BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
NGUYỄN THỊ THU HUYỀN
KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH
SẢN PHẨM MÁY BIẾN ÁP TẠI TỔNG CÔNG TY THIẾT BỊ
ĐIỆN ĐÔNG ANH (EEMC)
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
HÀ NỘI – 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
NGUYỄN THỊ THU HUYỀN
KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH
SẢN PHẨM MÁY BIẾN ÁP TẠI TỔNG CÔNG TY THIẾT BỊ
ĐIỆN ĐÔNG ANH (EEMC)
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số: 60340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM ĐỨC HIẾU
HÀ NỘI – 2016
i
LỜI CAM ĐOAN
Đề tài nghiên cứu “Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm máy biến áp tại Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC)” của
luận văn này là kết quả của sự nỗ lực cố gắng, tìm tòi và sáng tạo của riêng
bản thân tôi cùng với sự hướng dẫn tận tình của người hướng dẫn khoa học
PGS.TS. Phạm Đức Hiếu. Tôi xin cam đoan, kết quả nghiên cứu của công
trình hoàn toàn là kết quả của quá trinh nghiên cứu tại Tổng Công ty Thiết bị
điện Đông Anh (EEMC).
Tôi xin cam đoan những lời trên đây là hoàn toàn đúng sự thật và tôi xin
chịu toàn bộ trách nhiệm về lời cam đoan của mình.
Hà Nội, tháng 9 năm 2016
Học viên
Nguyễn Thị Thu Huyền
ii
LỜI CẢM ƠN
Công trình nghiên cứu “Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm máy biến áp tại Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC)” được
hoàn thành, cùng với sự nỗ lực, cố gắng của bản thân, tôi xin được gửi lời trân
trọng cảm ơn và biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn khoa học PGS.TS.
Phạm Đức Hiếu, người đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo tôi trong quá trình tôi triển
khai đề tài và viết luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô trong Hội đồng phản biện đề
cương và Hội đồng phản biện luận văn đã góp ý giúp tôi hoàn thiện tốt hơn
luận văn của mình, Khoa sau đại học và Khoa kế toán vì đã tạo những điều
kiện tốt nhất về cơ sở vật chất và đảm bảo chất lượng giảng viên cho chúng
tôi trong quá trình theo học tại đây.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban tài chính kế toán, Ban kinh doanh Tổng
Công ty thiết bị điện Đông Anh, gia đình và những bạn bè thân thiết của tôi
đã tạo điều kiện, động viên, khích lệ, luôn ủng hộ và giúp đỡ tôi trong suốt
thời gian qua để tôi được đi học và hoàn thành luận văn của mình.
Học viên
Nguyễn Thị Thu Huyền
iii
MỤC LỤC
Trang
CHƯƠNG 1 …………………………………………………………………………………….. 1
TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ………………………………………… 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
…………………………………………………………….. 1
1.2. Đối tượng, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài ………………………. 2
1.2.1. Đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………………… 2
1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu …………………………………………………………………. 2
1.2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………………………………….. 2
1.3. Phạm vi nghiên cứu ……………………………………………………………………. 3
1.4. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………………………. 3
1.5. Kết cấu luận văn ………………………………………………………………………… 4
CHƯƠNG 2 …………………………………………………………………………………….. 5
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN
XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP
SẢN XUẤT ……………………………………………………………………………………… 5
2.1. Những vấn đề cơ bản về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành
sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất ……………………………………………… 5
2.1.1. Khái niệm chi phí sản xuất …………………………………………………………. 5
2.1.2. Khái niệm về giá thành sản phẩm ………………………………………………… 6
2.1.3. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm………………… 6
2.1.4. Các nhân tố tác động đến chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong
doanh nghiệp sản xuất ………………………………………………………………………… 7
2.1.5. Nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm
……. 8
2.2. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chế độ kế
toán hiện hành …………………………………………………………………………………. 8
iv
2.2.1. Nguyên tắc kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm
……………………………………………………………………………………………………….. 8
2.2.2. Phân loại chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm …………………………… 9
2.2.3. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chế độ kế toán
hiện hành
………………………………………………………………………………………… 12
2.3. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm dưới góc độ kế
toán quản trị ………………………………………………………………………………….. 20
2.3.1. Phân loại chi phí sản xuất dưới góc độ kế toán quản trị …………………. 20
2.3.2. Phân loại giá thành sản phẩm dưới góc độ kế toán quản trị
…………….. 23
2.3.3. Xây dựng định mức và lập dự toán chi phí sản xuất………………………. 24
2.3.4. Phương pháp xác định chi phí sản xuất cho các đối tượng chịu chi phí .. 29
2.3.5. Phân tích biến động chi phí để kiểm soát chi phí ………………………….. 32
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ………………………………………………………………… 38
CHƯƠNG 3 …………………………………………………………………………………… 39
THỰC TRẠNG KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ
THÀNH SẢN PHẨM MÁY BIẾN ÁP TẠI TỔNG CÔNG TY THIẾT BỊ
ĐIỆN ĐÔNG ANH (EEMC)
……………………………………………………………. 39
3.1. Tổng quan về Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC) ……. 39
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển công ty …………………………………… 39
3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của Công ty
…………………. 40
3.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy của Công ty …………………………………………… 41
3.1.4. Quy trình sản xuất sản phẩm của Công ty
……………………………………. 44
3.1.5. Đặc điểm tổ chức công tác kế toán của Công ty
……………………………. 47
3.2. Thực trạng Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm máy
biến áp tại Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC) ……………….. 54
3.2.1. Đặc điểm hoạt động của công ty ảnh hưởng đến kế toán chi phí sản xuất
và tính giá thành sản phẩm ………………………………………………………………… 54
v
3.2.2. Nội dung kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm máy biến
áp tại công ty từ góc độ kế toán tài chính …………………………………………….. 54
3.2.3. Nội dung kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công
ty dưới góc độ kế toán quản trị …………………………………………………………… 91
3.3. Đánh giá thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm máy biến áp tại Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC)
.. 98
3.3.1. Ưu điểm…………………………………………………………………………………. 98
3.3.2. Tồn tại …………………………………………………………………………………. 102
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ………………………………………………………………. 105
CHƯƠNG 4 …………………………………………………………………………………. 106
HOÀN THIỆN KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH
SẢN PHẨM MÁY BIẾN ÁP TẠI TỔNG CÔNG TY THIẾT BỊ ĐIỆN
ĐÔNG ANH (EEMC) …………………………………………………………………… 106
4.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá
thành sản phẩm tại Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC)
…. 106
4.2. Những yêu cầu cơ bản của việc hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và
tính giá thành sản phẩm………………………………………………………………… 107
4.3. Kiến nghị một số giải pháp …………………………………………………….. 108
4.3.1. Dưới góc độ kế toán tài chính ………………………………………………….. 108
4.3.2. Dưới góc độ kế toán quản trị …………………………………………………… 114
4.4. Điều kiện thực hiện giải pháp …………………………………………………. 120
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ………………………………………………………………. 122
KẾT LUẬN CHUNG ……………………………………………………………………. 123
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………. 124
vi
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT
TỪ VIẾT TẮT
GIẢI NGHĨA
1
BHTN
Bảo hiểm thất nghiệp
2
BHXH
Bảo hiểm Xã hội
3
BHYT
Bảo hiểm y tế
4
CCDC
Công cụ dụng cụ
5
CP
Chi phí
6
CPSX
Chi phí sản xuất
7
ĐVSP
Đơn vị sản phẩm
8
EEMC
Tổng Công ty thiết bị điện Đông Anh
9
KPCĐ
Kinh phí công đoàn
10
MBA
Máy biến áp
11
NCTT
Nhân công trực tiếp
12
NVL
Nguyên vật liệu
13
NVLTT
Nguyên vật liệu trực tiếp
14
KTTC
Kế toán tài chính
15
KTQT
Kế toán quản trị
16
PX
Phân xưởng
17
TSCĐ
Tài sản cố định
vii
DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 3.1: Sổ chi tiết tài khoản 621
……………………………………………………………….61
Bảng 3.2:Bảng tổng hợp chi tiết 621 …………………………………………………………….62
Bảng 3.3: Bảng kê số 4 ………………………………………………………………………………63
Bảng 3.4: Nhật kí chứng từ số 7 – Phần 1 ……………………………………………………..64
Bảng 3.5: Nhật kí chứng từ số 7 – Phần 2 ……………………………………………………..65
Bảng 3.6: Sổ cái tài khoản 621
…………………………………………………………………….66
Bảng 3.7: Bảng phân bổ tiền lương và bảo hiểm xã hội……………………………………70
Bảng 3.8: Bảng trích tiền lương tính vào sản phẩm hoàn thành trong tháng ………..71
Bảng 3.9: Sổ chi tiết tài khoản 622
……………………………………………………………….73
Bảng 3.10: Bảng tổng hợp chi tiết 622 ………………………………………………………….74
Bảng 3.11: Sổ cái tài khoản 622
…………………………………………………………………..75
Bảng 3.12: Bảng tính và phân bổ khấu hao TSCĐ ………………………………………….79
Bảng 3.13: Sổ chi tiết tài khoản 627
……………………………………………………………..82
Bảng 3.14: Bảng tổng hợp chi tiết 627 ………………………………………………………….83
Bảng 3.15: Sổ cái tài khoản 627
…………………………………………………………………..84
Bảng 3.16: Sổ chi tiết tài khoản 154
……………………………………………………………..86
Bảng 3.17: Bảng tổng hợp chi tiết 154 ………………………………………………………….87
Bảng 3.18: Sổ cái tài khoản 154
…………………………………………………………………..88
viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Trang
Sơ đồ 3.1: Sơ đồ tổ chức của Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC) …….41
Sơ đồ 3.2: Sơ đồ quy trình công nghệ chế tạo Máy biến áp ………………………………45
Sơ đồ 3.3: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán của Công ty
……………………………………..48
Sơ đồ 3.4: Sơ đồ trình tự ghi chép theo hình thức sổ kế toán Nhật ký-Chứng từ
…..52
Sơ đồ 3.5: Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán máy trên phần mềm
Bravo6.3SE………………………………………………………………………………………………53
Sơ đồ 3.6: Quy trình luân chuyển chứng từ xuất kho Nguyên vật liệu ………………..58
Sơ đồ 3.7: Quy trình luân chuyển chứng từ chi phí Nhân công trực tiếp
……………..68
Sơ đồ 3.8: Tổ chức kiểm soát chi phí tại công ty
…………………………………………….97
1
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1.
Tính cấp thiết của đề tài
Với cơ chế thị trường như hiện nay, doanh nghiệp muốn tồn tại và đứng
vững cần có sức cạnh tranh, mà công cụ sắc bén nhất là việc giảm giá thành,
nâng cao năng lực sản xuất cũng như chất lượng sản phẩm. Do đó công tác
hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp
có vai trò rất quan trọng, tập hợp và cung cấp các thông tin cho các nhà quản
lý doanh nghiệp đưa ra các quyết định hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả sản
xuất kinh doanh.
Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC) là một đơn vị sản xuất
kinh doanh thiết bị điện với sản phẩm chính là Máy biến áp, vì vậy việc tổ
chức hạch toán chi phí sản xuất tính giá thành sản phẩm đóng một vai trò hết
sức quan trọng trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty.
Mặc dù vậy, việc tập hợp chi phí sản xuất của công ty còn có những hạn chế
nhất định ví dụ như công ty không theo dõi và đánh giá thiệt hại trong sản
xuất dẫn đến một mặt không phản ánh chính xác chi phí sản xuất và tính giá
thành sản phẩm, mặt khác không đánh giá được năng lực cũng như trách
nhiệm quản lý vật chất thiệt hại, đánh giá chi phí sản xuất kinh doanh dở dang
chưa thực sự hợp lý, công ty chỉ mới tiến hành kế toán tổng hợp và kế toán
chi tiết, chưa tổ chức được mô hình kế toán quản trị trong lĩnh vực chi phí…
Xuất phát từ những lý do trên, sau khi nghiên cứu tình hình thực tế tại Tổng
Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC), tác giả đã lựa chọn đề tài: “Kế
toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm máy biến áp tại Tổng
Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC)“ để nghiên cứu; nhằm tìm ra
nguyên nhân, hạn chế trong công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành
2
sản phẩm tại công ty và đưa ra một số giải pháp hoàn thiện. Giải quyết tốt đề
tài trên cũng là một trong những biện pháp giúp Tổng Công ty Thiết bị điện
Đông Anh (EEMC) nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường, thúc đẩy doanh
nghiệp phát triển và khẳng định vị thế của mình trong thời gian tới.
1.2. Đối tượng, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
1.2.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm máy
biến áp tại Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC) dưới cả góc độ kế
toán tài chính và kế toán quản trị.
1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát: nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức hạch toán chi
phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. .
Mục tiêu cụ thể: nghiên cứu tổ chức chi phí sản xuất và tính giá thành
sản phẩm tại Tổng Công ty thiết bị điện Đông Anh. Trên cơ sở đó, đưa ra một
số ý kiến tham khảo cho bộ máy quản lý của Công ty để đưa ra định hướng
hiệu quả nhất cho phần kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm của Công ty.
1.2.3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tìm hiểu về tổ chức kế toán nói chung và kế toán chi phí sản xuất và
tính giá thành sản phẩm nói riêng tại công ty.
– Tổng quan lịch sử hình thành và phát triển công ty.
– Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán tại công ty và những chính sách
kế toán chung áp dụng tại công ty.
– Thực trạng công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm tại công ty.
– Đề xuất giải pháp hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá
thành sản phẩm tại công ty.
3
1.3. Phạm vi nghiên cứu
+ Không gian: Đề tài được nghiên cứu tại Tổng Công ty Thiết bị điện
Đông Anh (EEMC)
+ Thời gian khảo sát và thu thập dữ liệu: thời gian sản xuất đến khi
hoàn thiện máy biến áp (trong năm 2015).
1.4. Phương pháp nghiên cứu
– Khung lý thuyết:
Khung lý thuyết Luận văn sử dụng là cơ sở lý thuyết về kế toán chi phí
sản xuất và tính giá thành sản phẩm để phân tích thực trạng kế toán chi phí và
tính giá thành sản phẩm máy biến áp tại Tổng Công ty thiết điện Đông Anh
(EEMC).
– Nguồn dữ liệu
Dữ liệu để phục vụ cho đề tài nghiên cứu được thu thập thông qua các
nguồn sau:
+ Nguồn dữ liệu thứ cấp: Các dữ liệu thu thập từ nguồn này bao gồm
các văn của cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan đến đề tài nghiên cứu;
Các tài liệu về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tham khảo
từ giáo trình, tạp chí, báo, mạng Internet; Các tài liệu, thông tin nội bộ của
Công ty: Tài liệu giới thiệu về Công ty, quy chế tài chính, mục tiêu, phương
hướng, chính sách phát triển của Công ty; Báo cáo tài chính năm 2015; Các
sổ sách, chứng từ, báo cáo kế toán liên quan đến công tác kế toán chi phí sản
xuất và tính giá thành sản phẩm …
+ Nguồn dữ liệu sơ cấp: Tác giả thu thập thông tin từ các phòng ban
trong Công ty chủ yếu thông qua quan sát
– Phương pháp thu thập dữ liệu
Dữ liệu Luận văn sử dụng chủ yếu dưới dạng định tính thông qua việc
quan sát các đối tượng cung cấp thu thập thông tin như các nhân viên thuộc
4
phòng kế toán, các nhân viên thống kê các phân xưởng sản xuất, bộ phận thu
mua,… nhằm giúp cho người nghiên cứu có cái nhìn tổng quan về công tác kế
toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm .
– Phương pháp xử lý, phân tích dữ liệu
Các dữ liệu thu thập được sẽ được phân loại, sàng lọc, sắp xếp phân
tích, tổng hợp thông qua công cụ hỗ trợ bằng phần mềm: Microsoft Office
Word, Microsoft Office Excel, áp dụng các công cụ phân tích, thống kê, sử
dụng các phương pháp trong kế toán: chứng từ kế toán, đối ứng tài khoản,
tính giá và phương pháp tổng hợp, cân đối kế toán để đưa ra các đánh giá tổng
hợp và các ý kiến đề xuất về công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá
thành sản phẩm tại Công ty.
1.5. Kết cấu luận văn
Luận văn gồm 4 chương:
Chương 1: Tổng quan về đề tài nghiên cứu
Chương 2: Một số vấn đề lí luận cơ bản về kế toán chi phí sản xuất và
tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất
Chương 3: Thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản
phẩm máy biến áp tại Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh (EEMC)
Chương 4: Hoàn thiện kế toán chi phí chi phí sản xuất và tính giá
thành sản phẩm máy biến áp tại Tổng Công ty Thiết bị điện Đông Anh
(EEMC)
5
CHƯƠNG 2
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN CHI PHÍ
SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG
DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT
2.1. Những vấn đề cơ bản về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành
sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất
2.1.1. Khái niệm chi phí sản xuất
Sự hình thành và phát triển của xã hội loài người gắn liền với quá trình
lao động, sản xuất để tạo ra của cải vật chất. Để tạo ra sản phẩm đòi hỏi phải
bỏ ra một lượng vật chất cụ thể (vật tư, máy móc thiết bị…) kết hợp với sức
lao động của con người trong một khoảng thời gian nhất định. Như vậy, để
tiến hành sản xuất hàng hoá, người sản xuất phải bỏ chi phí về thù lao lao
động, về tư liệu lao động và đối tượng lao động. Vì thế, sự hình thành nên các
chi phí sản xuất để tạo ra giá trị sản phẩm sản xuất là tất yếu khách quan.
Theo Đoàn Xuân Tiên và cộng sự (2014): Chi phí là tổng giá trị các
khoản làm giảm lợi ích kinh tế của đơn vị trong kỳ kế toán, góp phần giảm
vốn chủ sở hữu một cách gián tiếp. Chi phí của đơn vị kế toán phải được xác
định cho từng kỳ kế toán cụ thể và thoả mãn các điều kiện: (1) Có khả năng
tiền tệ hoá một cách đáng tin cậy; (2) Giảm lợi ích kinh tế làm giảm gián tiếp
vốn chủ sở hữu; (3) Là kết quả của giao dịch quá khứ.
Theo Ngô Thế Chi và cộng sự (2013): Chi phí sản xuất là sự biểu hiện
bằng tiền của toàn bộ các hao phí về lao động sống, lao động vật hoá và các
chi phí cần thiết khác mà doanh nghiệp đã bỏ ra trong kỳ dùng để sản xuất sản
phẩm được biểu hiện bằng tiền.
6
2.1.2. Khái niệm về giá thành sản phẩm
Theo Ngô Thế Chi và cộng sự (2013): Giá thành sản phẩm được xác
định bao gồm những chi phí về lao động sống, lao động vật hoá và các chi phí
khác được dùng để sản xuất hoàn thành một khối lượng sản phẩm, lao vụ,
dịch vụ nhất định.
Việc đánh giá chính xác các khoản chi phí trong giá thành là một điều
cần thiết và được chú trọng, nó không những xác định đúng chi phí phù hợp
với giá cả thị trường, bảo đảm cho doanh nghiệp bù đắp được khoản chi phí
đã bỏ ra mà còn có điều kiện để thực hiện bảo toàn và phát triển vốn kinh
doanh.
2.1.3. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm
Chi phí sản xuất phản ánh hao phí sản xuất còn giá thành sản phẩm
phản ánh kết quả sản xuất. Giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có
quan hệ mật thiết với nhau. Mối quan hệ đó được thể hiện ở chỗ: giá thành
sản phẩm được tính trên cơ sở chi phí sản xuất thực tế đã tập hợp được và số
lượng sản phẩm hoàn thành trong kỳ báo cáo. Có thể nói kế toán chi phí sản
xuất và giá thành sản phẩm là hai bước công việc liên tiếp và gắn bó hữu cơ
với nhau. Song được tính vào chỉ tiêu giá thành chỉ là những khoản chi phí
gắn liền với sản phẩm hay khối lượng công việc đã hoàn thành, trong kỳ chi
phí phát sinh trong kỳ kinh doanh nào. Còn chi phí sản xuất gắn liền với một
thời kỳ nhất định, không kể sản phẩm, khối lượng công việc đã hoàn thành
hay chi ra để sản xuất sản phẩm, khối lượng công việc còn dở dang. Như vậy
chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm khác nhau trên hai phương diện:
– Về chất: nói đến chi phí sản xuất là chi phí phát sinh trong quá trình
sản xuất không kể hoàn thành hay chưa còn nói đến giá thành sản phẩm là nói
đến chi phí sản xuất cho một đại lượng kết quả hoàn thành nhất định.
7
– Về mặt lượng: giá thành sản phẩm và chi phí sản xuất thường không
thống nhất với nhau vì giá thành sản phẩm ở thời kỳ này có thể bao gồm chi
phí sản xuất ở thời kỳ trước hoặc chi phí ở thời kỳ sau phân bổ cho nó, còn
chi phí ở thời kỳ này có thể tính vào giá thành ở kỳ trước hoặc sau.
Giá thành
sản xuất
=
CPSX dở dang
đầu kỳ
+
CPSX phát sinh
trong kỳ
–
CPSX dở dang
cuối kỳ
2.1.4. Các nhân tố tác động đến chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm
trong doanh nghiệp sản xuất
– Nhóm nhân tố khách quan: như thị trường (thị trường lao động, thị
trường nguyên vật liệu, thị trường vốn, thị trường đầu ra…)
Đối với thị trường đầu vào ảnh hưởng tới chi phí sản xuất và giá thành
sản phẩm của doanh nghiệp xét trên khả năng cung cấp, phương thức thanh
toán để các chi phí bỏ ra là thấp nhất.
Đối với thị trường đầu ra, doanh nghiệp cũng cần xem xét giá bán,
phương thức thanh toán… sao cho chi phí bỏ ra hợp lý và đêm lại hiệu quả.
– Nhân tố chủ quan như:
+ Trình độ trang bị về kỹ thuật và công nghệ sản xuất, khả năng tận
dụng công suất máy móc thiết bị công nghiêp.
+ Trình độ sử dụng nguyên vật liệu, năng lượng…
+ Trình độ sử dụng lao động
+ Trình độ tổ chức sản xuất
+ Trình độ quản lý tài chính của doanh nghiệp
Sự tác động của nhân tố khách quan cũng như chủ quan có thể làm tăng
hoặc giảm chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm, muốn hạ thấp được chi phí
sản xuất và giá thành sản phẩm đòi hỏi phải nắm bắt được những nguyên
nhân ảnh hưởng để hạn chế và loại bỏ những ảnh hưởng là tăng chi phí sản
8
xuất và phát huy những nhân tố tích cực để hạ thấp chi phí sản xuất và giá
thành sản phẩm.
2.1.5. Nhiệm vụ của kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm
Để đáp ứng được tốt các yêu cầu về quản lý và sử dụng có hiệu quả các
nguồn lực kinh tế, kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm
phải thực hiện các nhiệm vụ sau:
+ Cần nhận thức đúng đắn vị trí vai trò của kế toán tập hợp chi phí sản
xuất và tính giá thành sản phẩm trong toàn bộ hệ thống kế toán doanh nghiệp,
mối quan hệ với các bộ phận kế toán có liên quan, trong đó kế toán các yếu tố
chi phí là tiền đề cho kế toán chi phí và tính giá thành.
+ Căn cứ vào đặc điểm tổ chức sản xuất kinh doanh, quy trình công
nghệ sản xuất, loại hình sản xuất, đặc điểm của sản phẩm, khả năng hạch
toán, yêu cầu quản lý cụ thể của doanh nghiệp để lựa chọn, xác định đúng đắn
đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất, lựa chọn phương pháp tập hợp chi
phí theo phương án thích hợp.
+ Thực hiện tổ chức chứng từ, hạch toán ban đầu, hệ thống tài khoản,
sổ kế toán phù hợp với các nguyên tắc chuẩn mực và chế độ kế toán, đáp ứng
yêu cầu thu nhận và xử lý thông tin kịp thời về chi phí, giá thành của doanh
nghiệp.
2.2. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chế độ kế
toán hiện hành
2.2.1. Nguyên tắc kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm
∗ Nguyên tắc giá phí
Tài sản hình thành từ quá trình sản xuất chính là các thành phẩm, các
bán thành phẩm và giá trị của chúng là giá thành các sản phẩm được tính toán
từ quá trình với các chi phí thực tế phát sinh, chi phí cấu thành giá thành sản
phẩm gồm: CP NVLTT, CP NCTT, CP SXC đã được tập hợp. Cuối kỳ, kế
9
toán căn cứ vào tài liệu về các khoản chi phí thực tế đó để tính giá thành sản
phẩm hoàn thành theo phương pháp thích hợp.
∗ Nguyên tắc nhất quán
Việc lựa chọn phương pháp tính giá thành phải phù hợp với các đặc
điểm của doanh nghiệp, thống nhất với phương pháp đánh giá sản phẩm dở
dang cuối kỳ và nhất quán từ kỳ này sang kỳ khác. Các phương pháp này rất ít
khi thay đổi và nó đảm bảo cho việc so sánh các chỉ tiêu phân tích trong công
tác quản lý giá thành.
∗ Nguyên tắc phù hợp
Tính giá thành sản phẩm hoàn thành chính xác, hợp lý sẽ góp phần xác
định chính xác giá vốn hàng bán làm cho nó tương ứng với doanh thu trong
kỳ. Để đạt được những mục tiêu trên thì việc lựa chọn phương pháp tính giá
thành phù hợp đối với từng doanh nghiệp là điều kiện tiên quyết.
2.2.2. Phân loại chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm
2.2.2.1. Phân loại chi phí sản xuất dưới góc độ kế toán tài chính
Xuất phát từ mục đích và yêu cầu khác nhau của quản lý, chi phí sản
xuất cũng được phân loại theo những tiêu thức khác nhau. Phân loại chi phí
sản xuất là việc sắp xếp chi phí sản xuất vào từng loại, từng nhóm khác nhau
theo những đặc trưng nhất định.
Sau đây là một số cách phân loại chủ yếu được sử dụng phổ biến trong
kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trên góc độ kế toán tài
chính:
a) Phân loại theo yếu tố chi phí
Chi phí sản xuất được chia làm các yếu tố chi phí sau:
– Yếu tố chi phí nguyên liệu, vật liệu: bao gồm toàn bộ giá trị nguyên,
vật liệu chính, vật liệu phụ, phụ tùng thay thế, công cụ, dụng cụ… sử dụng
vào sản xuất (loại trừ giá trị vật liệu dùng không hết nhập lại kho và phế liệu
thu hồi).
10
– Yếu tố chi phí nhiên liệu, động lực sử dụng vào quá trình sản xuất
trong kỳ (trừ số dùng không hết nhập lại kho và phế liệu thu hồi)
– Yếu tố tiền lương và các khoản phụ cấp lương: phản ánh tổng số tiền
lương và phụ cấp mang tính chất lương phải trả cho toàn bộ công nhân, viên
chức.
– Yếu tố chi phí các khoản trích theo lương: phản ánh các khoản trích
theo lương theo tỷ lệ quy định trên tổng số tiền lương và phụ cấp lương phải
trả công nhân viên.
– Yếu tố chi phí khấu hao tài sản cố định: phản ánh tổng số khấu hao tài
sản cố định phải trích trong kỳ của tất cả tài sản cố định sử dụng cho sản xuất
kinh doanh trong kỳ.
– Yếu tố chi phí dịch vụ mua ngoài: phản ánh toàn bộ chi phí dịch vụ
mua ngoài dùng vào sản xuất kinh doanh.
– Yếu tố chi phí khác bằng tiền: phản ánh toàn bộ chi phí khác bằng
tiền chưa phản ánh ở các yếu tố trên dùng vào hoạt động sản xuất kinh doanh
trong kỳ.
b) Phân loại theo khoản mục chi phí trong giá thành sản phẩm
– Chi phí nguyên, nhiên, vật liệu trực tiếp: bao gồm toàn bộ chi phí
nguyên, nhiên, vật liệu sử dụng trực tiếp trong từng quá trình sản xuất sản
phẩm như chi phí nguyên vật liệu chính, nhiên liệu, nguyên vật liệu phụ;
– Chi phí nhân công trực tiếp: gồm tiền lương, phụ cấp lương và các
khoản trích cho các quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn,
bảo hiểm thất nghiệp theo tỷ lệ quy định;
– Chi phí sản xuất chung: là những chi phí phát sinh trong phạm vi phân
xưởng sản xuất ngoài hai mục chi phí nguyên vật liệu trực tiếp và chi phí
nhân công trực tiếp. Chi phí sản xuất chung thường bao gồm: Chi phí nhân
viên phân xưởng; Chi phí nguyên vật liệu dùng cho quản lý phân xưởng, chi
11
phí công cụ dụng cụ dùng trong sản xuất; chi phí khấu hao máy móc, thiết bị,
tài sản cố định khác dùng cho phân xưởng,….
2.2.2.2. Phân loại giá thành sản phẩm dưới góc độ kế toán tài chính
a) Phân loại giá thành sản phẩm theo thời điểm tính và nguồn số liệu để tính
giá thành
– Giá thành kế hoạch: giá thành kế hoạch được xác định trước khi bước
vào kinh doanh trên cơ sở giá thành thực tế kỳ trước và các định mức, các dự
toán chi phí của kỳ kế hoạch.
– Giá thành định mức: cũng như giá thành kế hoạch, giá thành định mức
cũng được xác định trước khi bắt đầu sản xuất sản phẩm. Giá thành định mức
được xây dựng trên cơ sở các định mức chi phí hiện hành tại từng thời điểm
nhất định trong kỳ kế hoạch (thường là ngày đầu tháng) nên giá thành định
mức luôn thay đổi phù hợp với sự thay đổi của các định mức chi phí đạt được
trong quá trình sản xuất sản phẩm.
– Giá thành thực tế: giá thành thực tế là chỉ tiêu được xác định sau khi
kết thúc quá trình sản xuất sản phẩm dựa trên cơ sở các chi phí phát sinh
trong quá trình sản xuất sản phẩm.
Cách phân loại này là cơ sở để phân tích, so sánh, đánh giá giữa giá
thành thực tế và giá thành kế hoạch, qua đó rút ra được những kết luận, những
biện pháp cần thiết để quản lý cho phù hợp.
b) Phân loại giá thành theo phạm vi phát sinh chi phí trong giá thành
– Giá thành sản xuất là chỉ tiêu phản ánh tất cả những chi phí phát sinh
liên quan đến việc sản xuất, chế tạo sản phẩm trong phạm vi phân xưởng, bộ
phận sản xuất, bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công
trực tiếp và chi phí sản xuất chung tính cho sản phẩm sản xuất đã hoàn thành.
12
– Giá thành tiêu thụ (giá thành toàn bộ) là chỉ tiêu phản ánh toàn bộ các
khoản chi phí phát sinh liên quan đến việc sản xuất, tiêu thụ sản phẩm (chi phí
sản xuất, quản lý và bán hàng).
2.2.3. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chế độ kế
toán hiện hành
2.2.3.1. Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm
Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất: là phạm vi và giới hạn để tập hợp
chi phí. Xác định đối tượng hạch toán chi phí sản xuất là khâu đầu tiên trong
việc tổ chức kế toán chi phí sản xuất. Thực chất của việc xác định đối tượng
tập hợp chi phí sản xuất là xác định nơi phát sinh chi phí (phân xưởng, bộ
phận sản xuất, giai đoạn công nghệ…) hoặc là đối tượng chịu chi phí (sản
phẩm, đơn đặt hàng…).
Đối tượng tính giá thành sản phẩm:
Đối tượng tính giá thành là các loại sản phẩm, công việc, lao vụ đã
hoàn thành cần phải tính tổng giá thành và giá thành đơn vị.
Tùy theo đặc điểm tổ chức sản xuất cũng như quy trình công nghệ sản
xuất ở doanh nghiệp mà đối tượng tính giá thành có thể là từng sản phẩm,
từng công việc lao vụ, dịch vụ hoàn thành, thành phẩm ở giai đoạn chế biến
cuối cùng, nửa thành phẩm hoàn thành ở từng giai đoạn sản xuất, sản phẩm
được lắp ráp hoàn chỉnh. Ngoài ra còn có thể dựa vào yêu cầu và trình độ
quản lý, vào đặc điểm sản phẩm, vào yêu cầu hạch toán nội bộ và yêu cầu xác
định hiệu quả kinh tế của từng loại sản phẩm mà doanh nghiệp lựa chọn ra đối
tượng tính giá thành khác nhau.
2.2.3.2. Phương pháp kế toán chi phí sản xuất dưới góc độ kế toán tài chính
a) Phương pháp tập hợp trực tiếp
Phương pháp này áp dụng trong trường hợp chi phí sản xuất phát sinh
có liên quan trực tiếp đến từng đối tượng kế toán chi phí sản xuất riêng biệt.
13
Kế toán căn cứ vào chứng từ gốc để hạch toán trực tiếp cho từng đối tượng
riêng biệt.
Phương pháp này đảm bảo tính chính xác cao trong việc tập hợp chi phí
sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo đúng đối tượng.
b) Phương pháp phân bổ gián tiếp
Công ty sản xuất nhiều loại sản phẩm khác nhau, khi đó một loại chi
phí có liên quan đến nhiều đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất khác
nhau, mà không thể tổ chức việc tập hợp ngay từ đầu cho từng đối tượng.
Theo phương pháp này, kế toán căn cứ vào chứng từ gốc tập hợp toàn bộ chi
phí sản xuất phát sinh chung cho nhiều đối tượng theo từng nơi phát sinh chi
phí. Sau đó lựa chọn tiêu thức thích hợp phân bổ các chi phí này cho từng đối
tượng chịu chi phí. Việc phân bổ tiến hành cụ thể như sau:
Bước 1: Xác định hệ số phân bổ
Hệ số phân bổ
=
Tổng chi phí cần phân bổ
(2.1)
Tổng tiêu chuẩn dùng để phân bổ
Bước 2: Xác định mức chi phí phân bổ cho từng đối tượng:
Chi phí phân bổ
cho từng đối tượng
=
Tiêu chuẩn phân bổ
cho từng đối tượng
x
Hệ số phân bổ
(2.2)
Với phương pháp này, độ chính xác của chi phí sản xuất cho từng đối
tượng tập hợp chi phí phụ thuộc vào tính hợp lý của tiêu chuẩn phân bổ được
lựa chọn. Tiêu chuẩn phân bổ hợp lý là tiêu chuẩn mà đại lượng của nó biến
thiên tỷ lệ thuận với số chi phí cần phân bổ.
c) Kế toán chi phí sản xuất trong các doanh nghiệp sản xuất dưới góc độ kế
toán tài chính
∗ Kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
14
Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao gồm giá trị nguyên, vật liệu chính,
vật liệu phụ, nửa thành phẩm mua ngoài, nhiên liệu,… được xuất dùng trực
tiếp cho chế tạo sản phẩm.
Đối với những vật liệu xuất dùng có liên quan trực tiếp đến từng đối
tượng tập hợp chi phí riêng biệt thì hạch toán trực tiếp cho đối tượng đó.
Trường hợp vật liệu xuất dùng có liên quan đến nhiều đối tượng tập
hợp chi phí, không thể tổ chức hạch toán riêng được thì phải áp dụng phương
pháp phân bổ gián tiếp tuân theo những tiêu thức nhất định.
Chứng từ sử dụng: Phiếu xuất kho, hóa đơn giá trị gia tăng, hóa đơn
mua hàng, biên bản kiểm nghiệm vật tư,…
Để theo dõi các khoản chi phí nguyên, vật liệu trực tiếp, kế toán sử
dụng Tài khoản 621 “Chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp”.
Tài khoản này được mở chi tiết theo từng đối tượng tập hợp chi phí.
∗ Kế toán chi phí nhân công trực tiếp
Chi phí nhân công trực tiếp là những khoản tiền phải trả cho công nhân
trực tiếp sản xuất sản phẩm hoặc trực tiếp thực hiện các lao vụ, dịch vụ gồm
có: tiền lương chính, lương phụ, các khoản phụ cấp và các khoản tiền trích
theo lương (BHXH, BHYT, KPCĐ….).
– Chứng từ kế toán sử dụng
Chứng từ sử dụng: Bảng chấm công, Bảng thanh toán tiền lương, Phiếu
nghỉ ốm, Bảng phân bổ tiền lương và Bảo hiểm xã hội…
Tài khoản kế toán sử dụng: Để theo dõi chi phí nhân công trực tiếp, kế
toán sử dụng Tài khoản 622 “Chi phí nhân công trực tiếp”.
∗ Kế toán chi phí sản xuất chung
Chi phí sản xuất chung là các chi phí liên quan đến quá trình sản xuất
của doanh nghiệp: nguyên vật liệu, phụ tùng, công cụ, dụng cụ, khấu hao mấy
15
móc thiệt bị sản xuất, tiền lương phải trả cho nhân viên quản lý phân
xưởng…..
Chứng từ kế toán sử dụng: Phiếu chi, Hóa đơn giá trị gia tăng, Bảng
tính và phân bổ khấu hao,…
Tài khoản kế toán sử dụng: Tài khoản 627 “Chi phí sản xuất chung”.
Do chi phí sản xuất chung có liên quan đến nhiều loại sản phẩm, lao vụ,
dịch vụ trong phân xưởng nên cần thiết phải phân bổ khoản chi phí này cho
từng đối tượng (sản phẩm, dịch vụ) theo tiêu thức phù hợp (theo định mức,
theo tiền lương công nhân sản xuất thực tế, theo số giờ làm việc thực tế của
công nhân sản xuất…)
• Kế toán các khoản chi phí trả trước
Chi phí trả trước là các khoản chi phí thực tế đã phát sinh nhưng chưa
tính hết vào chi phí sản xuất kinh doanh của kỳ này mà được tính cho hai hay
nhiều kỳ hạch toán sau đó. Đây là những khoản chi phí phát sinh một lần quá
lớn hoặc do bản thân chi phí phát sinh có tác dụng tới kết quả hoạt động của
nhiều kỳ hạch toán. Thuộc chi phí trả trước gồm các khoản sau:
+ Giá trị công cụ, dụng cụ nhỏ xuất dùng thuộc loại phân bổ nhiều lần
(2 lần trở lên);
+ Giá trị công cụ sửa chữa lớn tài sản cố định ngoài kế hoạch;
+ Giá trị bao bì luân chuyển, đồ dùng cho thuê xuất dùng;
+ Dịch vụ mua ngoài trả trước (điện, điện thoại, nước…);
+ Chi phí mua bảo hiểm tài sản, bảo hiểm kinh doanh, lệ phí giao
thông, bến bãi…;
+ Lãi tiền vay trả trước;
+ Lỗ về tỷ giá hối đoái trong giai đoạn xây dựng cơ bản (thời kỳ trước
hoạt động của doanh nghiệp);
+ Lãi về mua trả góp tài sản cố định…
