10312_Mô hình giao dịch thương mại điện tử của Hoa Kỳ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠI HỌC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
—————-

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG HIỀN

MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA HOA
KỲ VÀ MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM

0
BChuyªn ngµnh:
1
BKinh tÕ thÕ giíi vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Lê Thanh Cường

Hà nội 2004

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU……………………………………………………………….. 01
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI
ĐIỆN TỬ
1.1.KHÁI NIỆM GIAO DỊCH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ………………… 04
1.1.1. Khái niệm thƣơng mại điện tử……………………………………. 04
1.1.1.1. Khái niệm thương mại điện tử………………………………
04
1.1.1.2. Lợi ích của thương mại điện tử đối với doanh nghiệp và
người tiêu dùng…………………………………………………

06
1.1.2. Khái niệm giao dịch thƣơng mại điện tử…………………………
11
1.1.2.1. Khái niệm giao dịch thương mại điện tử……………………. 11
1.1.2.2. Các đặc trưng của giao dịch thương mại điện tử……….…. 12
1.2. Mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử……………………
15
1.2.1. Mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử giữa doanh nghiệp và
ngƣời tiêu dùng (B2C)………………………………………….

16
1.2.1.1. Khái niệm mô hình giao dịch thương mại điện tử giữa
doanh nghiệp và người tiêu dùng (B2C)……………………..

16
1.2.1.2. Các giao dịch cơ bản trong mô hình giao dịch thương mại
điện tử B2C……………………………………………………..

18
1.2.2. Mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử giữa các doanh nghiệp
(B2B)……………………………………………………………

24
1.2.2.1. Khái niệm mô hình giao dịch thương mại điện tử giữa các
doanh nghiệp (B2B)…………………………………………….

24
1.2.2.2. Các giao dịch cơ bản trong mô hình thương mại B2B…….
25
1.2.2.3. Sàn giao dịch B2B……………………………………………… 30
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI
ĐIỆN TỬ CỦA HOA KỲ
2.1.đánh giá thực trạng thƣơng mại điện tử của hoa kỳ..
32
2.1.1.Lịch sử hình thành và phát triển thƣơng mại điện tử của Hoa
Kỳ……
32

2.1.2. Thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ qua các thời kỳ phát triển……….. 35
2.1.2.1. Tình hình phát triển giao dịch TMĐT của Hoa Kỳ trong
thờigian qua………………………………………………………

35
2.1.2.2. Những trở ngại đối với hoạt động giao dịch TMĐT của Mỹ.
37
2.1.2.3. Vai trò của Chính phủ Hoa Kỳ trong việc phát triển giao
dịch TMĐT………………………………………………………..

40
2.2. đánh giá thực trạng mô hình giao dịch tmđt ở hoa kỳ..
41
2.2.1. Thực trạng mô hình giao dịch TMĐT B2C………………………
41
2.2.1.1. Tình hình phát triển mô hình giao dịch TMĐT B2C của Mỹ
41
2.2.1.2. Những tồn tại đối với các công ty bán lẻ trên mạng………… 46
2.2.1.3. Tương lai của các giao dịch TMĐT B2C tại Hoa Kỳ……….. 50
2.2.1.4. Mô hình giao dịch TMĐT B2C điển hình của Amazon.com… 53
2.2.2. Thực trạng phát triển mô hình giao dịch TMĐT B2B của Hoa Kỳ
59
2.2.2.1. Thực trạng phát triển mô hình giao dịch TMĐT B2C…….
59
2.2.2.2. Những thách thức đặt ra đối với sự phát triển của mô hình
giao dịch TMĐT B2B của Mỹ………………………………….

60
2.2.2.3. Tương lai của hoạt động TMĐT B2B…………………………. 63
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN
MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CHO VIỆT NAM
3.1. Thực trạng phát triển mô hình giao dịch tmđt việt nam………………
66
3.1.1. Thực trạng ứng dụng mô hình giao dịch TMĐT ở Việt Nam…….. 66
3.1.2. Những thách thức và khó khăn trong quá trình phát triển mô hình
giao dịch TMĐT tại Việt Nam……………………….……………

72
3.1.2.1. Hạ tầng cơ sở công nghệ thông tin…………………………
73
3.1.2.2. Hạ tầng cơ sở pháp lý………………………………………….
75
3.1.2.3. Hạ tầng cơ sở nhân lực………………………………………
76
3.1.2.4. Hạn chế về hệ thống thanh toán của các ngân hàng………. 77
3.1.2.5. Hạ tầng cơ sở bảo mật thông tin……………………………
77
3.1.2.6. Quyền sở hữu trí tuệ và bảo vệ người tiêu dùng……………
78

3.1.2.7. Thay đổi thói quen mua bán…………………………………… 79
3.1.2.8. Các doanh nghiệp chưa chủ động và tích cực tham gia TMĐT
79
3.2. Bài học kinh nghiệm nhằm phát triển mô hình giao
dịch TMĐT ở việt nam……………….…………

80
3.2.1. Bài học kinh nghiệm đối với mô hình giao dịch TMĐT B2C……. 81
3.2.1.1. Mô hình ứng dụng TMĐT theo cấp độ………………………. 81
3.2.1.2. Mô hình song song……………………………………………
84
3.2.1.3. Mô hình chợ điện tử……………………………………………. 86
3.2.2. Bài học kinh nghiệm nhằm phát triển mô hình giao dịch TMĐT
B2B của Việt Nam……………………………….………………..

90
3.2.2.1. Cộng tác với doanh nghiệp lớn……………………………….
90
3.2.2.2. Cộng tác với doanh nghiệp vừa và nhỏ……………………… 92
3.2.3. Bài học về xây dựng, quản lý Website của doanh nghiệp………
94
3.2.4. Một số giải pháp nhằm phát triển giao dịch TMĐT của Việt nam.. 97
3.2.4.1. Về phía Chính phủ……………………………………………… 97
3.2.4.2. Về phía doanh nghiệp………………………………….………. 99
KẾT LUẬN………………………………………………………………….. 101
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT
1. Bộ Thƣơng mại (1999). Thương mại điện tử. Nxb Thống Kê, Hà nội, tr.38-39.
2. Lộc Cầm (2003), Gian lận trực tuyến: Một vấn đề cần quan tâm trong TMĐT,
http://internet.vdc.com.vn
3. Lê Thanh Cƣờng (2003), “Một số vấn đề về hạ tầng cơ sở nhân lực cho thƣơng
mại điện tử ở Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế đối ngoại, số 3, tr.71-74.
4. Ngô Văn Giang (2003), Phát triển thƣơng mại điện tử ở Việt Nam – Thực trạng
và một số gợi ý giải pháp, Tạp chí Ngân hàng, số 12 (9/2003), tr.51-54.
5. Phạm Song Hạnh (2002), “Các mô hình kinh doanh trực tuyến và khả năng áp
dụng ở Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế đối ngoại, số 2, tr.63-67.
6. Phạm Song Hạnh (2003), “Quy trình thƣơng mại điện tử B2C và khả năng áp
dụng ở Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế đối ngoại, số 4, tr.71-76.
7. Trần Xuân Hiền (2001), “Những thách thức nào đặt ra cho các công ty thƣơng
mại điện tử”, Internet và Thương mại điện tử, số 9 (12-19/12/01), tr.20-21, theo
webtomorrow, http://media.vdc.com.vn/ezines
8. Trần Xuân Hiền (2002), Các hình mẫu kinh doanh của bán lẻ trong thƣơng mại
điện tử, Internet và Thương mại điện tử, số 13 (09-15/01/02), tr.14-20, số 14
(16-22/01/02), tr.16-20, số 16 (01-07/02/02), tr.13-17, số 17 (21-27/02/02),
tr.15-18, theo Infomit.com, http://media.vdc.com.vn/ezines
9. Trần Xuân Hiền (2003), Năm sai lầm phổ biến của các site thương mại điện tử,
theo bcentral.com, http://internet.vdc.com.vn
10. Học viện hành chính quốc gia (2003). Thương mại điện tử. Nxb Lao Động, Hà
nội.
11. Nguyễn Việt Hồng (2003), Sự toàn cầu hoá của các dịch vụ trên Internet:
Trường hợp của Amazon.com, http://www.thuongmaidientu.com
12. Nguyễn Việt Hồng (2004), Vấn đề lớn của những cửa hàng trực tuyến nhỏ,
http://www.thuongmaidientu.com

13. Trần Việt Hùng, Đặng Thị Lan, Bùi Liên Hà, Nguyễn Lệ Hằng (2003). Giải
pháp phát triển thương mại điện tử tại Việt Nam. Đề tài nghiên cứu khoa học
cấp bộ. Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng, Hà nội.
14. Phan Mỹ Linh (2001), Tổng quan về thƣơng mại điện tử B2B, Internet và
Thương mại điện tử, số 05 (16-21/11/2001), tr. 14-17, theo cio.com,
http://media.vdc.com.vn/ezines
15. Phan Mỹ Linh (2002), Mật khẩu – Vấn đề cản trở thƣơng mại điện tử, Internet
và
Thương
mại
điện
tử,
số
15
924-31/01/02),
tr.21-22,
theo
Ecommercetimes.com, http://media.vdc.com.vn/ezines
16. Phan Mỹ Linh (2003), Ngành công nghiệp ôtô dẫn đầu trong thương mại điện
tử B2B, theo internet.com, http://internet.vdc.com.vn
17. TS. Nguyễn Văn Minh, Trần Hoài Nam (2002). Giao dịch thương mại điện tử
– Một số vấn đề cơ bản. Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, tr. 85-92, tr.97-105.
18. Nhà xuất bản Thống kê (2001), Thương mại điện tử với phát triển doanh nghiệp
vừa và nhỏ, Hà nội.
19. Thạc Phƣơng (2004), Nỗ lực thu hút khách hàng của các nhà bán lẻ trên mạng,
theo businessweek.com, http://www.thuongmaidientu.com
20. Nguyễn Trƣờng Sơn (2003), Mô hình thương mại điện tử B2B đang được xem
xét lại, http://internet.vdc.com.vn
21. Hà Anh Tuấn (2004), Tương tác với khách hàng trong thương mại điện tử,
http://www.thuongmaidientu.com.
22. Viện Nghiên cứu Khoa học pháp lý (2000), Bàn về cơ sở pháp lý của Thương
mại điện tử ở Việt Nam, Bộ Tƣ pháp, Hà nội.
TIẾNG ANH.
23. Jeffrey F.Rayport, Bernard J.Jaworski (2001), E-commerce, McGraw-Hill
24. United Nations Conference on Trade and Development (2002), E-Commerce
and Development Report 2002, http://www.unctad.org
25. US Department of Commerce (2003), Retail E-commerce sales in forth quarter
2003, Census Bureau Reports, http://www.census.gov

Ngoài ra, luận văn còn tham khảo các website sau:
http://www.doc.gov (Website của Bộ Thƣơng mại Hoa Kỳ)
http://www.ecommersetimes.com
http://www.mot.gov.vn/e-commerce
http://www.vcci.com.vn
http://www.vir.com
http://www.vneconomy.com.vn
http://www.vnpt.com.vn/tapchibcvt

DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT.

B2B
Business to Business

Giao dịch giữa doanh nghiệp
và doanh nghiệp
B2C
Business to Customer

Giao dịch giữa doanh nghiệp
và ngƣời tiêu dùng
CNTT
Công nghệ thông tin
EDI

Electronic Data Interchange
Trao đổi dữ liệu điện tử
TMĐT
Thƣơng mại điện tử

DANH MỤC BẢNG BIỂU.

Hình 1.1. Mô hình tiến trình tham gia giao dịch TMĐT……………… ……… tr.12
Hình 1.2. Mô hình giao dịch TMĐT…………………………………….. ……
tr.15
Hình 1.3. Mô hình giao dịch TMĐT B2C………………………………. ……. tr.
17
Hình 1.4. Mô hình giao dịch TMĐT B2B………………………………………
tr.25
Hình 2.1. Doanh thu giao dịch TMĐT thế giới năm 2002 – 2004……………..
tr.35
Bảng 2.1. Doanh thu bán lẻ trực tuyến của Mỹ……………………… ………. tr.42
Hình 3.1. Mô hình ứng dụng TMĐT theo cấp độ……………………. ……….. tr.82

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy PGS.TS.Lê Thanh Cường đã
tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành bản luận văn thạc sỹ này.
Nhân đây, tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô trong
và ngoài Trường Đại học Ngoại Thương đã đem đến những
kiến thức quý báu làm nền tảng để tôi có thể nghiên cứu đề tài
của mình.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Khoa
Sau đại học Trường Đại học Ngoại Thương, các cán bộ Công
ty vật tư thiết bị giao thông I, gia đình và bạn bè đã nhiệt tình
giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện để luận văn được hoàn
thành.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG HÀ NỘI
—–***—–

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG HIỀN

MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA HOA KỲ
VÀ MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH : KINH TẾ THẾ GIỚI & QHKTQT
MÃ SỐ : 60.31.07

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ THANH CƯỜNG

HÀ NỘI, 2004

– 1 –
LỜI NÓI ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI.

Những thành tựu của công nghệ thông tin đã và đang mang lại nhiều thay đổi
lớn trong giao dịch thƣơng mại. Nhiều quốc gia đang chuyển dần từ phƣơng thức
thƣơng mại truyền thống sang phƣơng thức kinh doanh mới – thƣơng mại điện tử.
Tuy mới chỉ hình thành và phát triển mạnh trong thƣơng mại quốc tế những năm
gần đây, nhƣng thƣơng mại điện tử đã xâm nhập sâu vào hầu hết các lĩnh vực kinh
tế – xã hội, ảnh hƣởng tới các hoạt động của con ngƣời. Nhiều nhà nghiên cứu dự
báo sự lên ngôi của thƣơng mại điện tử sẽ đem lại những thay đổi lớn trong phát
triển kinh doanh quốc tế, tập quán kinh doanh quốc tế cũng nhƣ tƣ duy thƣơng mại.
Do vậy, thƣơng mại điện tử đang là sự lựa chọn của nhiều quốc gia với mức độ ứng
dụng khác nhau.

Việt Nam đang trong quá trình mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế vào khu vực
và thế giới không thể tránh khỏi tham gia vào thƣơng mại điện tử toàn cầu. Trong
xu thế mới, phƣơng thức thƣơng mại đóng vai trò nhƣ một thứ ngôn ngữ giao dịch
chung. Thƣơng mại điện tử giúp chúng ta thêm một khả năng để hội nhập kinh tế
quốc tế. Hơn nữa, đa số các bạn hàng có tiềm năng lớn của Việt Nam đã và đang
triển khai nền thƣơng mại điện tử. Lợi ích của quốc gia và của thƣơng mại Việt
Nam đòi hỏi chúng ta cần hƣớng tới phƣơng thức mới mẻ và nhiều hứa hẹn này.

Trong mấy năm trở lại đây, thƣơng mại điện tử tại Hoa Kỳ đã phát triển
mạnh đem lại lợi nhuận khổng lồ cho Mỹ, một đất nƣớc sớm khai thác và có hiệu
quả cao đối với loại hình thƣơng mại quốc tế này. Vì vậy, luận văn này lựa chọn
thƣơng mại điện tử Hoa Kỳ – một trong những nền thƣơng mại điện tử phát triển
mạnh nhất hiện nay – để nghiên cứu nhằm tìm kiếm những bài học kinh nghiệm cho
giao dịch thƣơng mại điện tử ở Việt nam. Trên cơ sở nhận thức nhƣ vậy, đề tài “
Mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ và một số bài học kinh
nghiệm cho Việt nam” đƣợc lựa chọn làm đề tài cho luận văn thạc sỹ kinh tế này.

– 2 –

2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU.
Từ trƣớc đến nay, lĩnh vực thƣơng mại điện tử đã đƣợc nghiên cứu trong một
số luận văn cao học, luận án tiến sĩ và một số đề tài nghiên cứu ở trong và ngoài
trƣờng. Tuy nhiên, các đề tài này hầu hết chỉ tập trung vào từng mặt, từng lĩnh vực
của thƣơng mại điện tử. Có thể nói chƣa có một nghiên cứu nào đề cập một cách
toàn diện về các mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ nhằm rút ra các
bài học kinh nghiệm để phát triển mô hình giao dịch TMĐT của Việt nam, nhất là
trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế đang trở thành một yêu cầu cấp thiết nhƣ
hiện nay.
3. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI.
Luận văn này đƣợc thực hiện với mục đích nghiên cứu cơ bản về thƣơng mại
điện tử của Hoa Kỳ đặc biệt trong lĩnh vực giao dịch thƣơng mại điện tử, những khó
khăn hay thất bại và xu hƣớng phát triển của các mô hình giao dịch thƣơng mại điện
tử tại Hoa Kỳ; từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam nhằm thúc đẩy sự
phát triển và hội nhập với thƣơng mại điện tử trên thế giới.
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.
Nội dung của luận văn bao gồm ba mục tiêu sau đây:
– Nghiên cứu những vấn đề chung về giao dịch thƣơng mại điện tử và các mô hình
giao dịch thƣơng mại điện tử đối với doanh nghiệp (B2B & B2C).
– Đánh giá thực trạng phát triển mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử của Hoa
Kỳ và xu hƣớng phát triển của các mô hình giao dịch.
– Nghiên cứu hiện trạng giao dịch thƣơng mại điện tử của Việt Nam và rút ra một
số bài học nhằm phát triển mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử cho Việt Nam.
5. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.

– 3 –
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn là các mô hình giao dịch
thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ (B2B & B2C); hiện trạng thƣơng mại điện tử của
Việt Nam và các bài học kinh nghiệm nhằm phát triển mô hình giao dịch thƣơng
mại điện tử cho Việt Nam.
6. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Để thực hiện đƣợc mục đích và nhiệm vụ trên, trong luận văn sử dụng
phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và lịch sử của Chủ nghĩa Mác – Lênin,
phƣơng pháp phân tích hệ thống, phƣơng pháp thống kê, so sánh, tổng hợp, khái
quát hoá và hệ thống hoá tài liệu.
7. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN:
Mục lục
Lời nói đầu
Chƣơng 1
: Tổng quan về mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử
Chƣơng 2
: Thực trạng phát triển mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử
của Hoa Kỳ
Chƣơng 3
: Một số bài học kinh nghiệm nhằm phát triển mô hình giao
dịch thƣơng mại điện tử cho Việt nam
Kết luận
Danh mục tài liệu tham khảo

– 4 –

CHƢƠNG 1:
TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
1.1. KHÁI NIỆM GIAO DỊCH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ.
1.1.1. Kh¸i niÖm th-¬ng m¹i ®iÖn tö.
1.1.1.1. Kh¸i niÖm th- ¬ng m¹i ®iÖn tö
Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña th- ¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) g¾n liÒn víi sù ra
®êi vµ ph¸t triÓn cu¶ Internet. Nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû XX, khi m¸y
tÝnh c¸ nh©n ®- îc sö dông réng r·i kh«ng nh÷ng ë c«ng së mµ c¶ ë gia ®×nh, nhiÒu
tæ chøc tµi chÝnh ®· më réng c¸c c«ng nghÖ vµ mang ®Õn cho kh¸ch hµng ngµy cµng
nhiÒu dÞch vô trªn c¬ së sö dông m¸y tÝnh c¸ nh©n. §Ó t¨ng nguån thu nhËp, c¸c tæ
chøc tµi chÝnh lu«n nghiªn cøu vµ ¸p dông nhiÒu ph- ¬ng tiÖn giao dÞch thuËn lîi,
®ång thêi h¹ thÊp chi phÝ dÞch vô, rót ng¾n thêi gian giao dÞch cña kh¸ch hµng.
ChÝnh sù c¹nh tranh trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ th- ¬ng m¹i ®iÖn tö vµ c¸c c«ng
nghÖ trong dÞch vô ®èi víi kh¸ch hµng lµ ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng th- ¬ng m¹i
®iÖn tö ngµy cµng ph¸t triÓn.
Trªn thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu c¸ch gäi kh¸c nhau nh- th- ¬ng m¹i ®iÖn tö
(e-commerce), mËu dÞch trùc tuyÕn (online trade) hay kinh doanh ®iÖn tö
(e-business)…ChÝnh v× vËy, víi mçi gãc ®é vµ quy m« tiÕp cËn l¹i cã nh÷ng ®Þnh
nghÜa kh¸c nhau vÒ th- ¬ng m¹i ®iÖn tö.
 Tõ gãc ®é th«ng tin liªn l¹c: th- ¬ng m¹i ®iÖn tö lµ qu¸ tr×nh truyÒn dÉn
th«ng tin, s¶n phÈm /dÞch vô hay thanh to¸n qua ®- êng ®iÖn tho¹i, m¹ng
m¸y tÝnh hay bÊt kú ph- ¬ng tiÖn ®iÖn tö nµo kh¸c
 Víi ho¹t ®éng kinh doanh, th- ¬ng m¹i ®iÖn tö lµ viÖc øng dông c«ng nghÖ
th«ng tin nh»m tù ®éng ho¸ c¸c giao dÞch kinh doanh vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

– 5 –
 Víi t- c¸ch lµ mét dÞch vô, th- ¬ng m¹i ®iÖn tö lµ c«ng cô nh»m gióp
doanh nghiÖp, ng- êi tiªu dïng vµ c¸c chñ thÓ kh¸c c¾t gi¶m chi phÝ, n©ng
cao chÊt l- îng hµng ho¸ vµ t¨ng tèc ®é thùc hiÖn c¸c dÞch vô th- ¬ng m¹i.
 Tõ khÝa c¹nh trùc tuyÕn (online), th- ¬ng m¹i ®iÖn tö bao hµm kh¶ n¨ng
mua b¸n hµng ho¸/dÞch vô vµ th«ng tin trªn m¹ng Internet vµ c¸c dÞch vô
trùc tuyÕn kh¸c.
Nh- thÕ, hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n nhÊt th× th- ¬ng m¹i ®iÖn tö lµ qu¸ tr×nh thùc
hiÖn c¸c giao dÞch th- ¬ng m¹i th«ng qua c¸c ph- ¬ng tiÖn ®iÖn tö. Theo nghÜa hÑp,
néi dung th- ¬ng m¹i ®iÖn tö bao gåm c¸c ho¹t ®éng th- ¬ng m¹i thùc hiÖn qua c¸c
m¹ng m¸y tÝnh, ®Æc biÖt lµ m¹ng Internet.
Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn ch- a cã mét ®Þnh nghÜa hay kh¸i niÖm chung
thèng nhÊt vÒ th- ¬ng m¹i ®iÖn tö, song tùu trung l¹i cã hai quan ®iÓm lín trªn thÕ
giíi ®· kh¸i qu¸t ®- îc ®Çy ®ñ nhÊt ph¹m vi ho¹t ®éng cña TM§T nh- sau:
LuËt mÉu vÒ Th-¬ng m¹i ®iÖn tö cña Uû ban Liªn Hîp Quèc vÒ LuËt
Th-¬ng m¹i Quèc tÕ (UNCITRAL) ®· ®Þnh nghÜa: “ThuËt ng÷ Th- ¬ng m¹i
[commerce] cÇn ®- îc diÔn gi¶i theo nghÜa réng ®Ó bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ
mäi quan hÖ mang tÝnh chÊt th- ¬ng m¹i dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång. C¸c quan hÖ
mang tÝnh th- ¬ng m¹i [commercial] bao gåm, nh- ng kh«ng chØ bao gåm, c¸c giao
dÞch sau ®©y: bÊt cø giao dÞch nµo vÒ cung cÊp hoÆc trao ®æi hµng ho¸ hoÆc dÞch
vô; tho¶ thuËn ph©n phèi; ®¹i diÖn hoÆc ®¹i lý th- ¬ng m¹i; uû th¸c hoa hång
(factoring), cho thuª dµi h¹n (leasing); x©y dùng c¸c c«ng tr×nh; t- vÊn; kü thuËt
c«ng tr×nh (engineering); ®Çu t- ; cÊp vèn; ng©n hµng; b¶o hiÓm; tho¶ thuËn khai
th¸c hoÆc t« nh- îng, liªn doanh vµ c¸c h×nh thøc kh¸c vÒ hîp t¸c c«ng nghiÖp hoÆc
kinh doanh; chuyªn chë hµng ho¸ hay hµnh kh¸ch b»ng ®- êng biÓn, ®- êng
kh«ng,®­êng s¾t hoÆc ®­êng bé”. Nh- vËy, cã thÓ thÊy r»ng ph¹m vi ho¹t ®éng cña
th- ¬ng m¹i ®iÖn tö rÊt réng, bao qu¸t hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ trong
®ã ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô chØ lµ mét trong ph¹m vi rÊt nhá trong
TM§T. [1]

– 6 –
Ngoµi ra, Uû ban Ch©u ¢u còng ®· ®- a ra ®Þnh nghÜa vÒ Th- ¬ng m¹i ®iÖn tö
nh- sau: “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®- îc hiÓu lµ viÖc thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh qua
c¸c ph- ¬ng tiÖn ®iÖn tö. Nã dùa trªn viÖc xö lý vµ truyÒn d÷ liÖu ®iÖn tö d- íi d¹ng
text, ©m thanh vµ h×nh ¶nh. TM§T gåm nhiÒu hµnh vi trong ®ã ho¹t ®éng mua b¸n
hµng ho¸ vµ dÞch vô qua ph- ¬ng tiÖn ®iÖn tö, giao nhËn c¸c néi dung kü thuËt sè
trªn m¹ng, chuyÓn tiÒn ®iÖn tö, mua b¸n cæ phiÕu ®iÖn tö, vËn ®¬n ®iÖn tö, ®Êu gi¸
th- ¬ng m¹i, hîp t¸c thiÕt kÕ, tµi nguyªn m¹ng, mua s¾m c«ng céng, tiÕp thÞ trùc tiÕp
tíi ng- êi tiªu dïng vµ c¸c dÞch vô sau b¸n hµng. Th- ¬ng m¹i ®iÖn tö ®- îc thùc hiÖn
®èi víi c¶ th- ¬ng m¹i hµng ho¸ (vÝ dô nh- hµng tiªu dïng, c¸c thiÕt bÞ y tÕ chuyªn
dông) vµ th- ¬ng m¹i dÞch vô (vÝ dô nh- dÞch vô cung cÊp th«ng tin, dÞch vô ph¸p lý,
tµi chÝnh); c¸c ho¹t ®éng truyÒn thèng (nh- ch¨m sãc søc kháe, gi¸o dôc) vµ c¸c
ho¹t ®éng míi (vÝ dô nh- siªu thÞ ¶o)”.[18] Tãm l¹i, th- ¬ng m¹i ®iÖn tö ®·, ®ang vµ sÏ lµm thay ®æi h×nh th¸i cña hÇu hÕt
c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c¸c c«ng nghÖ vµ
gi¶i ph¸p, th- ¬ng m¹i ®iÖn tö còng më ra c¬ héi tham gia cho tÊt c¶ mäi ®èi t- îng,
tõ doanh nghiÖp ®Õn ng-êi tiªu dïng mµ kh«ng phô thuéc nhiÒu vµo quy m« vµ vÞ trÝ ®Þa lý.
1.1.1.2. Lîi Ých cña th- ¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng- êi tiªu dïng.
Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung vµ th- ¬ng m¹i ®iÖn tö nãi
riªng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng kinh doanh c¶ vÒ mÆt néi
dung vµ ph- ¬ng thøc qu¶n lý kinh doanh. Th- ¬ng m¹i ®iÖn tö ®em l¹i lîi Ých to lín
cho c¸c ®èi t-îng tham gia ®Æc biÖt lµ ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng-êi tiªu dïng.
a. §èi víi doanh nghiÖp.
– TM§T ®em l¹i cho doanh nghiÖp c¬ héi tiÕp cËn vµ hiÖn diÖn trªn thÞ tr- êng
toµn cÇu.
Internet lµ m¹ng m¸y tÝnh toµn cÇu dùa trªn c«ng nghÖ chuÈn vµ më. Khi ®·
kÕt nèi vµo Internet, c¸c doanh nghiÖp cã cïng mét c¬ héi ®Ó t×m kiÕm th«ng tin,
liªn l¹c vµ giao dÞch víi ®èi t¸c trªn toµn cÇu mµ kh«ng bÞ ph©n biÖt kho¶ng c¸ch vÒ
kh«ng gian vµ thêi gian. NÕu nh- tr- íc ®©y viÖc t×m hiÓu th«ng tin vÒ thÞ tr- êng, ®èi

– 7 –
t¸c trªn thÞ tr- êng n- íc ngoµi lu«n ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i tèn kÐm chi phÝ cho ®i
l¹i, cho viÖc t×m hiÓu c¸c tµi liÖu trªn giÊy tê… th× nhê cã Internet vµ TM§T, ®iÒu
nµy ®· trë nªn ®¬n gi¶n h¬n nhiÒu khi c¸c trang Web ®ãng vai trß nh- mét th- viÖn
khæng lå víi hµng triÖu chñng lo¹i th«ng tin. Bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp cßn cã thÓ
x©y dùng trang Web riªng cña m×nh ®Ó giíi thiÖu vÒ doanh nghiÖp m×nh vµ thu hót
sù truy cËp cña bÊt kú ®èi t- îng nµo quan t©m. Sù hiÖn diÖn toµn cÇu, 24 giê/ngµy
vµ 7 ngµy/tuÇn, mang l¹i cho doanh nghiÖp nhiÒu c¬ héi ®Ó t×m kiÕm ®èi t¸c.
Mét ®iÓm ®¸ng l- u ý lµ Internet t¹o c¬ héi b×nh ®¼ng cho c¸c c«ng ty võa vµ
nhá, c«ng ty míi thµnh lËp tham gia vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu vµ cã thÓ c¹nh tranh
mét c¸ch hiÖu qu¶ víi c¸c c«ng ty lín, c«ng ty ®a quèc gia bëi v× kinh doanh trªn
Internet kh«ng phô thuéc vµo quy m« c«ng ty, vµo c¬ së vËt chÊt, nhµ cöa, trang
thiÕt bÞ. §èi víi kh¸ch hµng, c¸c c«ng ty ®Òu cã sù hiÖn diÖn gièng nhau: qua
Website trªn m¹ng. VÝ dô vÒ Amazon.com, mét c«ng ty dotcom (c«ng ty b¸n lÎ
trùc tuyÕn) chuyªn b¸n s¸ch qua m¹ng rÊt ®- îc – a chuéng t¹i Mü ®· kh¼ng ®Þnh
®iÒu nµy. Dï míi thµnh lËp ®- îc mÊy n¨m gÇn ®©y, c«ng ty nµy kh«ng nh÷ng cã thÓ
c¹nh tranh ngang b»ng mµ ®· trë thµnh ®èi thñ ®¸ng gêm cña c¸c c«ng ty lín nhê
kinh doanh cã hiÖu qu¶ trªn Internet. Amazon.com hiÖn cã møc doanh thu hµng
n¨m lµ 1,2 tû USD t- ¬ng ®- ¬ng víi doanh thu cña 235 hiÖu s¸ch lín cña Barnes &
Noble, h·ng s¸ch næi tiÕng nhÊt cña Mü, mµ chØ ph¶i ®Çu t- 56 triÖu USD cho tµi
s¶n cè ®Þnh, trong khi Barnes & Noble ph¶i chi tiªu ®Õn 118 triÖu USD cho 235 cöa
hµng cña m×nh.
DÜ nhiªn ®Ó cã ®- îc mét Website quy m« vµ cã tèc ®é ®- êng truyÒn cao,
th- êng mét c«ng ty lín cã nhiÒu kh¶ n¨ng thµnh c«ng h¬n khi tiÕn hµnh kinh doanh
trùc tuyÕn. §èi víi c¸c c«ng ty nhá míi thµnh lËp, cÇn ph¶i cã ý t- ëng kinh doanh
®éc ®¸o, chiÕn l- îc kinh doanh phï hîp vµ mét m¸y tÝnh nèi m¹ng lµ cã thÓ cã c¬
héi giao dÞch thµnh c«ng.
– Tham gia vµo TM§T, doanh nghiÖp cã thÓ gi¶m chi phÝ, tiÕt kiÖm thêi gian vµ
n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh.

– 8 –

Ngµy nay, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ giao dÞch víi nhau qua m¹ng Internet vµ
chuyÓn göi mäi d¹ng th«ng ®iÖp v¨n b¶n, h×nh ¶nh, ©m thanh… víi chi phÝ vµ thêi
gian giao dÞch thÊp h¬n nhiÒu so víi ph- ¬ng tiÖn truyÒn thèng. ViÖc ng- êi tiªu dïng
nhanh chãng tiÕp cËn th«ng tin hµng ho¸ sÏ cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi ho¹t ®éng
kinh doanh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
Ng- êi ta – íc tÝnh khi tham gia kinh doanh trªn m¹ng, doanh nghiÖp cã thÓ
tiÕt kiÖm 50% chi phÝ so víi kinh doanh truyÒn thèng. Kho¶n tiÕt kiÖm nµy cã ®- îc
lµ nhê gi¶m chi phÝ ë mét sè ho¹t ®éng nh- :
+ Chi tiªu cho c¬ së vËt chÊt: C¸c doanh nghiÖp khi tham gia TM§T sÏ gi¶m
bít ®- îc c¸c kho¶n ®Çu t- vµo v¨n phßng, trang thiÕt bÞ, thËm chÝ nhiÒu doanh
nghiÖp dÞch vô kh«ng cã trô së mµ vÉn cã thÓ kinh doanh trªn Internet.
+ Chi phÝ nh©n c«ng: Víi sù hç trî cña TM§T, tÊt c¶ qu¸ tr×nh b¸n hµng cña
c«ng ty ®Òu lµ tù ®éng. N¨ng lùc b¸n hµng cña c«ng ty kh«ng phô thuéc vµo lùc
l- îng nh©n viªn b¸n hµng vµ h¹ tÇng c¬ së vËt chÊt cña c«ng ty mµ tuú thuéc vµo tèc
®é xö lý c¸c lÖnh hái hµng vµ ®¬n ®Æt hµng cña m¸y tÝnh. Do ®ã, khi tham gia vµo
TM§T, doanh nghiÖp sÏ cÇn Ýt nh©n c«ng h¬n rÊt nhiÒu so víi bu«n b¸n truyÒn
thèng, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn gióp doanh nghiÖp h¹n chÕ ®- îc quü tiÒn l- ¬ng ph¶i tr¶
cho nh©n viªn. C«ng ty Amazon.com chØ cã 614 nh©n viªn trong khi Barnes & Noble
víi mét m¹ng l-íi réng lín c¸c cöa hµng s¸ch, sè nh©n viªn lªn tíi 27.200 ng-êi.
+ Chi phÝ giao dÞch: Kho¶n chi phÝ nµy sÏ gi¶m ®¸ng kÓ nÕu doanh nghiÖp
ho¹t ®éng TM§T hoÆc khi doanh nghiÖp cã Website qu¶ng c¸o th«ng tin trªn m¹ng.
C«ng ty Micron Computers (Mü) cho biÕt: ®Ó lµm viÖc víi mét kh¸ch hµng ®· t×m
hiÓu trang Web cña c«ng ty, hä chØ mÊt trung b×nh 2 phót trong khi lµm viÖc víi
nh÷ng ng- êi kh¸ch ch- a tham kh¶o Website lµ 20 phót. Ngoµi ra, nÕu viÖc giao dÞch
thùc hiÖn hoµn toµn trªn m¹ng th× chi phÝ chØ mÊt vµi chôc ®«la cho mét giao dÞch,
trong khi con sè ®ã sÏ t¨ng lªn gÊp 10 lÇn khi giao dÞch truyÒn thèng kiÓu “ mÆt ®èi mÆt”.
+ Chi phÝ cho qu¶ng c¸o, b¸n hµng vµ tiÕp thÞ: Qu¶ng c¸o trªn Internet
kh«ng tèn chi phÝ nh- qu¶ng c¸o trªn c¸c ph- ¬ng tiÖn truyÒn th«ng kh¸c vµ hiÖu qu¶
thu ®- îc kh«ng nhá. Trong sè c¸c kh¸ch hµng trùc tuyÕn cña tËp ®oµn m¸y tÝnh Dell

– 9 –
cã tíi 30% lµ ch- a tõng xem nh÷ng qu¶ng c¸o cña h·ng trªn c¸c ph- ¬ng tiÖn truyÒn
th«ng nh- ng vÉn mua hµng cña h·ng sau khi nghiªn cøu vÒ Dell trªn m¹ng toµn cÇu.
Ngoµi ra, c¸c Catalogue ®iÖn tö phong phó h¬n, chÊt l- îng h×nh ¶nh vµ ©m thanh cao,
sèng ®éng vµ lu«n cËp nhËt h¬n so víi Catalogue in Ên th«ng th- êng.

– C¶i tiÕn dÞch vô kh¸ch hµng:

TM§T t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn dÞch vô kh¸ch hµng tèt h¬n so víi kinh doanh
truyÒn thèng. C¸c Website b¸n hµng trªn Internet cã vai trß nh- c¸c cöa hµng ¶o, cã
thÓ cung cÊp th«ng tin vÒ hµng ho¸ chuyªn nghiÖp h¬n bÊt kú mét nh©n viªn b¸n
hµng nµo. C¸c th«ng tin cung cÊp vÒ hµng ho¸, tÝnh n¨ng c«ng dông, gi¸ c¶… t¹o sù
an t©m, hiÓu biÕt vµ gãp phÇn nhanh chãng dÉn tíi quyÕt ®Þnh mua hµng cña ng- êi
tiªu dïng. C¸c ph- ¬ng tiÖn t×m kiÕm (search), duyÖt (browse), c¸ch hiÓn thÞ
(display) sÏ gióp ng- êi mua nhanh chãng t×m ®- îc hµng ho¸ cÇn thiÕt.
Internet lµ c«ng cô ®iÖn tö duy nhÊt cho phÐp chñ ®éng t- ¬ng t¸c hai chiÒu
víi tõng kh¸ch hµng. Qua e-mail, c«ng ty cã thÓ cung cÊp th«ng tin cô thÓ theo yªu
cÇu cña tõng kh¸ch hµng, cung cÊp th«ng tin vÒ hµng ho¸ dÞch vô míi, th«ng tin vÒ
c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p trong c¸c vÊn ®Ò vÒ tÝnh riªng t- , an toµn th«ng tin. Qua
e-mail, cöa hµng cã thÓ ph¶n håi ngay lËp tøc ®Ó x¸c nhËn th«ng tin vÒ hµnh vi cña
kh¸ch hµng (vÝ dô nh- x¸c nhËn ®¬n ®Æt hµng), ®ång thêi cã th«ng b¸o liªn quan
®Õn t×nh tr¹ng ®¬n ®Æt hµng.

B»ng c¸ch quan s¸t vµ l- u gi÷ th«ng tin vÒ hµnh vi cña ng- êi mua hµng trªn
m¹ng nhê mét phÇn mÒm cµi ®Æt ë m¸y chñ, ng- êi b¸n cã thÓ thu thËp th«ng tin vÒ
thãi quen, së thÝch cña ng- êi mua hµng, nghiªn cøu nh©n khÈu häc, t©m lý häc cña
ng- êi tiªu dïng tõ ®ã thiÕt kÕ s¶n phÈm, tuú biÕn c¸ch tr×nh bµy mµn h×nh ®Ó cã thÓ
thu hót ng- êi tiªu dïng nhÊt. Trªn Website, bªn c¹nh th«ng tin s¶n phÈm cßn cã
th«ng tin d- íi d¹ng c¸c c©u hái th- êng gÆp (FAQs) vµ c¸c c¬ së d÷ liÖu dÔ t×m
kiÕm lµ c¸c ph- ¬ng tiÖn ®¾c lùc hç trî ng- êi mua trong viÖc t×m hiÓu vÒ doanh
nghiÖp vµ hµng ho¸.

– 10 –
– Thay ®æi c¸ch thøc kinh doanh cña doanh nghiÖp.

Doanh nghiÖp ngµy nay kh«ng thÓ c¹nh tranh nh- mét thùc thÓ ®¬n lÎ. Doanh
nghiÖp cÇn ph¶i phèi hîp trong mét hÖ thèng m¹ng l- íi c¸c doanh nghiÖp – cung
cÊp, ph©n phèi, b¸n lÎ vµ c¸c dÞch vô hç trî kh¸c – ®Ó c¹nh tranh hiÖu qu¶. ViÖc
qu¶n lý d©y chuyÒn cung øng (Supply Chain Management – SCM) chÝnh lµ qu¶n lý
m¹ng nèi kÕt nhµ cung cÊp vµ kh¸ch hµng cña doanh nghiÖp, cµng trë nªn quan
träng h¬n khi ¸p dông c«ng nghÖ míi. Siªu xa lé th«ng tin cho phÐp doanh nghiÖp
tiÕn hµnh trao ®æi th«ng tin víi mét nhãm lu«n thay ®æi c¸c kh¸ch hµng vµ nhµ cung
cÊp trªn ph¹m vi toµn cÇu. Qu¶n lý d©y chuyÒn cung øng trªn m¹ng toµn cÇu sÏ tèi
– u ho¸ sù vËn chuyÓn cña th«ng tin vµ s¶n phÈm tõ lóc nhËn ®¬n ®Æt hµng, mua
nguyªn liÖu th« ®Õn khi ph©n phèi thµnh phÈm, thóc ®Èy viÖc lo¹i bá sù ng¨n c¸ch
gi÷a c¸c bé phËn trong còng nh- ngoµi doanh nghiÖp. S¶n xuÊt ®- îc tiÕn hµnh theo
hÖ thèng kiÓm kª ®óng thêi ®iÓm (Just in time), kh«ng cã tån kho, kh«ng cã s¶n
phÈm n»m nhµn rçi. Nh- vËy, TM§T lµ mét c«ng cô míi thóc ®Èy viÖc chuyÓn tõ
c¸c giao dÞch trªn giÊy tê sang giao dÞch trªn m¹ng, tõ ®ã gãp phÇn lµm thay ®æi
toµn bé c¸ch thøc kinh doanh cña doanh nghiÖp. [1],[10] b. §èi víi ng-êi tiªu dïng:
TM§T xuÊt hiÖn lµm thay ®æi c¸ch thøc mua s¾m cña ng- êi tiªu dïng, t¹o sù
®¬n gi¶n vµ tiÖn dông cho qu¸ tr×nh mua s¾m. KÕt hîp yÕu tè h×nh ¶nh, mµu s¾c
sèng ®éng cña TV, th«ng tin ®Çy ®ñ, chi tiÕt vÒ hµng ho¸ cña Catalogue céng víi
kh¶ n¨ng t- ¬ng t¸c hai chiÒu víi ng- êi tiªu dïng, cöa hµng ¶o trªn Internet cã ®ñ
®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng cã thÓ ra quyÕt ®Þnh mua hµng mµ kh«ng cÇn trùc tiÕp
xem hµng ho¸. Víi sù phæ cËp cña Internet, TM§T cã mÆt ë kh¾p mäi n¬i, kh¸ch
hµng tham gia vµo TM§T theo c¸ch riªng cña m×nh, víi ®Þa ®iÓm riªng, thêi gian
riªng vµ cã nh÷ng nhu cÇu riªng biÖt ®ßi hái ®- îc ®¸p øng. Mua s¾m trªn Internet,
ng- êi tiªu dïng kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ sè l- îng nhµ cung cÊp, cã thÓ chän lùa hµng
ho¸ tõ c¸c cöa hµng trªn toµn thÕ giíi. Qu¸ tr×nh mua hµng trong c¸c giao dÞch
TM§T lµ qu¸ tr×nh tù phôc vô, tõ lóc t×m kiÕm th«ng tin, lËp ®¬n ®Æt hµng ®Õn theo
dâi t×nh tr¹ng vËn chuyÓn hµng ho¸. Ng- êi tiªu dïng cã kh¶ n¨ng lùa chän cao h¬n

– 11 –
vµ cã thÓ mua hµng víi mét møc gi¸ hîp lý sau khi so s¸nh gi¸ chµo cña nhiÒu nhµ
cung cÊp. [13]

Tãm l¹i, viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch th- ¬ng m¹i ®iÖn tö trªn c¬ së h¹ tÇng
hiÖn ®¹i ®·, ®ang vµ sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng s©u réng tíi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi
cña mçi c¸ nh©n, tæ chøc vµ céng ®ång. Nh÷ng lîi Ých tiÒm tµng lµ nh©n tè thóc ®Èy
c¸c ChÝnh phñ, doanh nghiÖp vµ ng- êi tiªu dïng tham gia vµo c¸c øng dông th- ¬ng
m¹i ®iÖn tö mét c¸ch hiÖu qu¶.
1.1.2. Kh¸i niÖm giao dÞch th-¬ng m¹i ®iÖn tö
1.1.2.1. Kh¸i niÖm giao dÞch th- ¬ng m¹i ®iÖn tö
Giao dÞch th- ¬ng m¹i ®iÖn tö (electronic commerce transaction) lµ lo¹i h×nh
ho¹t ®éng bao gåm kh«ng chØ c¸c giao dÞch liªn quan ®Õn mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch
vô, t¹o thu nhËp, mµ cßn c¶ c¸c giao dÞch cã kh¶ n¨ng trî gióp qu¸ tr×nh t¹o ra thu
nhËp: kÝch thÝch nhu cÇu ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô, cung øng dÞch vô trî gióp b¸n
hµng, trî gióp ng- êi tiªu dïng, hoÆc trî gióp trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c doanh
nghiÖp. [17] Dù th¶o Ph¸p lÖnh th- ¬ng m¹i ®iÖn tö cña ViÖt nam chia c¸c giao dÞch
TM§T thµnh 2 nhãm chÝnh sau:
– Giao dÞch bu«n b¸n hµng ho¸ vËt chÊt vµ dÞch vô: Trong nhãm nµy,
Internet hay c¸c m¹ng më kh¸c ®- îc sö dông nh- mét c«ng cô cho c¸c giao dÞch
chµo hµng, chÊp nhËn chµo hµng, ký kÕt hîp ®ång, thËm chÝ c¶ thanh to¸n. Nh- ng
viÖc giao hµng ho¸ vµ dÞch vô tíi kh¸ch hµng vÉn ph¶i g¾n víi nh÷ng ph- ¬ng thøc
truyÒn thèng.
– Giao dÞch trùc tuyÕn th«ng tin vµ cung øng hµng ho¸ dÞch vô ®· ®- îc sè
ho¸ nh- : khai h¶i quan ®iÖn tö, kª khai thuÕ ®iÖn tö, phÇn mÒm, ©m nh¹c, ch- ¬ng
tr×nh video theo yªu cÇu…. Trong nhãm nµy, Internet hay c¸c m¹ng më kh¸c lµ
c«ng cô giao tiÕp vµ trao ®æi.

– 12 –
1.1.2.2. C¸c ®Æc tr- ng cña giao dÞch th- ¬ng m¹i ®iÖn tö.
a. C¸c bªn tiÕn hµnh giao dÞch trong TM§T kh«ng tiÕp xóc trùc tiÕp víi nhau vµ
kh«ng ®ßi hái ph¶i biÕt nhau tõ tr- íc.
Trong th- ¬ng m¹i truyÒn thèng, c¸c bªn th- êng gÆp gì nhau trùc tiÕp ®Ó tiÕn
hµnh giao dÞch. C¸c giao dÞch ®- îc thùc hiÖn chñ yÕu theo nguyªn t¾c vËt lý nh-
chuyÓn tiÒn, sÐc ho¸ ®¬n, vËn ®¬n, göi b¸o c¸o. C¸c ph- ¬ng tiÖn viÔn th«ng nh- :
fax, telex,… chØ ®­îc sö dông ®Ó trao ®æi sè liÖu kinh doanh. Tuy nhiªn viÖc sö
dông c¸c ph- ¬ng tiÖn ®iÖn tö trong th- ¬ng m¹i truyÒn thèng chØ ®Ó truyÒn t¶i th«ng
tin mét c¸ch trùc tiÕp gi÷a hai ®èi t¸c cña cïng mét giao dÞch.
Tõ khi xuÊt hiÖn m¹ng m¸y tÝnh më toµn cÇu Internet th× viÖc trao ®æi th«ng
tin kh«ng chØ giíi h¹n trong quan hÖ gi÷a c¸c c«ng ty vµ doanh nghiÖp mµ c¸c ho¹t
®éng th- ¬ng m¹i ®a d¹ng ®· më réng nhanh chãng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi víi sè
l- îng ng- êi tham gia ngµy cµng t¨ng. Nh÷ng ng- êi tham gia lµ c¸ nh©n hoÆc doanh
nghiÖp, cã thÓ ®· biÕt hoÆc hoµn toµn ch- a biÕt nhau bao giê.
Trong nÒn kinh tÕ sè, th«ng tin ®- îc sè ho¸ thµnh byte, l- u gi÷ trong c¸c m¸y
vi tÝnh vµ truyÒn qua m¹ng víi tèc ®é ¸nh s¸ng. §iÒu nµy t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng
Hình 1.1. Mô hình tiến trình tham gia giao dịch TMĐT

(Nguồn: FPT – APTECH, 2000)
Tham gia hoàn toàn
Cửa hàng trực tuyến
Hiện diện và tƣơng tác
Kết nối
– Đàm phán thoả thuận
– Giao gửi sản phẩm số hoá
– Thông tin về gửi hàng
– Cơ sở dữ liệu về hàng hoá
– Tiếp nhận đơn đặt hàng
– Thông tin đặt hàng
– Xây dựng trang Web
– Giao dịch với khách hàng
– Chia sẻ thông tin

– Tìm kiếm thông tin
– Nghiên cứu thông tin

– 13 –
hoµn toµn míi lµm thay ®æi thãi quen tiªu dïng vµ mua b¸n cña con ng- êi mµ trong
®ã, ng- êi b¸n hoÆc ng- êi mua hµng cã thÓ giao dÞch víi ®èi t¸c ë bÊt kú ®©u trªn thÕ
giíi mµ kh«ng cÇn qua kh©u trung gian hç trî cña bÊt kú c«ng ty th- ¬ng m¹i nµo.
Th- ¬ng m¹i ®iÖn tö cho phÐp mäi ng- êi cïng tham gia tõ c¸c vïng xa x«i hÎo l¸nh
®Õn c¸c khu vùc ®« thÞ lín, t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ mäi ng- êi ë kh¾p mäi n¬i ®Òu cã
c¬ héi ngang nhau tham gia vµo thÞ tr- êng giao dÞch toµn cÇu vµ kh«ng ®ßi hái nhÊt
thiÕt ph¶i cã mèi quen biÕt víi nhau.
b. C¸c giao dÞch th- ¬ng m¹i truyÒn thèng ®-îc thùc hiÖn víi sù tån t¹i cña kh¸i
niÖm biªn giíi quèc gia cßn giao dÞch th- ¬ng m¹i ®iÖn tö ®- îc thùc hiÖn trong mét
thÞ tr- êng kh«ng cã biªn giíi (thÞ tr- êng thèng nhÊt toµn cÇu).
Th- ¬ng m¹i ®iÖn tö cµng ph¸t triÓn th× m¸y tÝnh c¸ nh©n trë thµnh cöa sæ cho
doanh nghiÖp h- íng ra thÞ tr- êng trªn kh¾p thÕ giíi. Kh«ng chØ c¸c c«ng ty hµng
®Çu thÕ giíi míi cã thÓ tiÕp cËn nh÷ng thÞ tr- êng míi mµ ngay c¶ mét c«ng ty võa
míi khëi sù còng cã mét m¹ng l- íi tiªu thô vµ ph©n phèi kh«ng biªn giíi. Sang thÕ
kû XXI, bÊt kÓ mét c¸ nh©n nµo – dï lµ ng- êi tiªu dïng, c¸c nhµ kinh doanh nhá hay
chñ tÞch mét tËp ®oµn lín – ®Òu cã thÓ më réng c«ng viÖc giao dÞch cña m×nh tíi
nh÷ng n¬i xa x«i nhÊt cña hµnh tinh. Toµn cÇu ho¸, tù do ho¸ mËu dÞch vµ ph¸t triÓn
lµ con ®- êng nhanh chãng ®- a c¸c quèc gia vµ c¸c doanh nghiÖp thay ®æi theo
h- íng c¹nh tranh quèc tÕ trªn ph¹m vi toµn cÇu, kÓ c¶ viÖc giµnh lÊy c¸c thÞ tr- êng
n- íc ngoµi, thu hót c¸c nhµ ®Çu t- n- íc ngoµi vµ c¸c ®èi t¸c th- ¬ng m¹i.
c. Trong ho¹t ®éng giao dÞch th- ¬ng m¹i ®iÖn tö ®Òu cã sù tham gia cña Ýt nhÊt ba
chñ thÓ trong ®ã cã mét bªn kh«ng thÓ thiÕu ®- îc lµ ng- êi cung cÊp dÞch vô m¹ng,
c¸c c¬ quan chøng thùc.
Trong giao dÞch TM§T, ngoµi c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ giao dÞch gièng
nh- giao dÞch th- ¬ng m¹i truyÒn thèng ®· xuÊt hiÖn mét bªn thø ba ®ã lµ nhµ cung
cÊp dÞch vô m¹ng, c¸c c¬ quan chøng thùc… lµ nh÷ng ng­êi t¹o m«i tr­êng cho c¸c
giao dÞch th- ¬ng m¹i ®iÖn tö. Nhµ cung cÊp dÞch vô m¹ng vµ c¬ quan chøng thùc cã
nhiÖm vô chuyÓn ®i, l- u gi÷ c¸c th«ng tin gi÷a c¸c bªn tham gia giao dÞch TM§T,
®ång thêi hä còng x¸c nhËn ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin trong giao dÞch.