BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
—o0o—
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG
CHO VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ
TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN
NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH SỐ 4
THANH HÓA
SINH VIÊN THỰC HIỆN : NGUYỄN THỊ NGỌC TRÂM
MÃ SINH VIÊN
: A16484
CHUYÊN NGÀNH
: NGÂN HÀNG
HÀ NỘI – 2014
BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
—o0o—
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG
CHO VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ
TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN
NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH SỐ 4
THANH HÓA
Giáo viên hƣớng dẫn : Th.s Lê Thị Hà Thu
Sinh Viên Thực Hiện
: Nguyễn Thị Ngọc Trâm
Mã Sinh Viên
: A16484
Chuyên Ngành
: Ngân Hàng
HÀ NỘI – 2014
LỜI CẢM ƠN
T em
ủ quý trong khoa Kinh tế Quả ờ Đại
h T L ũ cô chú cán bộ tại Ngân hàng No&PTNT Việt Nam chi
nhánh s 4 Thanh Hóa.
Em xin gửi lời cảm ơ â ắc nhấ ến Th.s Lê Thị H T ờ c tiếp
ng d ị ê m âm t n tình và tạo m ều kiện
thu n l i nhất trong quá trình th c hiện lu .
Xin cảm ơ ị, cô chú cán bộ tại Ngân hàng No&PTNT Việt Nam chi
nhánh s 4 Thanh Hóa ng d n, chỉ bảo và tạo m ều kiện thu n l i cho em
trong quá trình th c t p và thu th p s liệ ể em có thể hoàn thành bài lu .
Em ũ x ửi lời cảm ơ â ế ạn bè, nhữ ời
luôn bên cạ ộng viên em hoàn thành t t bài khóa lu n.
Sinh viên
Nguyễn Thị Ng c Trâm
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI
RO TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI …………………………………………………………………………
1
1.1. Tổng quan về hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân
hàng thƣơng mại
………………………………………………………………………………………………
1
1.1.1. Khái niệm hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ………………….
1
1.1.1.1. Khái niệm về hoạt động cho vay ………………………………………………………………
1
1.1.1.2. Khái niệm về Doanh nghiệp vừa và nhỏ ……………………………………………………
1
1.1.2. Đặc điểm của hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ
……………..
2
1.1.2.1. Đặc điểm của doanh nghiệp vừa và nhỏ ……………………………………………………
2
1.1.2.2. Đặc điểm của hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ……………..
3
1.1.2.3. Các nguyên tắc trong cho vay ………………………………………………………………….
4
1.1.3. Điều kiện cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ …………………………………..
5
1.1.4. Một số hình thức cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng
thương mại
……………………………………………………………………………………………………….
6
1.1.4.1. Theo thời hạn cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ
………………………………………..
6
1.1.4.2. Phân loại theo tính chất đảm bảo …………………………………………………………….
8
1.1.4.3. Phân loại theo xuất xứ
…………………………………………………………………………….
8
1.2. Rủi ro trong cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng thƣơng
mại …………………………………………………………………………………………………………………
9
1.2.1. Khái niệm rủi ro trong cho vay …………………………………………………………………
9
1.2.2. Phân loại rủi ro trong cho vay ………………………………………………………………..
10
1.2.3. Đặc điểm của rủi ro trong cho vay
…………………………………………………………..
10
1.2.4. Nguyên nhân gây ra rủi ro cho vay …………………………………………………………
11
1.2.4.1. Nguyên nhân thuộc về ngân hàng …………………………………………………………..
11
1.2.4.2. Nguyên nhân từ phía khách hàng
……………………………………………………………
11
1.2.4.3. Nguyên nhân từ môi trường kinh doanh…………………………………………………..
12
1.3. Quản trị rủi ro trong cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân
hàng thƣơng mại
…………………………………………………………………………………………….
13
1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro trong cho vay
…………………………………………………..
13
1.3.2. Vai trò của quản trị rủi ro trong cho vay
………………………………………………….
13
1.3.2.1. Đối với nền kinh tế ……………………………………………………………………………….
13
1.3.2.2. Đối với ngân hàng cho vay
…………………………………………………………………….
14
1.3.2.3. Đối với doanh nghiệp đi vay ………………………………………………………………….
14
1.3.3. Quy trình quản trị rủi ro cho vay
…………………………………………………………….
14
1.3.3.1. Nhận diện rủi ro …………………………………………………………………………………..
15
1.3.3.2. Đo lường mức độ rủi ro trong cho vay thông qua một số chỉ tiêu tài chính
….
15
1.3.3.3. Các biện pháp kiểm soát và xử lý rủi ro trong cho vay …………………………….
18
1.3.4. Sự cần thiết phải thực hiện công tác quản trị rủi ro trong cho vay
…………….
19
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ………………………………………………………………………………..
20
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG
CHO VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG
NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH
SỐ 4 THANH HÓA ………………………………………………………………………………………..
21
2.1. Tổng quan về Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông Thôn Việt Nam
chi nhánh số 4 Thanh Hóa ………………………………………………………………………………
21
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa ……………………………………….
21
2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt
Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa ………………………………………………………………………
22
2.1.2.1. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt
Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa …………………………………………………………………………
22
2.1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của các phòng ban ………………………………………………..
22
2.1.3. Các hoạt động chính của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa
………………………………………………………………..
24
2.1.3.1. Nhóm sản phẩm huy động vốn ……………………………………………………………….
24
2.1.3.2. Nhóm sản phẩm dịch vụ tín dụng ……………………………………………………………
25
2.1.3.3. Nhóm sản phẩm dịch vụ thanh toán ………………………………………………………..
26
2.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển
Nông thôn Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa giai đoạn 2010-2012
……………….
26
2.2.1. Tình hình huy động vốn …………………………………………………………………………
26
2.2.2. Tình hình sử dụng vốn …………………………………………………………………………..
31
2.3. Thực trạng hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân
hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa
giai đoạn 2010 – 2012 ……………………………………………………………………………………..
34
2.3.1. Một số quy định về cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa ……….
34
2.3.1.1. Điều kiện cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ …………………………………
34
2.3.1.2. Các hình thức cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ ……………………………………..
35
2.3.1.3. Thời gian cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ ……………………………………………
36
2.3.1.4. Số vốn cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ ………………………………………………..
36
2.3.1.5. Lãi suất tiền vay doanh nghiệp vừa và nhỏ
………………………………………………
36
2.3.1.6. Các quy định về đảm bảo tiền vay doanh nghiệp vừa và nhỏ
……………………..
37
2.3.1.7. Quy trình cho vay tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt
Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa …………………………………………………………………………
37
2.3.2. Tình hình cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại chi nhánh số 4 Thanh Hóa
41
2.3.2.1. Doanh số cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại chi nhánh số 4 Thanh Hóa
…
41
2.3.2.2. Doanh số thu nợ đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ …………………………………..
45
2.3.2.3. Dư nợ cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ
………………………………………
46
2.3.2.4. Cơ cấu dư nợ cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ
……………………………
47
2.4. Thực trạng hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro trong cho vay đối với doanh
nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam
chi nhánh số 4 Thanh Hóa ………………………………………………………………………………
54
2.4.1. Chỉ tiêu định tính
…………………………………………………………………………………..
54
2.4.1.1. Phân tích 6C đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ………………………………………..
54
2.4.1.2. Bảng điểm xếp hạng của doanh nghiệp vừa và nhỏ
…………………………………..
55
2.4.2. Các chỉ tiêu định lượng ………………………………………………………………………….
56
2.4.2.1. Nợ quá hạn và tỷ lệ nợ quá hạn đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ
………………
56
2.4.2.2. Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ …………………………..
57
2.4.2.3. Hiệu quả sử dụng vốn doanh nghiệp vừa và nhỏ ………………………………………
60
2.4.2.4. Tỷ lệ nợ mất trắng doanh nghiệp vừa và nhỏ
……………………………………………
61
2.4.2.5. Tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro doanh nghiệp vừa và nhỏ ………………………….
61
2.4.2.6. Tỷ lệ khả năng bù đắp rủi ro đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ………………….
62
2.5. Đánh giá chung họat động cho vay đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh
Hóa ……………………………………………………………………………………………………………….
64
2.5.1. Kết quả………………………………………………………………………………………………….
64
2.5.2. Những mặt còn tồn tại
……………………………………………………………………………
65
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ………………………………………………………………………………..
66
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO
TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN
HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI
NHÁNH SỐ 4 THANH HÓA ………………………………………………………………………….
67
3.1. Định hƣớng hoạt động kinh doanh ………………………………………………………….
67
3.1.1. Định hướng hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn Việt Nam ………………………………………………………………………………..
67
3.1.2. Định hướng hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa ……………………………………….
68
3.1.3. Định hướng hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân
hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa
.69
3.2. Các giải pháp tăng cƣờng quản trị rủi ro cho vay trong cho vay đối với
doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa
……………………………………………………………….
70
3.2.1. Hoàn thiện công tác nhận diện rủi ro cho vay đối với doanh nghiệp vừa và
nhỏ
…………………………………………………………………………………………………………….
70
3.2.2. Hoàn thiện công tác đo lường rủi ro cho vay đối với doanh nghiệp vừa và
nhỏ
…………………………………………………………………………………………………………….
70
3.2.3. Hoàn thiện công tác tài trợ rủi ro cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ 70
3.2.4. Hoàn thiện hệ thống kiểm tra, kiểm soát nội bộ ……………………………………….
71
3.2.5. Thực hiện tốt công tác phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng, xử lý rủi
ro cho vay ……………………………………………………………………………………………………….
71
3.2.6. Giải pháp từ phía khách hàng vay vốn các doanh nghiệp vừa và nhỏ
………..
72
3.2.7. Nâng cao trình độ và chất lượng đội ngũ cán bộ
………………………………………
72
3.2.8. Nâng cao chất lượng công tác thẩm định ………………………………………………..
73
3.2.9. Xây dựng chính sách cho vay phù hợp
…………………………………………………….
74
3.3. Một số kiến nghị
……………………………………………………………………………………..
74
3.3.1. Đối với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam …………
74
3.3.2. Đối với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chi nhánh số 4
Thanh Hóa ……………………………………………………………………………………………………..
75
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ………………………………………………………………………………..
76
KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC VIẾT TẮT
Ký hiệu viết tắt
Tên đầy đủ
CV
Cho vay
DNV&N
Doanh nghiệp vừa và nhỏ
DPRR
D phòng rủi ro
RRCV
Rủi ro cho vay
No&PTNT
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
HMTD
Hạn mức tín dụng
DSTN
Doanh s thu n
SXKD
Sản xuất kinh doanh
DSCV
Doanh s cho vay
NHNN
N â N c
NHTM
N â ơ mại
NQH
N quá hạn
TCTD
Tổ chức tín dụng
CBTD
Cán bộ tín dụng
TCKT
Tổ chức kinh tế
TSĐB
Tài sả ảm bảo
KTKTNB
Kiểm tra, kiểm soát nội bộ
NSNN
N â c
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ
Trang
Bảng 1.1. Các loại hình doanh nghiệp vừa và nhỏ
………………………………………………….
2
Bảng 1.2 Bảng xếp hạng tín nhiệm của các NHTM
………………………………………………
18
Bả 2.1. T ộng v n Ngân hàng No&PTNT Việt Nam chi nhánh s 4
Than Hó ạn 2010-2012 ………………………………………………………………………..
27
Bả 2.2. T ạn 2010 – 2012 …………………………………….
32
Bảng 2.3 Tình hình doanh s cho vay DNV&N ạn 2010 – 2012 …………………..
41
Bảng 2.4. Doanh s thu n i v DNV&N ạn 2010 2012 …………………………
45
Bảng 2.5. D DNV&N ạn 2010 – 2012 …………………………………….
46
Bả 2.6. Cơ ấ i v DNV&N ạn 2010-2012 …………………
48
Bảng 2.7. Mứ ểm xếp hạng của DNV&N ……………………………………………………….
55
Bảng 2.8. Tình hình n quá hạ i v DNV&N ạn 2010 – 2012 ……
56
Bảng 2.9. Tình hình n xấ i v i DNV&N gia ạn 2010 – 2012 ………….
58
Bảng 2.10. Hệ s D cho vay/Tổng v ộ i v i DNV&N
m 2010-2012 ……………………………………………………………………………………….
60
Bảng 2.11. Tỷ lệ n mất trắ i v DNV&N ạn
2010 – 2012
……………………………………………………………………………………………………..
61
Bảng 2.12. Tỷ lệ trích l p d phòng rủ i v DNV&N ạn 2010-2012
……
62
Bảng 2.13. Tỷ lệ khả ù ắp rủ DNV&N ạn 2010 – 2012
……
63
Biể ồ 2.1. Tỷ tr ng doanh s cho vay theo kỳ hạ i v DNV&N ạn
2010 – 2012
…………………………………………………………………………………………………….
42
Biể ồ 2.2. Tỷ tr ng doanh s thu n DNV&N ạn 2010 – 2012 …………………
45
Biể ồ 2.3 Tỷ tr DNV&N ạn 2010 – 2012
……………………..
47
Sơ ồ 1.1. Quy trình quản trị rủi ro cho vay
…………………………………………………………
14
Sơ ồ 2.1. Cơ ấu tổ chức của Ngân hàng No&PTNT Việt Nam chi nhánh s 4 Thanh
Hóa
…………………………………………………………………………………………………………………
22
Sơ ồ 2.2. Q i v i DNV&N tại Ngân hàng No&PTNT Việt Nam chi
nhánh s 4 Thanh Hóa ………………………………………………………………………………………
38
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong kinh doanh, rủ ều không thể tránh khỏ ặc biệt là rủi ro trong
kinh doanh ngân hàng. Rủi ro trong hoạ ộ c biế ế mộ ặc thù,
một yếu t tất yếu khách quan trong hoạ ộng kinh doanh của ngân hàng. Bất kì một
hoạ ộng kinh doanh nào của â ũ ó ể xảy ra rủ ặc biệt là trong
cho vay. D ó iệc phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạ ộng cho vay là rất quan
tr ng, nó quyế ị ến kết quả kinh doanh của một ngân hàng.
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ là một bộ ph n l n mạnh trong nền kinh tế c ta
hiện nay (chiếm ế ơ ơ 97% ổng s doanh nghiệp trong cả c, hoạ ộng kinh
ó ó ơ 40% GDP ạo ra mộ kể ệc làm cho
ờ ộng). Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNV&N) ũ óm k ng tiềm
ủa N â ơ mại (NHTM), tuy nhiên, v i tình hình kinh tế suy thoái,
các doanh nghiệp vừa và nhỏ m ỗ, khả ả n cho những khoản vay
â ể trang trải cho các d x ò ền sản xuất kinh doanh
kém ẩ ơ ủ ê e ến hoạ ộng kinh doanh của
các N â ơ mại.
Làm thế ể giảm thiể c những tổn thất do rủi ro trong hoạ ộng cho vay
â ê â m ể phòng ngừa, khắc phục rủ ? Đây là câu hỏi
ặt ra trong m i thờ ểm hoạ ộng của các â ò ỏi các ngân
hàng phải thích ứng một cách linh hoạt v i các rủ ảm bảo công tác quản trị rủi ro
c hiệu quả.
Trong thời gian th c t p tại ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
(No&PTNT) Thanh Hóa chi nhánh s 4, em nh n thấy rủi ro trong cho vay v
c kiểm soát t t. Chính vì v y, yêu c ặt ra lúc này là phải có những biện pháp
nhằm củng c hệ th ng kiểm soát rủi ro củ â ảm bảo mứ ộ rủi ro trong
phạm vi chấp nh c, không làm ả ở ến l i nhu n của ngân hàng. Bên
cạ ó nâng cao uy tín củ â ũ tạo ra l i thế cạnh tranh v i các
ngân hàng khác trong cùng hệ th ng. Từ ó em ch ề tài “Hoàn thiện công tác
quản trị rủi ro trong cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa” làm
ề tài nghiên cứu cho khóa lu n t t nghiệp v i mong mu n có thể ó ó một ph n
ó â hiệu quả hoạ ộng quản trị rủi ro trong cho vay doanh nghiệp
vừa và nhỏ tại chi nhánh.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Mục tiêu nghiên cứu củ ề tài t p trung vào 3 nội dung chính sau:
Tìm hiểu những lý lu ơ ản về công tác quản trị rủi ro trong cho vay của
N â ơ mại.
Phân tích hoạ ộng quản trị rủi ro trong cho vay i v i doanh nghiệp vừa và
nhỏ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh s 4
Thanh Hóa , từ ó ữ ểm tích c c và hạn chế trong công tác quản trị hiện
tại.
Đề xuất một s giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro trong cho vay
i v i doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Việt Nam chi nhánh s 4 Thanh Hóa.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đối tƣợng nghiên cứu: Hoạ ộng quản trị rủi ro trong cho vay
Phạm vi nghiên cứu: Đề tài t p trung nghiên cứu th c trạng hoạ ộng quản trị
rủ i v i doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh s 4 Thanh Hóa ạn 2010 – 2012.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài
P ơ ê ứ c sử dụng chủ yế ơ p thông
ơ â í . T c thông qua nhiề kê
trình th c t p tr c tiếp tại ngân hàng, phỏng vấn cán bộ nhân viên của ngân hàng, các
í m cho vay … P ơ â í ử dụng các thông
tin này, kết h p v ơ i chiếu, tổng h p thông tin, từ ó làm rõ
th c trạng hoạ ộng quản trị rủ i v i doanh nghiệp vừa và nhỏ tại
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh s 4 Thanh Hóa.
.5. Bố cục của khóa luận
Nội dung của khóa lu n 3 ơ :
Chương 1: Cơ sở lý luận chung về công tác quản trị rủi ro trong cho vay đối
với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng thương mại.
Chương 2: Thực trạng công tác quản trị rủi ro trong cho vay đối với với doanh
nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam
chi nhánh số 4 Thanh Hóa.
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro trong cho vay đối với
doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt
Nam chi nhánh số 4 Thanh Hóa.
1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO
TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. Tổng quan về hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân
hàng thƣơng mại
1.1.1. Khái niệm hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ
1.1.1.1. Khái niệm về hoạt động cho vay
Đ i v i các NHTM, hoạ ộng chủ yếu của ngân hàng là kinh doanh tiền tệ hay
ó ơ â ể cho vay. Cho vay là hoạ ộng vô cùng quan
tr i v i ngân hàng, chiếm ến 70% tỷ tr ng tài sản củ â em ại cho
ngân hàng khoản l i nhu n l . Để biế õ ơ c hết phải tìm hiểu về khái niệm
cho vay.
Theo Quyế ịnh s 1627/2001/QĐ-NHNN về việc ban hành quy chế cho vay
của Tổ chức tín dụng (TCTD) i v i khách hàng do Th N â N c
ban hành ngày 31/12/2001 thì: “Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó TCTD
giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian
nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc hoàn trả cả gốc và lãi cho ngân hàng”.
Lu t các TCTD m 2010 Q c hội ban hà ũ mộ ị ĩ
khác về cho vay: “Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó bên cho vay giao hoặc
cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong
một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi”.
Khái niệm về hoạ ộng cho vay của NHTM có rất nhiều, tuy nhiên, có thể khái
ị ĩ ề hoạ ộ :
“Cho vay là một hình thức cấp tín dụng của NHTM mà theo đó Ngân hàng
sẽ chuyển giao cho bên đi vay là khách hàng một khoản vốn tiền tệ. Bên đi vay sẽ
sử dụng khoản vốn đó trong một khoảng thời gian với nguyên tắc hoàn trả cả gốc
và lãi theo đúng thời hạn đã cam kết.”
Hoạ ộng cho vay của ngân hàng có m i quan hệ m t thiết v i tình hình phát
triển kinh tế tại ịa bàn hoạ ộng của ngân hàng. Nhờ hoạ ộng cho vay, doanh
nghiệp có v ể sản xuất kinh doanh. L i nhu n mà doanh nghiệp tạo ra không
những có thể trả n cho ngân hàng mà khoả ệp có thể gửi vào ngân
m ạ ộ ộng v n của ngân hàng.
1.1.1.2. Khái niệm về Doanh nghiệp vừa và nhỏ
C ứ Khoả 1 Đ ều 3 Nghị ị 56/2009/NĐ-CP ngày 30/06/2009 của Chính
phủ về tr giúp phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, khái niệm doanh nghiệp vừa và
nhỏ ị ĩ : Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNV&N) là cơ sở kinh
2
doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, đƣợc chia thành 3 cấp:
siêu nhỏ, nhỏ và vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tổng nguồn vốn tƣơng đƣơng
tổng tài sản đƣợc xác định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số
lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ƣu tiên), cụ thể :
Bảng 1.1. Các loại hình doanh nghiệp vừa và nhỏ
Quy mô
Khu vực
Doanh
nghiệp siêu
nhỏ
Doanh nghiệp nhỏ
Doanh nghiệp vừa
Số lao động
Tổng
nguồn vốn Số lao động Tổng nguồn
vốn
Số lao
động
Nông, lâm nghiệp
và thủy sản
10 ời trở
xu ng
20 triệu
ồng trở
xu ng
Từ trên 10
ờ ến
200 ời
Từ trên 20
triệu ồng
ến 100 tỷ
ồng
Từ trên
200 ời
ến 300
ời
Công nghiệp và xây
dựng
10 ời trở
xu ng
20 triệu
ồng trở
xu ng
Từ trên 10
ờ ến
200 ời
Từ trên 20
triệ ồng
ến 100 tỷ
ồng
Từ trên
200 ời
ến 300
ời
Thƣơng mại và
dịch vụ
10 ời trở
xu ng
10 triệu
ồng trở
xu ng
Từ trên 10
ờ ến
50 ời
Từ trên 10
triệ ồng
ến 50 tỷ
ồng
Từ trên 50
ờ ến
100 ời
(Nguồn: http://www.sinasme.com.vn)
1.1.2. Đặc điểm của hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ
1.1.2.1. Đặc điểm của doanh nghiệp vừa và nhỏ
Đ i v i nền kinh tế ể V ệt Nam, loại hình DNV&N là vô cùng
phù h p. Nh n thứ c t m quan tr ng củ DNV&N i v i nền kinh tế, chính phủ
ó ững biệ ẩy s phát triển của DNV&N. Chính vì v y mà DNV&N
ngày càng l n mạnh về cả s ng l n chấ . Đặ ểm của DNV&N chính là
yếu t khiến loại hình doanh nghiệp này phát triển mạnh trong nền kinh tế Việt Nam.
DNV&N ó ặ ểm sau:
DNV&N hoạ ộng và phát triển ở h u hế ĩ c, các thành ph n kinh tế
ơ mại, dịch vụ, công nghiệp, xây d ng, nông, lâm nghiệ …và d i nhiều
hình thứ : ệ c, doanh nghiệ â ổ ph n, công
ty trách nhiệm hữu hạ …
3
DNV&N ở c ta có v u nhỏ nên có thể thành l p dễ dàng, hoạ ộng
sản xuất kinh doanh trông chờ chủ yếu vào nguồn v . V ủa doanh
nghiệp bao gồm ản c ịnh và v ộng phục vụ cho hoạ ộng sản
xuất kinh doanh. Vì v u ít nên khả ạnh tranh trên thị ờng của
DNV&N không l n. Hơn nữa, tài sản của DNV&N ờng có giá trị nhỏ d ến việc
hạn chế khả n ngân hàng hoặc các TCTD khác nếu vay bằng hình thức thế
chấp.
Cơ ấu tổ chức của DNV&N khá g n nhẹ và hiệu quả ó í ản lý của
doanh nghiệ ơ i ít, linh hoạt trong việ ều chỉnh các m i quan hệ ơ
v i tình hình thị ờ ờ ê ù . DNV&N ó í ộ c
nhữ ổi của thị ờng, dễ chuyể ổi quy mô sản xuất củ m ể giảm thiểu
tổn thất khi xảy ra rủi ro. Đặc biệt cơ ấu tổ chứ y còn giúp cho các DNV&N
nhỏ linh hoạt, dễ dàng thích ứng v i biế ộng của thị ờng, có khả ếp c n và
ứng các nhu c u nhỏ lẻ t ơ i các doanh nghiệp l n.
Do quy mô v n nhỏ ê DNV&N k ó ều kiệ iều vào việc
nâng cấ ổi m i, mua sắm trang thiết bị, công nghệ tiên tiến, hiệ ại. Đâ ê
nhân làm giảm sức cạnh tranh trên thị ờng của DNV&N. Hơ ữ DNV&N ũ
gặp nhiề k ó k ệc tìm kiếm, thâm nh p thị ờng và phân ph i sản phẩm
do thiếu thông tin về thị ờ m ke c chú tr ng.
V i nhữ ặ ểm ơ ản trên, có thể nh n thấy t m quan tr ũ
nhữ k ó k ứ m DNV&N ặp phả . Để ởng nền
kinh tế ển V ệt Nam thì việ âm ến các DNV&N là vô cùng
c n thiết.
1.1.2.2. Đặc điểm của hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ
DNV&N i v i nền kinh tế Việt Nam là vô cùng quan tr ng, Chính phủ nh n
thứ ề ê ững chính sách nhằm khuyến khích và tạ ều
kiện t t nhất cho DNV&N phát triển. Không những chính phủ mà các NHTM ũ
x ịnh DNV&N là khách hàng tiềm i nhu c u vay v ể sản xuất kinh
doanh nên các hoạ ộ i v DNV&N ũ c ngân hàng khai thác và
ịch vụ kinh doanh của Ngân hàng. Hoạ ộ i v i DNV&N của
NHTM có nhữ ặ ểm sau:
Các DNV&N vay v n v i nhiều mụ í ằm phục vụ t t nhất cho quá trình
k . T ó DNV&N v ể bổ sung v ộng tài tr cho hoạ ộng
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong ngắn hạ ể th c hiện các d u
ạ … ờng là các mụ í í .
4
Đ i v i các DNV&N, quy mô các khoả ờng không l ờng phụ
thuộc vào chu kỳ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, quy mô của các d
hay quy mô các h ồ kí kết.
Nguồn trả n củ DNV&N k n ngân hàng bao gồm các nguồn từ hiệu
quả sử dụng v n vay, khấu hao tài sản của doanh nghiệp và các nguồn khác ổ ịnh
mà doanh nghiệp cam kết sử dụ ể trả n cho ngân hàng.
Tùy thuộc vào mụ í ử dụng v n vay mà có thời gian vay v n phù h p tuy
nhiên nhìn chung các DNV&N ờng vay v ể ứng nhu c u sản xuất kinh
doanh trong ngắn hạn nhiề ơ là cho vay trung dài hạn, tức là thời gian vay chủ yếu
1 m bởi chu kỳ kinh doanh của các DNV&N ờng là ngắn hạn và nhu c u
vay v n của các DNV&N ể ứng cho nhu c u v ộng, chi trả cho
các hoạ ộng ngắn hạ m ê ệu sản xuất, trả ơ â ê vay
theo hạn mức tín dụ ứng các giao dịch mua bán v i nhà cung ứng và khách
hàng, các d ắn hạn.
Để ngân hàng ra quyế ịnh cho doanh nghiệp vay v ũ ế ịnh quy
mô khoản v c vay, tài sả ảm bả ều kiện thiết yếu. Theo lý thuyết thì tài
sả ảm bảo luôn phải có giá trị l ơ ị của khoản vay một th c trạng
phổ biến của các DNV&N ở Việ N m ó k ó k ủ tài sả ảm bảo cho
việc vay v n, hoặc nế ó k ứ ủ ịnh về tài sả ảm bảo cho
vay theo yêu c u của ngân hàng. Quy mô khoản v n cho vay theo tài sả ảm bảo còn
phụ thuộ ịnh của từng ngân hàng. Vì v y, th c trạng hiện nay là các ngân
hàng vì mục tiêu l i nhu k n kể cả khi tài sả ảm bảo thiếu
hoặ k ủ tiêu chuẩ ể xé . Đ ề m ủ
gây nên việc mất uy tín và khả k ản của ngân hàng, d ến nguy hại
trong hoạ ộng kinh doanh ngân hàng.
Cho vay nói chung và cho vay DNV&N nói riêng là một trong những nguồn
mang lại l i nhu n cao cho ngân hàng bên cạnh các hoạ ộng kinh doanh sinh lời
khác.
1.1.2.3. Các nguyên tắc trong cho vay
Nhằm ảm bảo tính an toàn và khả ời, hoạ ộ i v i
DNV&N của NHTM phải tuân thủ những nguyên tắc sau:
Nguyên tắc 1: Sử dụng vốn vay đúng mục đích theo thỏa thuận trong hợp
đồng cho vay
DNV&N phải cam kết sử dụng nguồn v â mụ í ỏa
thu n trong h ồng vay v n, sử dụng hiệu quả và không trái pháp lu t. Các cán bộ
tín dụng (CBTD) của ngân hàng sau khi cho DNV&N vay v n, nhiệm vụ tiếp theo
5
chính là theo dõi, giám sát hoạ ộng kinh doanh của doanh nghiệp ể chắc chắn
doanh nghiệp ó n và sử dụng v mụ í ồng
vay. Nguyên tắc này là vô cùng quan tr ng vì một khi doanh nghiệp sử dụng sai mục
í tiền vay sẽ có thể d ến rủi ro cho doanh nghiệ ũ â . D
nghiệp có thể mất khả ả n , còn ngân hàng có thể ứ ơ k
thể thu hồ c toàn bộ s n g c và lãi d ến rủi ro tín dụ . Trong
ờng h p khách hàng sử dụng v n vay sai mụ í â ải áp dụng các
biện pháp chế tài thích h p nhằm ừa rủi ro có thể xảy ra cho ngân hàng.
Nguyên tắc 2: Hoàn trả nợ gốc và lãi đúng hạn đã thỏa thuận.
DNV&N k n ngân hàng phải cam kết hoàn trả c g ủ
ạn cho ngân hàng. Kinh doanh ngân hàng chính là kinh doanh niềm tin.
Khách hàng có khoản tiền nhàn rỗi gửi vào ngân hàng nhằm mụ í ời. Ngân
hàng vay tiền của h ể cho nhữ ời c . N â ũ ờ
vay. Ngân hàng phải chịu trách nhiệm hoàn trả v ời gửi tiền hay chính
là chủ n củ â k ến hạ . V â DNV&N ũ ải trả g
hạ ủ ể ngân hàng có v n xoay vòng, nhờ thế hoạ ộng của ngân hàng m i
c duy trì. Nếu các khoả k c hoàn trả ạn thì nhấ ịnh sẽ
ả ở ến hoạ ộ ũ í ủa ngân hàng. Ngoài ra, trong quá trình
th c hiện nghiệp vụ cho vay, ngân hàng phả ù ắ í : ả lãi tiền
gửi, in ấn, trả ơ â ê ộp thuế, trích l p các quỹ. D ó â ải thu
thêm các khoản chênh lệch ngoài s v n g c cho vay ó í .
Hoạ ộng cho vay tại ngân hàng phả ảm bảo th c hiệ
nguyên tắc trên thì m ảm bảo ngân hàng hoạ ộng có hiệu quả và sinh lời.
1.1.3. Điều kiện cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ
Bên cạnh việc phải tuân thủ các nguyên tắc cho vay, DNV&N ũ ả ứng
c ều kiện vay v n sau:
Có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự và chịu trách nhiệm
dân sự theo quy định của pháp luật.
Quan hệ giữa ngân hàng v i khách hàng là quan hệ c pháp lu t bảo vệ, vì
v y nó phả c l ê ơ ở ịnh của lu t ph . D ó ủ thể tham gia
phả ó ủ m c phép xin vay v n ngân hàng.
Mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp
V n vay phả c sử dụng h p pháp, không vi phạm pháp lu t và phả i
cam kết trong hồ ơ x n của DNV&N v i ngân hàng. Nếu nguồn v n vay bị
sử dụng bất h p pháp có thể d ến tài khoản của doanh nghiệp bị phong tỏa và
6
doanh nghiệp sẽ bị buộc dừ k . K ó k ả ồi lạ c v n và lãi
của ngân hàng là rất khó.
Có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời hạn cam kết
N c tài chính của DNV&N c thể hiện qua tổng giá trị tài sản – nguồn
v n l n, khả k ả ời cao. Ngoài ra còn là khả k
thác, quản lý, sử dụng các nguồn l c tài chính thể hiệ ộ tổ chức quản lý,
ộ công nghệ, chấ ng nguồn nhân l c. DNV&N phả ó c tài chính
lành mạnh m i có thể hoạ ộng liên tục và sinh lờ ảm bả c khả ả
n m kết.
Có dự án đầu tƣ, phƣơng án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, phƣơng án phục
vụ đời sống khả thi và phù hợp với quy định của pháp luật
DNV&N phả ó ơ ản xuất, kinh doanh khả thi thì m i có thể
sinh lờ . Đâ í ồn trả n chính của doanh nghiệp và là nguồn thu n thứ
nhất của ngân hàng. DNV&N có thể ĩ ụ hoàn trả n e ịnh
m i tạ ê í â . N â c n ủ m ảm bảo hệ
th ng hoạ ộng có hiệu quả. T ê ơ ản xuất, kinh doanh của doanh
nghiệp c n phải phù h p v ịnh của pháp lu . Đ ều này là vô cùng quan tr ng
ể ảm bảo DNV&N kinh doanh lành mạnh, giảm b t rủi ro cho cả ngân hàng và
DNV&N
Thực hiện các quy định về bảo đảm tiền vay theo quy định của Chính phủ
và hƣớng dẫn của Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam
Đảm bảo tiền vay là hệ th ng các biệ â ề ể tạ ơ ở kinh tế,
pháp lý cho ngân hàng trong việc thu hồi n . Bao gồm c m c , thế chấp tài sản khách
hàng hoặc bảo lãnh của bên thứ ba hoặc sử dụng tín chấp cho khách hàng vay v n.
Việc áp dụng biện pháp nào là tùy thuộc vào quyế ịnh kinh doanh của ngân hàng và
ngân hàng phả ảm bảo các biện pháp là phù h p v i từng khoản vay, từng ngân
. Đảm bảo tiền vay là nguồn thanh toán n thứ 2 cho NHTM.
1.1.4. Một số hình thức cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng
thương mại
1.1.4.1. Theo thời hạn cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ
Phân loại theo thời hạn cho vay bao gồm: cho vay ngắn hạn, cho vay trung và dài
hạn
Cho vay ngắn hạn: Đâ k ản vay có thời hạn từ 12 tháng trở xu ng.
DNV&N ờng xin vay theo hình thức này khi c n mua sắm tài sả ộng phục vụ
cho quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Cho vay ngắn hạn bao gồm 4
7
hình thức cho vay chủ yếu là cho vay v ộng, cho vay mua hàng d trữ, cho vay
theo hạn mức thấu chi và cho vay ngắn hạn các công trình xây d ng.
Cho vay trung và dài hạn: Cho vay trung hạn là các khoản vay có thời hạn từ 1
ế 5 m ạn chỉ bao gồm các khoản vay từ 5 m ở lên. Mụ í
DNV&N vay trung và dài hạn là phục vụ cho việc mua sắm trang thiết bị, máy móc,
tài sản c ịnh và xây d ng những công trình l n, có thờ ể .
Cho vay theo hạn mức tín dụng: Là ơ ức cho vay mà ngân hàng và doanh
nghiệ x ịnh và thỏa thu n một hạn mức tín dụng duy trì trong một khoảng thời
gian nhấ ịnh. Trong thời hạn duy trì hạn mức tín dụng, doanh nghiệ c phép rút
v n bất kỳ lúc nào phù h p v i nhu c u sử dụng v k t quá hạn mức
kí kết. Cho vay theo hạn mức tín dụ ờng chỉ áp dụng v i những doanh nghiệp
mà ngân hàng tín nhiệm, vay v n ờng xuyên và có mụ í ử dụng v n rõ ràng.
Cho vay theo dự án đầu tư: Nhằm hỗ tr tài chính cho các doanh nghiệp th c
hiệ án m i, các d án nâng cấp, mở rộng sản xuất kinh doanh; giúp các
doanh nghiệp thu n l i trong việc triển khai hoạ ộng sản xuất kinh doanh, dịch vụ
hoặc mở rộng quy mô hoạ ộng kinh doanh của doanh nghiệp mình.
Cho vay luân chuyển: Một khoản cho vay luân chuyển cho phép doanh nghiệp có
thể vay t i một mức t x ị c, hoàn trả toàn bộ hoặc một ph n khoản vay
và tiếp tục vay khi có nhu c ến khi h ồng vay v n hết hạn. Các khoản cho
y có thể là ngắn hạn hoặc kéo dài t i 3,4 th m í 5 m. H ức cho
c áp dụng nhiều nhất khi doanh nghiệp không chắc chắn về thời gian của
luồng tiền mặt hoặc về quy mô chính xác của nhu c u vay v ơ . Thời
hạn của khoả k ịnh rõ ràng khi kí kết h ồng vay v n, vì v y
việc thu hồi n của ngân hàng sẽ gặ k ó k k ệc kinh doanh của doanh nghiệp
không t t.
Cho vay đồng tài trợ: Là quá trình cho vay của một nhóm các NHTM (từ 2
NHTM trở lên) cho một d án , do một NHTM sẽ m u m i, ph i h p v i
ê ê ồng tài tr ể th c hiện, nhằn phân tán rủi ro của các ngân hàng. Hình
thứ c áp dụn ờng h p: Các d có quy mô l n
ò ỏi một khoản v n l n mà một ngân hàng không thể ứ c toàn bộ khoản
vay ó. V y, các ngân hàng c n phải liên kết v ể cùng cho DNV&N vay.
K ó mứ ộ rủi ro do khoả ó ạo ra (nếu có) sẽ ều cho các ngân
hàng thành viên. Do v ồng tài tr là một hoạt ộng tín dụng giúp ngân
hàng phân tán rủi ro và có thể sử dụng t ồn v n của h
án ến dài hạn.
8
1.1.4.2. Phân loại theo tính chất đảm bảo
Cho vay có đảm bảo bằng tài sản: Là loại cho vay d ê ơ ở các bả ảm
ế chấp hoặc c m c bằng tài sản. S bả ảm ứ ể ngân
hàng có thêm một nguồn thứ hai, bổ sung cho nguồn thu n thứ nhất thiếu chắc chắn.
Cho va ó ảm bảo bằng tài sản bao gồm các hình thức:
Cho vay cầm cố bằng chứng khoán: Là hình thức cho vay mà doanh nghiệp có
thể dùng một hay nhiều chứ k ể ảm bảo cho một khoản n trái, trái
phiếu kho bạc, cổ phiếu, trái phiế …
Cho vay cầm cố bằng thương phiếu: doanh nghiệ ó ơ ế k
mu n chiết khấu hoặc không nh n chiết khấ . T ờng h p này, doanh nghiệp có
thể xin vay có c m c bằ ơ ếu.
Cho vay cầm cố bằng hợp đồng thầu khoán: Ph n l n dành cho các công ty xây
d ng hoặc các doanh nghiệ ĩ c kinh doanh trúng th ò ỏi mộ ng
v n l ể tiến hành xây lắp hoặc mua sắm máy móc.
Cho vay cầm cố bằng hàng hóa: Hàng hóa ở â ờng là hàng tồ k
có tại DNV&N.
Cho vay cầm cố bằng bất động sản: Đất, nhà thuộc quyền sở hữu của DNV&N
xin vay.
Cho vay có đảm bảo của người bảo lãnh: Đâ ức có bên thứ 3 uy tín
ứng ra bảo lãnh cho DNV&N vay ngân hàng. Bên thứ 3 ở â ó ể là 1 khách hàng
có uy tín của ngân hàng hoặc 1 ngân hàng khác.
1.1.4.3. Phân loại theo xuất xứ
Cho vay trực tiếp: ngân hàng cấp v n tr c tiế ời có nhu c ồng thời
ờ c tiếp hoàn trả n vay cho ngân hàng.
Cho vay gián tiếp: Là khoả c th c hiện thông qua việc mua lại các
khế c hoặc chứng từ n ò ời hạn thanh toán. Các NHTM
cho vay gián tiếp theo các loại sau:
Chiết khấu thương mại: N ời thụ ởng h i phiếu hoặc lệnh phiếu còn trong
thời hạn thanh toán có thể ng lại cho ngân hàng.
Mua các phiếu bán hàng: các mặt hàng tiêu dùng và máy móc nông nghiệp trả
góp.
Ngoài ra ngân hàng còn th c hiện các nghiệp vụ bao thanh toán và các nghiệp vụ
bảo lãnh cho khách hàng bằng uy tín củ m . T ó:
Bao thanh toán: N â ồng ý mua lại các khoản phải thu từ phía khách
hàng theo một mức chiết khấu có thỏa thu n, từ ó k ải thiện dòng
tiề k ả k ản.
9
Bảo lãnh: Đ i v i hình thức này, ngân hàng dùng uy tín của mình thay vì tiề ể
bảo lãnh cho khách hàng trong h ồng kinh doanh i v i bên thứ 3. Tuy nhiên khi
khách hàng không th c hiệ e ồng, ngân hàng bảo lãnh phả ứng
ra trả e s tiền trong h ồng bả m kết.
1.2. Rủi ro trong cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng thƣơng
mại
1.2.1. Khái niệm rủi ro trong cho vay
Chủ thể của hoạ ộng tín dụng là Ngân hàng và Khách hàng. Nếu quan hệ tín
dụng giữ â k k ảm bảo th c hiện theo h ồng thì
rủi ro tín dụng xuất hiệ . T ơ i v i hoạ ộng cho vay củ â ó
chính là rủ . Cũ ị ĩ ề hoạ ộng cho vay, có rất nhiều
cách hiểu về khái niệm rủi ro cho vay của NHTM.
T e QĐ 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 của Th c Ngân hàng Nhà
c, rủi ro tín dụng trong hoạ ộng ngân hàng của tổ chức tín dụng là khả xảy
ra tổn thất trong hoạ ộng ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không th c
hiện hoặc không có khả c hiện ĩ ụ của mình theo cam kết.
Rủi ro trong hoạ ộ ũ một ph n của rủi ro tín dụng, nên có thể
ị ĩ ủi ro cho vay trong hoạ ộ â :
Rủi ro cho vay là rủi ro phát sinh trong quá trình cho vay của ngân hàng, thể
hiện qua việc khách hàng không trả được nợ hoặc trả nợ không đúng hạn cho ngân
hàng.
Hay có thể ó õ ơ : Rủi ro cho vay là khả năng xảy ra những tổn thất
mà ngân hàng phải chịu do khách hàng vay không thực hiện nghĩa vụ đã cam kết,
chậm trả hoặc không trả cả gốc và lãi khi đến hạn.
Từ một s ĩ ê cùng v ị ĩ ề rủi ro tín dụ e QĐ 493,
có thể tóm tắt lại khái niệm rủ :
Rủi ro trong cho vay là rủi ro về sự tổn thất tài chính xuất phát từ việc
ngƣời đi vay (khách hàng) không thực hiện nghĩa vụ trả nợ đúng hạn cho ngƣời
cho vay (NHTM) nhƣ đã cam kết trong hợp đồng hoặc ngƣời đi vay mất khả
năng thanh toán.
Rủ ò c g i là rủi ro mất khả ả hay rủi ro sai hẹn. Tuy
nhiên có thể hiểu rủ e ĩ x ất có thể xảy ra hoặc không
xảy ra tổn thất. Tuy nhiên một khoả ù ạ n luôn tiềm ẩn
ơ xảy ra tổn thất vì nhiều nguyên nhân khách quan l n chủ ộng làm
khách hàng mất khả ả n hoặc không trả n â ồng tiền ngân
10
hàng chuyển giao quyền sở hữu tạm thờ k k c thu hồi mà ngân
hàng v n phải trả g ạ ời gửi tiền d ến rủi ro cho vay.
Vì khả ả tiền vay của khách hàng phụ thuộc vào nhiều yếu t , có
những yếu t bất ngờ không thể d í x c. Mặt khác, việc phân tích rủi
ro trong cho vay còn phụ thuộc vào khả ếu t chủ quan của cán bộ ngân
hàng. Vì v y, có thể nói rằng rủi ro trong cho vay là không thể tránh khỏi và tồn tại
khách quan gắn liền v i hoạ ộng kinh doanh của ngân hàng, rủi ro chỉ có thể ề
phòng, hạn chế chứ không thể loại trừ. Ngân hàng c n th n tr ơ k â
thẩm ịnh và có các biện pháp quản trị rủi ro h ể giảm t i thiểu tổn thất cho
mình khi cho vay nhất là v i những khoản vay trung và dài hạn.
1.2.2. Phân loại rủi ro trong cho vay
C ứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro, rủ c phân chia
thành rủi ro danh mục và rủi ro giao dị . T ó:
Rủi ro danh mục: là rủi ro phát sinh từ những hạn chế trong quản lý danh mục
cho vay củ â c phân chia thành 2 loại là rủi ro nội tại và rủi ro t p trung.
Rủi ro giao dịch: là rủi ro phát sinh do những hạn chế trong quá trình giao dịch
và xét duyệ k . Rủi ro giao dịch gồm rủi ro l a ch n, rủi ro
bả ảm và rủi ro nghiệp vụ.
1.2.3. Đặc điểm của rủi ro trong cho vay
Tính tất yếu của rủi ro trong cho vay: Rủi ro luôn tồn tại và gắn liền v i hoạt
ộng cho vay của NHTM. Tình trạng thông tin bất cân xứ m â
không thể nắm bắ c các dấu hiệu rủi ro một cách toàn diệ ủ ều này
làm cho bất cứ khoả ũ ềm ẩn rủ i v i ngân hàng. Kinh doanh ngân
hàng là kinh doanh rủi ro ở mức phù h p và nh n về l i nhu ơ ứng.
Có nhữ ờng h p ngân hàng không thể tiên liệ c rủi ro trong quá
trình cho khách hàng vay hoặc rủi ro phát sinh trong quá trình th c hiện h ồng cho
vay.
Rủi ro cho vay mang tính liên đới: Trong cho vay, ngân hàng chuyển giao
quyền sử dụng v n cho doanh nghiệp. Khi các doanh nghiệp này gặp những tổn thất và
thất bại trong quá trình sử dụng v n d ến mất khả ả v n g c và lãi, làm
ngân hàng gặp rủi ro khi cho vay.
Thiệt hại do rủi ro của mỗi khoản cho vay dù ít hay nhiề ũ ều có ả ởng
không t ến uy tín và hoạ ộng kinh doanh của ngân hàng. Tuy nhiên DNV&N v i
quy mô nhỏ và vừa, các khoản vay ngân hàng của doanh nghiệp là không l n vì v y
mứ ộ tổn thất và ả ở ến ngân hàng khi xuất hiện rủi ro v n có thể kiểm soát
11
c. Khi xảy ra rủi ro, việc thanh lý các tài sả ảm bảo, sử dụng các khoản d
phòng rủ … ó ể giúp ngân hàng khắc phục h u quả do rủi ro gây ra.
Rủi ro cho vay DNV&N có tính chất đa dạng và phức tạp: ều này biểu hiện
ở s ạng, phức tạp trong hoạ ộng của DNV&N khi mà các doanh nghiệp này
hoạ ộng ở h u hế ĩ c, thành ph n kinh tế. D ó k ò ừa và khắc
phục rủi ro cho vay phả ến m i dấu hiệu, xuất phát từ nguyên nhân bản chất và
h u quả rủi ro cho vay mang t ể có biện pháp phòng ngừa phù h p.
1.2.4. Nguyên nhân gây ra rủi ro cho vay
1.2.4.1. Nguyên nhân thuộc về ngân hàng
Trong quá trình cho vay, cán bộ ngân hàng làm sai quy tắc cho vay, hoặ ộ
yế kém k ủ khả ẩm ịnh những d án phức tạ ắt kịp v i những
ổi của thị ờng,… ạo ra khe hở cho khách hàng chiếm ạt v n của ngân
hàng. Bên cạ ó là yếu t cạnh tranh trong nền kinh tế thị ờ . C â
quên nhiệm vụ ảm bảo an toàn mà chạy theo chính sách l i nhu n. Bỏ qua các quy
tắc phòng ngừa rủi ro, làm sai lệch các nguyên tắc trong cho vay, trong thẩm ịnh d
. Đâ í mạo hiểm trong kinh doanh nó sẽ mang lại tổn thất l n nếu xảy
ra rủi ro trong hoạ ộng kinh doanh.
C ạo cán bộ â ồng bộ ứ c yêu c u
nhiệm vụ kinh doanh trong thời kỳ m i, ộ cán bộ tín dụng còn hạn chế cả
nghiệp vụ và hiểu biết trong việc nắm bắt nhữ ổi của thị ờng k ến cho
rủ ó ều kiện phát sinh và trở thành m e i v i hoạ ộng kinh
doanh của ngân hàng.
Ngân hàng không th c hiện hoặc th c hiện không t t các trong khâu xét duyệt hồ
ơ x . N ời vay k ứ ủ ều kiện về tài sản thế chấp, c m c , bảo
NHTM n cho vay. Bên cạ ó ó một s cán bộ tín dụng biến chấ
ồng v i khách hàng nâng giá trị tài sản nhằm nhằm mụ í c nhiều
tiền.
1.2.4.2. Nguyên nhân từ phía khách hàng
Nguyên nhân d n t i rủi ro cho vay của NHTM từ phía khách hàng có thể chia
m ờng h p sau: nguyên nhân do chủ quan củ ời vay và nguyên nhân do
khách quan mang lại.
Trong hoạ ộng ngân hàng, rủi ro v ều không thể tránh khỏi vì
nguồn thu chủ yếu của các ngân hàng là từ các doanh nghiệp thông qua hoạ ộng tín
dụng ó ạ ộng cho vay chiếm ph n l n. Chính vì v y hoạ ộng của doanh
nghiệp có ả ởng rất l n t i hoạ ộng của ngân hàng và rủi ro trong kinh
doanh của doanh nghiệp ũ ả ởng tr c tiếp t i rủi ro cho vay của ngân
12
hàng. Rủi ro của doanh nghiệp xả : doanh nghiệp bị rủi ro khách quan
thiên tai, hoả hoạ ộ ấ … Đâ ờng h p bất khả k k ó m ờ c
c. Hoặc bản thân doanh nghiệp bị lừ ảo hay bị ả ởng từ phía khách hàng
của doanh nghiệp.
N ờng h p nêu trên còn có rủi ro xuất phát từ chính s yếu kém của
bản thân doanh nghiệp. S cạnh tranh khắc nghiệt của thị ờ ặt doanh
nghiệp trong tình trạng phải có s nỗ l ộ vì bất kì một s sai sót nào trong
ơ ức quản lý kinh tế ũ ả í ều d ến thua lỗ, phá sản
doanh nghiệp ả ở ến khả ả n của doanh nghiệp.
1.2.4.3. Nguyên nhân từ môi trường kinh doanh
M ờng kinh tế ộng mạnh mẽ ế ĩ c kinh doanh của ngân hàng
ũ ủa doanh nghiệp trong nền kinh tế. Khi nền kinh tế ởng ổn
ịnh thì các doanh nghiệ m có hiệu quả và có nhiều khả ả n c cho
â . N c lại khi nền kinh tế ơ mất ổ ị m
doanh nghiệp gặp nhiề k ó k ạ ộng sản xuất, kinh doanh bị ệ, sức
mua bị giảm sút, hàng hoá bị ứ iều này ả ởng t i các khoản n của các
ngân hàng.
M ờng chính trị, xã hội ổ ịnh sẽ tạ ều kiệ
triể . Đâ ũ ều kiệ ể ủa các doanh nghiệ . N c lại nếu
m ờng chính trị, xã hội không ổ ịnh thì các doanh nghiệp không thể yên tâm mà
phát triển và rủi ro có thể p t i bấ k i v i doanh nghiệ ũ â
hàng.
Nế mộ ấ c xây d c một hành lang pháp lý thông thoáng và có
hiệu l c sẽ thu hút ả ể â ều tất
yếu của nền kinh tế thị ờ . V c lại nếu hành lang pháp lý lỏng lẻo tạo ra
nhiều khe hở, gây nên tình trạng lừ ảo và gây thiệt hại l n nhau từ ó ả ởng t i
khả â m chí tr c tiếp lừ ảo chiếm dụng v n của
ngân hàng.
N y trong nền kinh tế thị ờng, do những biế ộng của thị ờng hay
những nguyên nhân khác nhau của nền kinh tế ộng t i hoạ ộng kinh doanh
của doanh nghiệp và chính bản thân ngân hàng. Từ ó nảy sinh các biến c trong cho
vay làm cho các quan hệ cho vay v ộng theo những chiề ng xấu, không có l i
cho hoạ ộng kinh doanh của các NHTM d ến rủi ro cho vay ều không thể
tránh khỏi. Vì v y c n phải phòng tránh rủi ro. Loại bỏ rủi ro là không thể
phòng ngừa và hạn chế nó thì các nhà kinh doanh Ngân hàng hoàn toàn có thể làm
c. Việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro giúp cho NHTM bảo toàn c v
13
nguồn v n, mở rộ k p, hoạ ộng kinh doanh của Ngân
hàng có hiệu quả sẽ â c uy tín củ N â i v i khách hàng, nhờ ó
Ngân hàng có thể mở rộ k c vai trò củ m i v i s
phát triển của nền kinh tế.
1.3. Quản trị rủi ro trong cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng
thƣơng mại
1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro trong cho vay
Bất cứ hoạ ộng kinh doanh nào khi xảy ra rủ ều kéo theo những ả ởng
k ó ờng và h u quả ũ k ễ dàng khắc phục. V i rủi ro trong hoạ ộng cho
ũ y. Nền kinh tế thị ờng nếu không chấp nh n rủi ro thì không thể tạo ra
ơ ộ k m . D ó ản trị rủi ro là một nhu c u tất yế ặt
ra trong quá trình tồn tại và phát triển của NHTM.
Quản trị rủi ro trong cho vay là hoạ ộ ó ững biện phá ơ
pháp quản trị có m i quan hệ l c th c hiện nhằm ảm bảo rủi ro trong
phạm vi ngân hàng có thể chấp nh c. Quản trị rủi ro trong cho vay là quá trình
xây d ng và th c thi các chính sách và biện pháp quản lý v n vay nhằm ạt mục tiêu
an toàn, hiệu quả và phát triển bền vững v i các hoạ ộ ơ ản: Nh n diệ
ờng và kiểm soát rủi ro. Kết quả củ k â c sẽ là tiề ề cho việc th c hiện các
khâu sau.
1.3.2. Vai trò của quản trị rủi ro trong cho vay
1.3.2.1. Đối với nền kinh tế
Rủi ro cho vay xả ồ ĩ i khoả ủ ời vay tiền không có
hiệu quả tức là không có l í ủ ời vay tiề i v i ngân hàng và xã hội.
Hoạ ộng ngân hàng là mộ ĩ c hết sức nhạy cảm và có tính xã hội hóa cao, có
nhiều m i quan hệ phức tạp v i nhiều chủ thể. Khi một ngân hàng bị thua lỗ, phá sản
sẽ gây tâm lý hoang mang lan rộng gây ả ởng xấu t i hoạ ộng ngân hàng,
ờng h p xấu nhất có thể â ổ v hàng loạt của các ngân hàng. Đ ề ũ m
cho nguồn cung v n của các tổ chức kinh tế, cá nhân bị giảm sút, hoạ ộng sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp bị hạn chế, về lâu về dài sẽ làm cho hàng hóa trở nên
khan hiếm … â ững biế ộng xấu cho nền kinh tế. Bên cạ ó các doanh
nghiệp m k ệu quả ồ ĩ i việc h có thể cắt giảm nhân công và
hạn chế tuyể êm ộng, gây nên tình trạng thất nghiệp cho một bộ ph n không
nhỏ ờ ộng trong xã hội. Quản trị rủi ro cho vay góp ph n làm giảm thiể ến
mức thấp nhất rủi ro kinh doanh củ â ũ ình ổn nền kinh tế.
14
1.3.2.2. Đối với ngân hàng cho vay
Rủi ro cho vay xảy ra sẽ d ến phát sinh các khoản n khó thu hồi, gây ảnh
ởng làm ứ ng v n d ến làm giảm vòng quay v n ngân hàng. Từ việ
suất của các khoản n quá hạn sẽ làm cho những khoản chi phí quản lý, giám sát l n
ơ p. Mặt khác ngân hàng v n phải trả lãi cho khoản tiề ộ … ất
cả làm cho l i nhu n của ngân hàng giảm sút.
Các khoả k ủ ạn d ến s không cân
i giữa hai dòng tiền vào và ra trên bả â i kế toán của ngân hàng. Trong khi
các khoản tiền gửi của khách hàng v n phả ạn thì các khoản tiền vay
của khách hàng lạ k c hoàn trả ời hạn. Nếu tình trạ k ó k thanh
khoản của ngân hàng cứ tiếp diễn và bị tiết lộ ra công chúng sẽ kéo theo uy tín của
ngân hàng sẽ bị giảm sút trên thị ờ . K ị mất niềm tin thì ngân hàng khó có
thể lấy lại hình ả u của mình. Ngân hàng hoạ ộng d a trên l i thế kinh tế về
m ê ến một thời ểm ó khi không quản lý t c rủi ro cho vay, ngân
hàng có thể bị phá sản. Do v y, mở rộ c quản trị rủi ro cho vay là tiề ề cho
việ i nhu n cho ngân hàng.
1.3.2.3. Đối với doanh nghiệp đi vay
Lãi â c hạch toán vào chi phí sản xuất của doanh nghiệp, khi
phát sinh n quá hạn sẽ d n t i chi phí của doanh nghiệ ê ơ
không trả c n cho ngân hàng, d n t i việc doanh nghiệp buộc phải phát mại tài
sản thế chấp và có thể bị phá sản. N â k c n của khách hàng là
biểu hiện hoạ ộng kinh doanh của khách hàng gặ k ó k k m n vay
ngân hàng những l ó ẽ gặ k ó k . Đồng thời bạn hàng của khách hàng
ũ khi thiết l p quan hệ v i h , các chủ n ũ ồn d p t ò khách
hàng và uy tín của doanh nghiệp trên thị ờng bị giảm sút.
Tóm lại, quản trị rủi ro cho vay giúp ngân hàng vững vàng trong xử lý m i quan
hệ giữa rủi ro tín dụng và l i nhu ó c thiệt hạ em ại l i ích cho
bản thân và m i k ó ê ến hoạ ộng cho vay. Quản trị rủi ro t t
sẽ làm giảm tổn thất cho bản thân ngân hàng và nền kinh tế, lành mạnh hóa hệ th ng
í ờng cạ ởng kinh tế.
1.3.3. Quy trình quản trị rủi ro cho vay
Sơ đồ 1.1. Quy trình quản trị rủi ro cho vay
(Nguồn: Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thúy Nga)
Nh n diện
rủi ro
Đ ờng
rủi ro
Kiểm soát
rủi ro
Tài tr rủi
ro
