9955_Hiệu quả sử dụng dung dịch Glucose 30% giúp giảm đau cho trẻ trong khi làm thủ thuật tại khoa Điều trị Tự nguyện B Bệnh viện Nhi trung ương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
Khoa Điều dưỡng
……….…………
Sinh viên thực hiện
: NGUYỄN THỊ THANH KHƯƠNG
Mã sinh viên
:B00080
HIỆU QUẢ SỬ DỤNG DUNG DỊCH GLUCOSE 30% GIÚP
GIẢM ĐAU CHO TRẺ TRONG KHI LÀM THỦ THUẬT TẠI KHOA ĐIỀU TRỊ
TỰ NGUYỆN B BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG
ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN HỆ
VLVH
Người hướng dẫn
:ThsĐD. Dương Thị Hoà
1
Hà Nội, tháng 2 năm 2012
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và
sâu sắc tới:
– Ban giám hiệu, bộ môn điều dưỡng, các phòng ban Trường Đại học Thăng
Long, Đảng uỷ, Ban giám đốc, các khoa phòng Bệnh viện Nhi Trung Ương đã tạo
điều kiện cho tôi được học tập và hoàn thành luận văn này.
– GS.TS. Phạm Thị Minh Đức, trưởng bộ môn điều dưỡng trường Đại học
Thăng Long, người thầy đã bỏ nhiều công sức đào tạo, hướng dẫn, tận tình dạy
bảo, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi được học tập và hoàn thành luận văn này.
– ThS.BS. Bùi Công Thắng, trưởng khoa ĐTTN-B Bệnh viện Nhi Trung
Ương đã tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
– ThS. ĐD Dương Thị Hoà phó Phòng Điều Dưỡng Bệnh viện Nhi Trung
Ương, người thầy đã giúp đỡ, trực tiếp hướng dẫn động viên tôi trong suốt quá
trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
– Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới quý thầy, cô bộ môn điều dưỡng
trường ĐH Thăng Long, đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi được học tập trong suốt
thời gian qua.
– Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tập thể bác sỹ, điều dưỡng khoa
ĐTTN-B đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ cho tôi trong suốt quá trình học tập
và hoàn thiện luận văn này.
– Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè,đồng nghiệp,
các anh, chị, em lớp KCT2, những người luôn bên cạnh giúp đỡ, động viên tôi
2
trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu khoa học.
Hà nội, ngày 20 tháng 02 năm 2012
Nguyễn Thị Thanh Khương
3
ĐẶT VẤN ĐỀ
Đau là một biểu hiện rất phổ biến trong cuộc sống đời thường cũng như
trong lĩnh vực chăm sóc điều trị bệnh nhi. Đau có thể ảnh hưởng đến tinh thần, sức
khoẻ của người bệnh, thậm chí ảnh hưởng đến kết quả điều trị. Quan tâm đến vấn
đề tìm các biện pháp có tác dụng làm giảm đau cho bệnh nhi khi thực hiện các thủ
thuật là trách nhiệm của người cán bộ y tế nói chung, đặc biệt là của người Điều
dưỡng nhi khoa, vì đây là việc hàng ngày người Điều dưỡng phải thực hiện.
Tuy nhiên những biện pháp can thiệp nhằm giải quyết đau cho bệnh nhi đặc
biệt là đau do làm thủ thuật (tiêm, truyền, lấy xét nghiệm…) vẫn còn ít được quan tâm.
Đã có rất nhiều nghiên cứu cho thấy sử dụng đường sucrose, fructose,
glucose có ảnh hưởng làm giảm đau cho trẻ sơ sinh trong quá trình làm thủ thuật
và cũng có sự so sánh về hiệu quả của 3 loại đường trên trong việc giảm đau cho
trẻ [6],[7].Ngày nay chỉ định cho trẻ sơ sinh dùng đường glucose giảm đau khi làm
thủ thuật đã rất phổ biến và không chỉ có tác dụng giảm đau cho trẻ sơ sinh mà với
trẻ nhỏ cũng rất hiệu quả[12], [13]. Điều này được chứng minh bởi 10 bài báo đã
được công bố sử dụng phương pháp nghiên cứu thử nghiệm ngẫu nhiên có kiểm
soát, qua thử nghiệm đã khẳng định dung dịch glucose 30%(G30%) giúp giảm đau
cho trẻ sơ sinh khi làm các thủ thuật như tiêm, truyền, thay băng, lấy máu gót
chân, đặt sonde tiểu, lấy máu xét nghiệm rất an toàn và hiệu quả với chỉ 2-3ml
dung dịch G30%[12].
Tại Việt Nam, theo một nghiên cứu thử nghiệm ngẫu nhiên có kiểm soát
được tiến hành tại Khoa Sơ sinh bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2006 cũng đã
chứng minh hiệu quả của G30% giúp giảm đau cho trẻ sơ sinh khi làm thủ thuật
[1] nhưng chưa có nghiên cứu nào tại Việt Nam chứng minh G30% có tác dụng
giảm đau với trẻ nhỏ và trẻ lớn. Mặc dù đường Glucose 30% đã được áp dụng
rộng rãi trên thế giới nhưng chưa được áp dụng tại Việt Nam vì chưa có bằng
chứng nào cho thấy liệu trẻ em Việt Nam có thích ứng trong việc sử dụng đường
Glucose 30% hay không, hơn nữa cũng chưa có bằng chứng nào khẳng định
ngưỡng đau của trẻ em Việt Nam có khác với trẻ em nước ngoài. Trẻ em Việt nam
sống trong môi trường khác với trẻ em nước ngoài về điều kiện sống cũng như văn
hoá, tập tục…
Để tìm hiểu tác dụng giảm đau của G30% cho trẻ em Việt Nam từ 2 đến 12
tháng tuổi, đề tài này được tiến hành nghiên cứu hiệu quả việc sử dụng dung dịch
G30% giúp giảm đau cho trẻ khi làm thủ thuật tại khoa Điều Trị Tự Nguyện B Bệnh
viện Nhi Trung Ương.
4
Mục tiêu nghiên cứu:
1. Đánh giá sự thay đổi đau sau khi dùng G30% cho trẻ từ 2 đến 12
tháng tuổi trong và sau khi làm thủ thuật tiêm, truyền, lấy máu xét nghiệm.
2.Đánh giá tác dụng của G30% lên một số biểu hiện đau trên lâm sàng
CHƯƠNG I:
5
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1 Đại cương về đau
1.1.1 Khái niệm đau
Theo Hiệp hội nghiên cứu đau Quốc tế đã định nghĩa đau là một cảm giác
khó chịu và là trải nghiệm cảm xúc xuất hiện cùng lúc với những tổn thương thực
thể hay tiềm tàng của các mô tế bào, hoặc được mô tả giống như những tổn thương
này [11].
Đau vừa có tính thực thể, là một cảm giác báo hiệu một tổn thương thực thể
tại chỗ, lại vừa mang tính chủ quan tâm lý, bao gồm cả những chứng đau tưởng
tượng.
1.1.2 Cơ sở giải phẫu sinh lý của cảm giác đau
– Cơ sở sinh học
Cơ sở sinh học của cảm giác đau bao gồm cơ sở giải phẫu, sinh lý, sinh
hoá, nó cho phép giải mã được tính chất, thời gian, cường độ và vị trí của cảm giác
đau. Cảm giác đau xuất hiện tại vị trí tổn thương là một phản xạ tích cực để cơ thể
đáp ứng lại kích thích nhằm loại trừ tác nhân gây đau. Người ta ví cảm giác đau
giống như “tiếng khóc” và mức độ đau cũng đồng thuận với sự di chuyển của cơ
thể, sự chống cự với các tác nhân gây đau đó dường như là một tín hiệu cấp cứu
của một cơ quan hay vị trí bị tổn thương.
– Cơ sở tâm lý
Yếu tố cảm xúc: Cảm xúc có tác động trực tiếp lên cảm giác đau, làm mức
độ đau có thể tăng lên hay giảm đi. Nếu cảm xúc vui vẻ thoải mái, một môi trường
dễ chịu, yên tĩnh có thể làm giảm cảm giác đau nhưng ngược lại nếu cảm xúc khó
chịu, sợ hãi hoặc một môi trường toàn tiếng la hét hoảng hốt sẽ làm tăng cảm giác
đau lên nhiều lần. Thậm trí trong một số trường hợp yếu tố cảm xúc có thể là một
nguyên nhân gây đau, ví dụ một số trường hợp mạch vành nếu bị xúc động mạnh
có thể lên cơn đau thắt ngực cấp tính. Hoặc một môi trường có nhiều trẻ được làm
thủ thuật cùng một lúc cảm giác đau có thể bị lan truyền…Ngược lại, đau cũng có
6
tác động trở lại cảm xúc, nó gây nên trạng thái lo lắng, hoảng hốt, bứt dứt.
Yếu tố nhận thức: Nhận thức đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng liên quan
đến quá trình tiếp nhận cảm giác nói chung và cảm giác đau nói riêng. Từ những
quan sát cổ điển của Beecher, người ta biết ảnh hưởng của sự biểu hiện mức độ
đau tương đương với bệnh lý: Nghiên cứu so sánh hai nhóm người bị thương là
nhóm quân nhân và nhóm dân sự với tổn thương giống nhau, Beecher quan sát
thấy nhóm quân nhân ít kêu đau hơn và đòi hỏi ít thuốc giảm đau hơn. Giải thích
sự khác nhau này giữa hai nhóm là do chấn thương đã mang lại những ý nghĩa
hoàn toàn khác nhau: Biểu hiện tích cực ở nhóm quân nhân (được cứu sống, kết
thúc việc chiến đấu, được xã hội quí trọng…) còn ở nhóm dân sự thì có biểu hiện
tiêu cực (mất việc làm, mất thu nhập, mất đi sự hoà nhập với xã hội…)
Yếu tố hành vi thái độ: Bao gồm toàn bộ những biểu hiện bằng lời nói và
không bằng lời nói có thể quan sát được ở bệnh nhân đau như mức độ khóc to, nhỏ
hoặc dựa vào điệu bộ, mất khả năng duy trì hành vi bình thường…những vấn đề
này chúng tạo nên những dấu hiệu phản ánh tầm quan trọng của vấn đề đau, và
cũng như một hình thức giao tiếp với những người xung quanh. Những biểu hiện
này phụ thuộc vào môi trường gia đình và văn hoá dân tộc, chuẩn mực xã hội, tuổi,
giới và giới của cá thể.Những phản ứng của người xung quanh có thể ảnh hưởng
đến nhân cách ứng xử của bệnh nhân đau và góp phần vào tình trạng duy trì đau
của họ.
Đối với trẻ em, đau được thể hiện ở đa chiều hướng và tuỳ thuộc vào từng
lứa tuổi, môi trường sống, cá tính ….mức độ đau được thể hiện khác nhau. Một
tiếng động mạnh, một tiếng la hét lớn cũng làm cho trẻ hoảng hốt, giật mình, khóc
dữ dội nhưng với một câu chuyện vui, một trò chơi xúc sắc hoặc cho trẻ nghe nhạc
sẽ làm cho trẻ thư giãn và có tác dụng giảm đau rõ rệt [5].
1.2. Cơ chế kiểm soát đau
1.2.1 Những thụ thể cảm nhận đau:
Sự nhận cảm đau bắt đầu từ những thụ cảm thể phân bố khắp nơi trong cơ
thể, có nhiều giả thuyết về vai trò và chức năng của các thụ cảm thể này, trong đó
7
đáng chú ý nhất là hai thuyết:
Thuyết về cường độ (hay thuyết không đặc hiệu): Do Gold Scheider đề xuất
năm 1894. Theo thuyết này thì các kích thích đau không có tính đặc hiệu mà có
liên quan đến cường độ kích thích: cùng một kích thích ở cường độ thấp thì không
gây đau nhưng ở cường độ cao thì lại gây đau [4].
Thuyết đặc hiệu: Do Muller đề xuất vào cuối thế kỷ 19, theo ông mỗi một
trong 5 giác quan (vị giác, khứu giác, thính giác, thị giác, xúc giác) được nhận cảm
và dẫn truyền theo một đường riêng và có một vùng đặc hiệu trên não cảm nhận và
phân tích[3]. Thuyết này được Feray phát triển, ông đã chứng minh bằng thực
nghiệm các cảm giác xúc giác, nhiệt nóng, nhiệt lạnh và đau có các receptor nhận
cảm khác nhau [2].
Theo thuyết đặc hiệu, thông tin về nhận cảm đau do tổn thương bắt đầu từ
các thụ cảm thể (receptor) nhận cảm đau chuyên biệt, đó là các tận cùng thần kinh
tự do, phân bố ở khắp các tổ chức cơ thể, chủ yếu là các mô da, mô cơ, khớp và
thành các tạng. Các thụ cảm thể này trong điều kiện bình thường thì “im lặng”
không hoạt động, chỉ bị kích thích khi mô bị tổn thương. Bao gồm các loại thụ cảm
thể nhận cảm đau sau:
Các thụ cảm thể nhận kích thích cơ học.
Các thụ cảm nhận kích thích hoá học
Các thụ cảm thể nhận kích thích nhiệt
Các thụ cảm thể nhận kích thích áp lực
Các thụ cảm thể nhận cảm đau có tính không thích nghi: Với đa số các loại
thụ cảm thể, khi bị kích thích tác động liên tục thì có hiện tượng thích nghi với
kích thích đó, khi đó những kích thích sau phải có cường độ lớn hơn trước đó thì
mới có đáp ứng. Ngược lại, nếu kích thích đau tác động liên tục thì các thụ cảm
thể nhận cảm giác đau ngày càng bị hoạt hoá. Do đó, ngưỡng đau càng giảm và
làm tăng cảm giác đau. Vì vậy, trong nghiên cứu chúng tôi chọn bệnh nhân lần đầu
làm thủ thuật để tránh những yếu tố gây nhiễu.
Ngưỡng đau là cường độ kích thích nhỏ nhất có thể gây ra được cảm giác
8
đau.Một cường độ kích thích mạnh sẽ gây cảm giác đau sau một thời gian ngắn
(1giây) nhưng cường độ kích thích nhẹ đòi hỏi thời gian dài hơn (vài giây) mới
gây ra cảm giác đau.
9
1.2.2 Các chất trung gian hoá học
Cơ chế đau còn được giải thích là có thể các tác nhân gây đau đã kích thích
các tế bào tại chỗ làm chúng giải phóng ra các chất trung gian hoá học như các
kinin, một số prostaglandin, chất P …. Và các chất trung gian này sẽ tác động lên
thụ cảm thể nhận cảm đau, làm khử cực các thụ cảm thể này và gây ra cảm giác
đau[14].
1.3. Phân loại đau
1.3.1 Phân loại đau theo cơ chế
-Đau do cảm thụ thần kinh:
Là đau do thái quá về sự kích thích nhận cảm đau tổn thương mà bắt đầu từ
các thụ cảm thể nhận cảm đau tổn thương rồi dẫn truyền hướng tâm về thần kinh
trung ương; là cơ chế thường gặp nhất trong phần lớn các chứng đau cấp tính
(chấn thương, làm thủ thuật, nhiễm trùng, thoái hoá…)
Đau do thụ cảm thần kinh thường nhạy cảm với các thuốc giảm đau ngoại
vi hay trung ương.
-Đau do nguyên nhân tâm lý
Đau do nguyên nhân tâm lý có đặc điểm: là những cảm giác bản thể hay nội
tạng, ám ảnh nhiều hơn là đau thực thụ, với sự mô tả phong phú, không rõ ràng
hoặc luôn thay đổi và thường lan toả, triệu chứng học không điển hình. Đau chỉ
mất khi người bệnh tập trung chú ý đến một vấn đề gì đó, thuốc chống đau không
có tác dụng với loại đau này. Thường gặp tổn thương này trong các bệnh lý tâm
thần, rối loạn cảm xúc…
1.3.2 Phân loại đau theo thời gian và tính chất
-Đau cấp tính
Đau cấp tính là đau mới xuất hiện, có cường độ mạnh mẽ, có thể coi là một
dấu hiệu báo động hữu ích.Đau cấp giúp việc chẩn đoán cần thiết. Đau do tiêm
truyền và làm các thủ thuật là thuộc vào nhóm đau cấp tính.
-Đau mạn tính
Đau mạn tính là chứng đau dai dẳng tái đi tái lại nhiều lần.Theo qui ước cổ
10
điển, người ta ấn định giới hạn phân cách đau cấp tính và mạn tính như sau:
11
Đau cấp tính
Đau mạn tính
Cơ chế gây đau
Đơn yếu tố
Đa yếu tố
Phản ứng của cơ thể
Phản ứng lại
Phản ứng giảm dần
Yếu tố cảm xúc
Lo lắng
Trầm
Hành vi thái độ
Phản ứng
Im lìm
Kiểu mẫu
Y học kinh điển
Đa chiều thực thể-tâm lý
Mục đích điều trị
Chữa khỏi
Tái thích ứng
1.4. Các phương pháp lượng giá đau
Đau là một hiện tượng chủ quan, phức tạp, đa yếu tố, đa chiều mà không có
một phương pháp đo lường khách quan nào có thể định lượng được. Nhận biết
được sự hiện diện của chứng đau là rất quan trọng, nhưng lượng giá đau lại còn là
bước chủ yếu và cần thiết để đưa ra các phương thức xử lý giúp giảm đau tối ưu
nhất và hạn chế những tác dụng phụ không mong muốn đem lại cảm giác thoải mái
cho người bệnh đứng trước nguy cơ đau do bất kì nguyên nhân gì. Vì vậy, mỗi một
bệnh nhân là một đối chứng riêng và đó là sự đánh giá so sánh hữu ích.
Tuỳ theo từng đối tượng, thể loại đau, nguyên nhân gây đau, lứa tuổi… có
những phương pháp đánh giá đau khác nhau và được thực hiện trong một phạm vi
rộng để lượng giá qua việc:
Hỏi bệnh nhân (hoặc người nhà bệnh nhân) kết hợp với quan sát
Khám lâm sàng và đặc biệt là khám thần kinh
Các xét nghiệm cận lâm sàng
Đánh giá về hành vi thái độ và sự tự chủ
1.4.1. Nội dung lượng giá:
Tuổi, giới
Vị trí đau, thời gian đau
Các yếu tố ảnh hưởng đến đau
Tính chất đau
12
Kiểu đau
Cường độ đau
Các triệu chứng kèm theo
Tiến triển đau
Hiệu quả giảm đau
Với trẻ nhỏ: dựa vào quan sát nét mặt, sự di chuyển của cơ thể, đáp ứng với
dỗ dành, cử động tay, chân, khóc….
1.4.2 Lượng giá cường độ đau
Dùng thang lượng giá chủ quan (thang tự lượng giá) dùng cho trẻ lớn (>7
tuổi) và người lớn.Dùng thước kéo.
Phương pháp đo lượng chuẩn:
Phải đo lường tốt cái cần đo.
Phương pháp lượng giá trung thành và giống nhau cho các lần đo tiếp theo.
Thang lượng giá đơn giản, dễ thực hiện.
Các thang lượng giá một chiều dùng để lượng giá một cáchchung nhất
cường độ đau hay mức độ giảm đau.
Thang Likert 5 điểm (a five-point Likert scale): là thang thông dụng nhất
được dùng cho những đối tượng là trẻ (>7 tuổi) và người lớn. Thang Likert được
tạo nên bởi 5 loại từ mô tả cường độ đau sắp xếp theo thứ tự:
THANG LIKERT
Lúc này bạn thấy đau ở mức độ nào?
Đau rất ít
Đau ít
Đau vừa
Đau nặng

Đau dữ dội
Thang số (NRS: Numerical rating scale) từ 0-10 điểm. Ví dụ điểm 0 là
không đau và mức độ đau tăng dần theo số điểm, đau dữ dội nhất là điểm 10
13
THANG NRS
Bạn hãy cho điểm từ 0-10 để xác định mức độ đau của bạn:
Điểm 0 tương ứng với không đau.
Điểm 10 tương ứng với việc đau dữ dội không chịu nổi
Xác định một điểm duy nhất từ 0-10 với chứng đau của bạn
Thang nhìn (VAS: Vidual Analogue Scale) thường được trình bày dưới
dạng đường ngang định hướng từ trái sang phải, ví dụ đầu bên trái tương ứng với
không đau, đầu bên phải tương ứng với đau giữ dội:
Thang VAS được trình bày dưới dạng đường thẳng
Vạch một gạch trên đường thẳng tương ứng với mức độ đau của bạn:
Không đau Đau đến mức độ tối đa

________________________________________________________
Có thể tổng hợp 3 thang lượng giá trên thành một thang thống nhất như sau:
Thang điểm đánh giá đau tổng hợp
Điểm 0—–1—–2—–3—–4—–5—–6—–7—–8—–9—–10
_____________________________________________
Đau rất ít Đau ít Đau vừa Đau nhiều Đau dữ dội
Các thang lượng giá một chiều được áp dụng rất phổ biến vì đơn giản dễ sử
dụng, tuy nhiên các thang điểm này lại có nhược điểm là xem chứng đau như một
hiện tượng giản đơn, chỉ lượng giá một chiều mà không xét đến tính đa chiều của đau.
Lượng giá đau bằng việc sử dụng câu hỏi McGILL PAINM
Bảng câu hỏi McGill Pain (MPQ: McGill Pain Questionaire):
Do Melzack soạn thảo năm 1975 để hỏi người bệnh về vị trí, tính chất, mức
độ của đau. Đây là bảng lượng giá đau tương đối toàn diện lượng giá cả vệ lượng
và chất, đặc biệt là các yếu tố cảm giác, cảm xúc đối với chứng đau. Tuy nhiên, độ
chính xác của bảng lượng giá cũng phụ thuộc vào trình độ, khả năng diễn đạt bằng
lời của bệnh nhân, đối với một số người có trình độ thấp thì bảng lượng giá không
14
đem lại hiệu quả cao. Đến năm 2009 bộ câu hỏi này được soạn thảo lại đem lại độ
chính xác cao khi đánh giá đau [8].
1.4.3 Lượng giá đau ở trẻ em
Đánh giá đau ở trẻ em là một công việc rất khó khăn do trẻ chưa có khả
năng giao tiếp.
– Các phương pháp tự lượng giá
+Phần lớn các phương pháp này có thể dùng với trẻ >7 tuổi dùng những câu
hỏi đơn giản như:
Cháu có đau không?
Cháu đau ở chỗ nào?
Đau nhiều hay đau vừa hay không thể chịu được?
Tuy nhiên không phải lúc nào trẻ cũng cho ta câu hỏi chính xác, mà có
nhiều câu trả lời âm tính giả.
+Thang nhìn VAS: Là phương pháp sử dụng phổ biến hiện nay đối với trẻ
trên 5 tuổi(đã được mô tả ở trên).
+Hình dạng, vẻ mặt (Wrong-Baker FACES Pain Rating Scale) được sử
dụng cho trẻ từ 2-4 tuổi, các tác giả Anh đã đề nghị dùng các thay đổi vẻ mặt thể
hiện các mức độ khác nhau về đau.
0 1 2 3 4 5
Không đau Đau rất ít Đau ít Đau vừa Đau nặng Đau dữ dội
+Sử dụng hình vẽ: Đề nghị đứa trẻ vẽ minh hoạ những vùng đau của nó trên
sơ đồ người được vẽ và yêu cầu đứa trẻ lập một thang lượng giá đau qua việc chọn
các màu sắc khác nhau thể hiện đau nhẹ, đau vừa, đau nhiều, đau dữ dội. Với sự
15
giúp đỡ của 4 màu này, đứa trẻ sẽ vẽ được chứng đau của nó như thế nào, người ta
thường ngạc nhiên về tính chất thông tin mà đứa trẻ đem lại, nó giúp cho xác định
mức độ đau, nguyên nhân gây đau và giảm đau cho trẻ.
– Các phương pháp đánh giá không tự thân
Các phương pháp này thường dùng đối với trẻ nhỏ hay trẻ bị câm bằng cách
thăm khám hoặc quan sát trẻ.
Annie Gauvain đã đưa bảng đánh giá đau ở trẻ em dựa vào hành vi thái độ của trẻ
như sau:
A. Đau (các dấu hiệu trực tiếp)
– Tư thế giảm đau khi nghỉ ngơi
– Bảo vệ tự phát vùng đau
– Các than phiền thực thể
-Định vị các vùng đau
-Tư thế giảm đau khi vận động
-Các phản ứng khi khám vùng đau
B. Mất trương lực về tâm thần vận động
-Sự chịu đựng
– Tự thu mình lại
-Mất đi sự tế nhị
-Giảm sự chú ý tò mò với bên ngoài
-Cử động chậm chạp
C. Lo lắng
– Tính nóng nảy
-Khí chất xấu, dễ bị kích thích
-Trẻ tự kiểm soát khi người ta làm nó
vận động
-Dễ khóc
+Thang điểm FLACC (Face, Legs, Activity, Cry, Consolability) là thang điểm
đánh giá đau ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ của Bệnh viện Nhi Hoàng gia Melbourne
Australia. Dựa vào việc quan sát (nét mặt, cử động của chân, hoạt động của cơ thể,
khóc, đáp ứng với dỗ dành) để đánh giá mức độ đau của trẻ. Đây là thang điểm
cho kết quả đánh giá đau với độ chính xác cao.
Các dấu hiệu
0
1
2 điểm
16
Nét mặt (Face)
Không có biểu
hiện đặc biệt hoặc
trẻ cười
Thỉnh thoảng nhăn
nhó (biểu hiện sự
đau đớn), cau mày
(nếp nhăn trên
trán)
Liên tục nhăn nhó,
mím chặt miệng,
cằm run rẩy
Chân (Legs)
Tư thế bình
thường hoặc thư
giãn
Bứt rứt, luôn động
đậy, căng thẳng
Cử động không
ngừng, chân đá
hoặc co lên
Hoạt động của cơ
thể (Activity)
Nằm yên, tư thế
bình thường, cử
động dễ dàng
Quằn quại, di
chuyển về phía
trước, căng thẳng
Ưỡn người, co
cứng, rung giật
Khóc (Cry)
Không khóc
Khóc rên rỉ bình
thường
Khóc nhiều, thét
từng cơn
Đáp ứng với dỗ
dành
(Consolability)
Đáp ứng với dỗ
dành, thư giãn yên
tĩnh dưới 1 phút
Yên tĩnh sau 1
phút dỗ dành, vỗ
về
Không đáp ứng
sau 2 phút dỗ dành
Từ 0-3 điểm: Không đau, đau nhẹ
Từ 4-6 điểm: Đau vừa
Từ 7-10 điểm: Rất đau
1.5.Các biện pháp điều trị giúp giảm đau cho trẻ khi tiến hành các phẫu thuật
và thủ thuật.
1.5.1 Các biện pháp điều trị giảm đau dùng thuốc giảm đau
+ Morphin, paracetamol, Efferalgan… được sử dụng để giảm đau cho bệnh
nhân phải trải qua những phẫu thuật lớn hoặc trong những trường hợp bệnh nhân
ung thư giai đoạn nặng.
1.5.2 Các biện pháp điều trị giảm đau không dùng thuốc
Đối với người Điều dưỡng trong chăm sóc bệnh nhân thì việc sử dụng
các biện pháp giảm đau không dùng thuốc là vô cùng quan trọng.
Trong thực tế đã có rất nhiều nghiên cứu chứng minh Succrose, glucose
có tác dụng giảm đau trong khi làm thủ thuật và việc sử dụng biện pháp này vô
17
cùng an toàn, hiệu quả7, 10.
Cũng có nghiên cứu chứng minh tác dụng của Emla là một miếng dán
giảm đau được triết xuất từ thiên nhiên cũng đem lại hiệu quả giảm đau tốt nhưng
cần phải dán miếng dán Emala trước khi làm thủ thuật 30phút mới có tác dụng
giảm đau13.
Chăm sóc tâm lý cũng là phương pháp giảm đau an toàn và hiệu quả. Với
vai trò của người Điều dưỡng phải tiếp xúc chăm sóc bệnh nhân hàng ngày việc
chia sẻ, trò chuyện với người bệnh và đặc biệt với trẻ em người Điều dưỡng nên
nắm bắt được tâm lý của trẻ để giảm bớt lo lắng sợ hãi của trẻ, có đồ chơi cho
trẻ… cũng là một biện pháp giảm đau không dùng thuốc đem lại hiệu quả cao.
Có rất nhiều nghiên cứu đã chứng minh nghe nhạc có tác dụng giảm đau vô
cùng hiệu quả, âm nhạc đem đến cho người bệnh cảm giác thư thái, dễ chịu giúp
người bệnh quên đi cảm giác đau thực thể. Tuỳ vào sở thích của người bệnh để lựa
chọn những thể loại nhạc mà người bệnh ưa thích, đặc biệt đối với bệnh nhi ung
thư thì âm nhạc có tác dụng giảm đau vô cùng có ý nghĩa5.
18
CHƯƠNG II
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 Đối tượng nghiên cứu
Là 96 bệnh nhi tại khoa Điều trị tự nguyện B – Bệnh viện nhi Trung Ương
từ ngày 10/10/2011-28/12/2011. Các bệnh nhi được chia làm 2 nhóm:
Nhóm1: Chọn ngẫu nhiên 48 trẻ có can thiệp sử dụng dung dịch G30%
trước khi tiêm, truyền, lấy máu xét nghiệm một lần duy nhất.
Nhóm 2: Chọn ngẫu nhiên 48 trẻ có can thiệp sử dụng nước cất(NC) trước
khi tiêm, truyền, lấy máu xét nghiệm một lần duy nhất
2.1.1 Tiêu chuẩn lựa chọn:.
Cả hai nhóm trẻ đều:
– Có độ tuổi từ 2 tháng đến 12 tháng tuổi.
– Nhập viện chưa làm các thủ thuật
– Không có các bệnh lý đặc biệt gây đau (như bệnh ung thư, có phẫu
thuật…)
2.1.2 Tiêu chuẩn loại trừ:
– Không thực hiện trên bệnh nhân thở máy, thở oxy, bệnh nhân có hội
chứng thần kinh hoặc những bệnh nhân được chỉ định dùng thuốc an thần.
2.2 Phương pháp
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu:
– Phương pháp nghiên cứu mù đôi có kiểm soát.
2.2.2 phương pháp nghiên cứu:
– Nhóm 1:
+ Người điều dưỡng có kỹ năng tốt dùng bơm tiêm hút 3-5ml dung dịch
G30% nhỏ vào đầu lưỡi của trẻ trước khi làm thủ thuật 15-30 giây(s)
+ Tiến hành thủ thuật 1 lần duy nhất
+ Đánh giá
– Nhóm 2
19
+ Người điều dưỡng có kỹ năng tốt dùng bơm tiêm hút 3-5ml dung dịch NC
nhỏ vào đầu lưỡi của trẻ trước khi làm thủ thuật 15-30s
+ Tiến hành thủ thuật 1 lần duy nhất
+ Đánh giá
2.3 Tiêu chuẩn đánh giá:
Dùng thang điểm Flacc (face, legs, activity, cry, consolability: Nét mặt, cử
động của chân, hoạt động của cơ thể, khóc, đáp ứng với dỗ dành) của Bệnh viện
Nhi Hoàng gia Melbourne Australia để đánh giá đau cho 2 nhóm tại 3 thời điểm:
+ Trước khi làm thủ thuật 5-10s
+ Trong suốt quá trình làm thủ thuật (từ 0-15s, 15-30s, 30-60s)
+ Ngay sau khi kết thúc thủ thuật 5-10s
– Thang điểm gồm 10 điểm:
+ Từ 0-3 điểm: đau nhẹ hoặc không đau
+ Từ 3-6 điểm: đau vừa
+ Từ 7-10 điểm: rất đau
2.4 Địa điểm:
Khoa điều trị tự nguyện B – Bệnh viện Nhi Trung ương
2.5 Thời gian:
Từ ngày 10/10/2011- 28/12/2011
2.6 Phân tích và xử lý số liệu:
– Kết quả được trình bày dưới dạng tỷ lệ phần trăm và trung bình ± độ lệch
chuẩn. Các số liệu trung bình thu được của hai nhóm được so sánh bằng kiểm
định t dành cho 2 mẫu độc lập, hai tỷ lệ phần trăm được so sánh bằng kiểm định 2.
Với :
P>0.05 là không khác biệt.
P<0.05 là khác biệt có ý nghĩa. P<0.01 và <0.001 là rất khác biệt có ý nghĩa - Số liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê Stata 11.0 2.7 Đạo đức trong nghiên cứu Nghiên cứu được tiến hành trên 96 trẻ.Trước khi tham gia nghiên cứu, cha 20 mẹ trẻ được giải thích thông báo về nội dung nghiên cứu, cách tiến hành và những ưu nhược điểm của việc tham gia nghiên cứu. Cha mẹ trẻ được kí vào bản chấp thuận tham gia nghiên cứu. Nghiên cứu được sự đồng ý của Giám Đốc Bệnh viện Nhi Trung Ương và Hội đồng đạo đức của Bệnh viện Nhi Trung Ương. CHƯƠNG III KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 3.1.1 Một số đặc điểm chung của hai nhóm nghiên cứu Bảng 3.1 Đặc điểm chung STT Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu Nhóm dùng nước cất ( SD) Nhóm dùng Glucose 30% ( SD) P 1 Tuổi (tháng) 6.73.0 6.33.1 0.5 2 Cân nặng (kg) 7.22.0 7.31.9 0.8 3 Thời gian làm thủ thuật (phút) 0.970.09 0.930.014 0.13 4 Tần số tim trước khi làm thủ thuật (l/ph) 143.41.76 144.31.8 0.72 Nhận xét: Không có sự khác biệt về tuổi, cân nặng, thời gian làm thủ thuật, tần số tim của hai nhóm trước khi làm thủ thuật P>0.05.
3.1.2 Giới
Bảng 3.2 Giới tính
Giới tính
Nhóm nghiên cứu
(n)
Tỷ lệ %
Nam
57
60
Nữ
39
40
Tổng
96
100
21
Biểu đồ 3.1 Giới tính hai nhóm nghiên cứu
Nhận xét: Tỷ lệ nam (60%) nhiều hơn nữ (40%) trong nhóm nghiên cứu.
3.1.3 Chẩn đoán bệnh
Biểu đồ 3.2 Chẩn đoán bệnh cơ bản của 2 nhóm nghiên cứu
Nhận xét: Trẻ mắc bệnh Viêm phế quản phổi chiếm tỷ lệ cao nhất (49%)
trong nhóm nghiên cứu.
3.1.4 Vị trí lấy ven
Bảng 3.3 Vị trí lấy ven
22
Vị trí lấy ven
Số lượng
(n)
Tỷ lệ (%)
Mắt cá chân
14
14.5
Mu bàn chân
4
4.25
Mu bàn tay
78
81.25
Tổng
96
100
Biểu đồ 3.3 Vị trí lấy ven của hai nhóm Nghiên cứu
Nhận xét: Trẻ được lấy ven chủ yếu ở mu bàn tay chiếm 81.25%
3.1.5 Tổng số thời gian khóc trong khi làm thủ thuật
Bảng 3.4 Tổng số thời gian khóc trong khi làm thủ thuật
Nhóm nghiên cứu
(n=96)
Thời gian khóc (giây)
(
SD)
23
79.50.7
Nhận xét: Thời gian khóc trong suốt quá trình làm thủ thuật là 79.50.7s
24
3.2. So sánh một số đặc điểm giữa hai nhóm nghiên cứutrước khi làm thủ
thuật
3.2.1 Tuổi so sánh giữa hai nhóm
Bảng 3.5 Tuổi so sánh giữa 2 nhóm
Tuổi (tháng)
Nhóm dùng
nước cất
(
SD)
Nhóm dùng
G30%
(
SD)
P
6.7 3.0
6.3 3.1
0.5
Nhận xét: Không có sự khác biệt về tuổi giữa hai nhóm nghiên cứu P>
0.05.
3.2.2 Giới so sánh giữa hai nhóm nghiên cứu
Bảng 3.6 Giới so sánh giữa 2 nhóm
Giới
Nhóm dùng
nước cất
Nhóm dùng
G30%
P
Nữ
25(52%)
14(29%)
0.029
Nam
23(48%)
34(71%)
0.029
Tổng
48 (100%)
48(100%)
25