân hàng nào càng chú
trọng đầu tư cho hoạt động marketing thì càng nhiều khách hàng biết đến sản phẩm
của ngân hàng và tìm đến giao dịch, qua đó góp phần mở rộng quy mô hoạt động của
mình, tìm kiếm và phát triển trên những thị trường mới.
Tuy nhiên, nếu không cân nhắc mức chi cho hợp lý mà tiến hành chi quá nhiều
cho hoạt động này cũng làm cho lợi nhuận của ngân hàng bị giảm sút bởi thu nhập
tăng lên do mở rộng cho vay KHCN không bù đắp nổi chi phí cho hoạt động
marketing.
Nhân tố khách quan
–
Môi trường kinh tế
+
Môi trường kinh tế có ảnh hưởng tới tất cả mọi hoạt động kinh tế diễn ra trong
nó, và hoạt động cho vay khách hàng cá nhân cũng không nằm ngoại lệ. Tác động của
môi trường kinh tế đối với hoạt động cho vay KHCN của NHTM là tác động thuận
chiều, khi nền kinh tế phát triển thì hoạt động cho vay KHCN cũng được mở rộng, còn
14
hoạt động cho vay KHCN sẽ bị thu hẹp khi nền kinh tế đi vào suy thoái hoặc trong giai
đoạn khó khăn.
Hai yếu tố lạm phát và lãi suất là hai nhân tố tác động trực tiếp đến việc mở rộng
cho vay nói chung và cho vay KHCN nói riêng. Bởi khi lãi suất và lạm phát tăng cao
tức chi phí của việc vay vốn trở nên đắt hơn, các khách hàng sẽ cân nhắc việc vay vốn
của ngân hàng và làm cho hoạt động cho vay KHCN bị ảnh hưởng tiêu cực..
Môi trường văn hóa xã hội
+
Môi trường văn hóa xã hội cũng là một nhân tố có ảnh hưởng không nhỏ tới
việc mở rộng cho vay KHCN của các NHTM. Các yếu tố thuộc về văn hóa xã hội như
thói quen tiêu dùng, phong tục tập quán của từng vùng miền đều có thể tác động tới
hoạt động cho vay KHCN. Khi trình độ dân trí chưa cao, người dân chưa hiểu hết về
các tiện ích của sản phẩm cho vay KHCN, hơn nữa họ có tâm lý ăn chắc mặc bền, sợ
phải mang gánh nặng nợ nần thì họ rất khó có thể đưa ra quyết định đến vay vốn của
ngân hàng để tiêu dùng mà thường lo tiết kiệm đến khi có đủ tiền thì mới tiêu dùng.
Đây sẽ là một trở ngại cho hoạt động cho vay KHCN. Ngược lại, tại những nơi nền
dân trí phát triển hơn, người dân có suy nghĩ thoáng và luôn muốn hưởng thụ một cách
tốt nhất các dịch vụ thì họ sẵn sàng đến ngân hàng xin vay vốn để phục vụ cho nhu cầu
của mình. Ở những nơi như vậy hoạt động cho vay KHCN của ngân hàng sẽ có cơ hội
phát triển. Thông thường ở thành thị nhu cầu tiêu dùng thường cao hơn khu vực nông
thôn do đó mà nhu cầu vay tiêu dùng cũng lớn hơn. Mỹ là quốc gia có thị trường tiêu
dùng lớn, phần lớn dân cư Mỹ đã sử dụng vốn vay NHTM để tài trợ cho nhu cầu tiêu
dùng của mình. Chính vì vậy mà thị trường cho vay KHCN của Mỹ được đánh giá là
lớn nhất thế giới và có tốc độ tăng trưởng cao hằng năm. Tại Việt Nam, hai thị trường
Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) là hai thị trường tiêu dùng lớn nhất của
cả nước.
Môi trường pháp lý
+
Hoạt động kinh doanh của NHTM nói chung và hoạt động cho vay KHCN nói
riêng chịu sự điều chỉnh của rất nhiều các quy định, văn bản pháp luật có liên quan
như luật dân sự, luật các tổ chức tín dụng, luật đất đai, các quy định về thực hiện giao
dịch đảm bảo. về quản lý tái sản, về đăng kí cầm cố thế chấp… Các đối tượng khách
hàng nằm trong chiến lược mở rộng cho vay của ngân hàng cần được thừa nhận về mặt
pháp lý. Đây là điều kiện để người vay vốn yên tâm, mạnh dạn đầu tư sản xuất và tiêu
dùng còn ngân hàng thì thuận lợi hơn khi ra các quyết định cho vay.
Trong môi trường pháp lý chặt chẽ, đồng bộ, bảo vệ được quyền lợi hợp pháp
của các bên tham gia, hoạt động cho vay KHCN cũng mạnh dạn và dễ dàng hơn và
ngược lại việc thực thi pháp luật không nghiêm sẽ tạo ra kẽ hở trong quản lý tín dụng,
