BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
NGUYỄN THỊ VIỆT HÀ
KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH DOANH
TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC PHẨM
THỊNH VƯỢNG CHUNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
HÀ NỘI – 2016
II
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
NGUYỄN THỊ VIỆT HÀ
KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH DOANH
TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC PHẨM
THỊNH VƯỢNG CHUNG
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số: 60340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM ĐỨC HIẾU
HÀ NỘI – 2016
III
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sỹ kinh tế đề tài “Kế toán doanh thu,
chi phí và kết quả kinh doanh tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng
Chung” là công trình nghiên cứu riêng của tôi dưới sự hướng dẫn trực tiếp
của PGS.TS Phạm Đức Hiếu.
Tôi xin cam đoan rằng số liệu, kết quả trình bày và kết luận nghiên cứu
trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ
luận văn nào trước đây. Mọi số liệu được sử dụng đã được trích dẫn đầy đủ
trong danh mục tài liệu tham khảo.
Tác giả
Nguyễn Thị Việt Hà
IV
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin trân trọng cảm ơn tập thể lãnh đạo trường Đại học Lao động – Xã
hội, tập thể lãnh đạo và các thầy cô giáo của Khoa Kế toán, tập thể lãnh đạo và
cán bộ Khoa sau đại học của trường.
Tác giả đặc biệt gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến thầy giáo PGS.TS. Phạm
Đức Hiếu đã tận tình hướng dẫn chỉ bảo và động viên tác giả trong quá trình
nghiên cứu và hoàn thành Luận văn.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn tập thể lãnh đạo và cán bộ của Công ty Cổ
phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung đã nhiệt tình trả lời phỏng vấn, cũng như
luận văn.
Tác giả
Nguyễn Thị Việt Hà
I
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN……………………………………………………………………………
LỜI CẢM ƠN…………………………………………………………………………………
MỤC LỤC …………………………………………………………………………………….I
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT……………………………………………………… V
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ…………………………………………………..VI
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ KẾ TOÁN DOANH
THU, CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH DOANH………………………………. 1
1.1. Lý do chọn đề tài ……………………………………………………………………. 1
1.2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ……………………………….. 2
1.3. Mục tiêu nghiên cứu……………………………………………………………….. 7
1.4. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………… 7
1.5. Phạm vi nghiên cứu………………………………………………………………… 8
1.6. Phương pháp nghiên cứu………………………………………………………… 8
1.7. Kết cấu của luận văn………………………………………………………………. 9
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1…………………………………………………………….. 10
CHƯƠNG 2. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN DOANH
THU, CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH DOANH TRONG DOANH
NGHIỆP ……………………………………………………………………………………. 11
2.1. Khái niệm về doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh…………… 11
2.1.1. Khái niệm về doanh thu và phân loại doanh thu…………………….. 11
2.1.2. Khái niệm về chi phí và phân loại chi phí …………………………….. 15
2.1.3. Kết quả kinh doanh và phân loại kết quả kinh doanh ……………… 17
2.2. Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh theo yêu cầu
của kế toán tài chính …………………………………………………………………… 18
2.2.1. Vai trò và yêu cầu kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh
doanh phục vụ lập BCTC …………………………………………………………… 18
II
2.2.2 Kế toán doanh thu theo yêu cầu của kế toán tài chính……………… 19
2.2.3. Kế toán chi phí theo yêu cầu của KTTC ………………………………. 23
2.2.4. Kế toán xác định kết quả kinh doanh …………………………………… 25
2.3. Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh theo yêu cầu
của kế toán quản trị……………………………………………………………………. 26
2.3.1. Lập dự toán về doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh………… 26
2.3.2. Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh phục vụ kiểm
soát và đánh giá hoạt động của DN………………………………………………. 27
2.3.3. Kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh phục vụ ra quyết
định ………………………………………………………………………………………… 30
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2…………………………………………………………….. 31
CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ
KẾT QUẢ KINH DOANH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC PHẨM
THỊNH VƯỢNG CHUNG…………………………………………………………… 32
3.1. Khái quát về Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung32
3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của công ty…………………………. 32
3.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của công ty…………………………. 33
3.1.3. Đặc điểm tổ chức quản lý hoạt động kinh doanh của công ty…… 34
3.1.4. Đặc điểm tổ chức công tác kế toán tại công ty ………………………. 36
3.2. Thực trạng kế toán doanh thu, chi phí, kết quả kinh doanh tại
Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung ………………………. 37
3.2.1. Kế toán doanh thu…………………………………………………………….. 37
3.2.2. Kế toán chi phí tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng
Chung……………………………………………………………………………………… 42
3.2.3. Kế toán kết quả kinh doanh tại Công ty Cổ phần Dược phẩm
Thịnh Vượng Chung………………………………………………………………….. 48
3.3. Tổng hợp kết quả điều tra phiếu khảo sát tại Công ty Cổ phần
III
Dược phẩm Thịnh Vượng Chung…………………………………………………. 50
3.3.1. Những ưu điểm của kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh
doanh tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung…………… 50
3.3.2. Những hạn chế của kế toán doanh thu, chi phí, kết quả kinh doanh
tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung……………………. 51
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3…………………………………………………………….. 55
CHƯƠNG 4. HOÀN THIỆN KẾ TOÁN DOANH THU, CHI PHÍ VÀ
KẾT QUẢ KINH DOANH TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC PHẨM
THỊNH VƯỢNG CHUNG…………………………………………………………… 56
4.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả
kinh doanh tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung … 56
4.2. Yêu cầu cơ bản của hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết
quả kinh doanh tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung
………………………………………………………………………………………………….. 57
4.3. Giải pháp hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh
doanh tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung………… 59
4.3.1. Hoàn thiện kế toán chi phí, doanh thu, kết quả kinh doanh tại Công
ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung dưới góc độ kế toán tài
chính ………………………………………………………………………………………. 59
4.3.2. Hoàn thiện kế toán chi phí, doanh thu và kết quả kinh doanh tại
Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung dưới góc độ kế toán
quản trị……………………………………………………………………………………. 66
4.4. Điều kiện thực hiện các giải pháp hoàn thiện kế toán doanh thu,
chi phí và kết quả kinh doanh tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh
Vượng Chung …………………………………………………………………………….. 76
4.4.1. Về phía Nhà nước…………………………………………………………….. 76
4.4.2. Về phía Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung ……. 78
IV
4.5. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu trong tương lai …………. 79
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4…………………………………………………………….. 80
KẾT LUẬN………………………………………………………………………………… 81
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………
V
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TỪ VIẾT TẮT
NỘI DUNG ĐẦY ĐỦ
BH &CCDV
Bán hàng và cung cấp dịch vụ
BH
Bán hàng
BCTC
Báo cáo tài chính
BP
Biến phí
CP, DT, KQHĐKD
Chi phí, doanh thu, kết quả hoạt động kinh doanh
DT, CP, KQKD
Doanh thu, chi phí, kết quả kinh doanh
CTCP
Công ty cổ phần
CP
Chi phí
DN
Doanh nghiệp
DNSX
Doanh nghiệp sản xuất
DT
Doanh thu
ĐM
Định mức
ĐP
Định phí
HĐTC
Hoạt động tài chính
HĐKD
Hoạt động kinh doanh
KQHĐKD
Kết quả hoạt động kinh doanh
KTQT
Kế toán quản trị
KTTC
Kế toán tài chính
NC
Nhân công
NVL
Nguyên vật liệu
PP
Phương pháp
PL
Phân loại
VI
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
Số hiệu
Tên bảng tính, sơ đồ
Trang
Sơ đồ 3.1
Chu trình cung cấp hàng hóa của công ty
34
1
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ KẾ TOÁN DOANH
THU, CHI PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH DOANH
1.1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây nền kinh tế nước ta đó có những bước phát
triển đáng kể đặc biệt là kể từ sau khi hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Quá
trình hội nhập đem lại rất nhiều thuận lợi nhưng cũng đặt ra các doanh nghiệp
trong sự cạnh tranh khốc liệt, từ đó doanh nghiệp phải không ngừng đổi mới,
nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng cường năng lực canh trạnh. Mục tiêu
nâng cao hiệu quả kinh doanh yêu cầu phải có sự đổi mới và đồng bộ hóa về
cơ chế quản lý và hệ thống công cụ quản lý. Kế toán là một trong những công
cụ tài chính quan trọng trợ giúp quá trình ra quyết định của nhà quản trị, đặc
biệt là các chỉ tiêu về doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại đơn vị.
Cùng với hội nhập kinh tế thế giới, kế toán Việt Nam cũng bước đầu hoàn
thiện theo hướng phù hợp với thông lệ kế toán quốc tế.
Bước vào thời kỳ đổi mới xây dựng đất nước, Đảng và Nhà nước cũng
đã có những chỉ đạo phát triển ngành Dược tại Việt Nam. Là một quốc gia có
nền kinh tế đang phát triển, Việt Nam đã và đang từng bước tiến vào hội nhập
kinh tế toàn cầu. Hội nhập kinh tế thế giới là điều kiện thuận lợi và quan trọng
cho nền kinh tế nước ta phát triển, nhưng bên cạnh đó kinh tế thị trường với
những quy luật khắc nghiệt của nó cũng có những ảnh hưởng rất lớn đến sự
tồn tại và phát triển của các doanh nghiệp Việt Nam. Các doanh nghiệp Dược
tại Việt Nam cũng không nằm ngoài những thách thức đó.
Trong quá trình kinh doanh, các doanh nghiệp luôn hướng tới sự phát
triển mạnh mẽ hơn trong tương lai. Nhưng để tồn tại và phát triển, các doanh
nghiệp phải có sự phối hợp chặt chẽ trong quá trình quản lý, tổ chức hoạt
2
động kinh doanh. Mục tiêu hàng đầu của tất cả các doanh nghiệp là tối đa hóa
lợi nhuận. Do đó, việc quản lý doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh là vấn
đề rất quan trọng, góp phần cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Kế
toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh là công việc quan trọng nhằm
phản ánh trung thực tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Khi
doanh nghiệp đã cố gắng tìm ra hướng kinh doanh để đem lại doanh thu thì
việc sử dụng những chi phí trong quá trình kinh doanh cũng phải hợp lý và
tiết kiệm. Bên cạnh đó, kết quả kinh doanh là chỉ tiêu tổng hợp phản ánh tình
hình hoạt động kinh doanh, nó liên quan chặt chẽ đến chi phí bỏ ra và lợi
nhuận đem lại. Tuy nhiên, trên thực tế cho thấy việc xác định doanh thu, chi
phí và kết quả kinh doanh còn nhiều bất cập và chưa cung cấp thông tin đầy
đủ cho các nhà quản lý sử dụng thông tin để phục vục cho việc phân tích, đưa
ra quyết định. Chính vì vậy, nghiên cứu hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí
và xác định kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp dược phẩm là một đề
tài có ý nghĩa học cả về thực tế và lý luận.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, em chọn đề tài “Kế toán doanh
thu, chi phí và kết quả kinh doanh tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh
Vượng Chung”.
1.2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong quá trình nghiên cứu, thu thập tài liệu, em có tìm hiểu và phân
tích một số công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài nghiên cứu trên đây.
Có rất nhiều đề tài nghiên cứu về kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh
doanh trong DN. Với các đề tài nghiên cứu, các tác giả đều đứng trên những
quan điểm lý luận kế toán nói chung và đưa ra những ý kiến phân tích đánh
giá khác nhau về đối tượng nghiên cứu. Một số công trình nghiên cứu tiêu
biểu có liên quan đến đề tài nghiên cứu, có thể kể đến như:
3
v Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Kim Oanh bàn về công tác
hạch toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh cho DN kinh
doanh thiết bị y tế trên địa bàn Hà Nội, tuy nhiên luận văn không thể nghiên
cứu tất cả các DN mà chỉ tiến hành khảo sát điển hình tại Công ty TNHH thiết
bị y tế Việt Nhật và Công ty TNHH thiết bị Minh Tâm. Sản phẩm chủ yếu mà
các DN kinh doanh thiết bị y tế cung cấp các mặt hàng thiết yếu mang tính xã
hội và độ nhạy cảm cao rất cần thiết cho cuộc sống con người như: Máy cộng
hưởng từ, máy XQuang, máy siêu âm, máy mổ mắt cận thị, các máy phục vụ
cho phát hiện ung thư sớm, máy chụp cắt lớp… tất cả đều hiện đại với những
tính năng được coi là thành quả của khoa học kỹ thuật ngày nay đáp ứng nhu
cầu chữa bệnh cho con người. Các DN kinh doanh thiết bị y tế trên địa bàn
Hà Nội hiện nay công tác kế toán đều được tổ chức theo mô hình kế toán tập
trung, đều áp dụng hệ thống tài khoản kế toán do Bộ Tài Chính qui định và
các quyết định, thông tư sửa đổi bổ sung sau này. Qua khảo sát một số DN
như công ty TNHH thiết bị y tế Việt Nhật, công ty TNHH thiết bị Minh
Tâm… cho thấy các đơn vị này áp dụng hệ thống tài khoản theo qui định hiện
hành có chi tiết thêm một số tài khoản để phù hợp với đặc thù kinh doanh của
mình. Xuất phát từ đặc điểm các DN kinh doanh thiết bị y tế có ưu thế sử
dụng máy tính vào công tác kế toán, với qui mô gọn nhẹ, bộ máy kế toán tập
trung với đủ các loại sổ được qui định trong tổ chức kế toán doanh thu , chi
phí và xác định kết quả, nhưng phổ biến nhất vẫn là hình thức Nhật ký chung.
Công tác kế toán tại các DN đều được thực hiện trên các phần mềm kế toán.
Với phạm vi nghiên cứu của đề tài, luận văn chỉ tập trung nghiên cứu về kết
quả kinh doanh thiết bị y tế và không đề cập đến các hoạt động tài chính trong
các DN kinh doanh thiết bị y tế. Qua đề tài nghiên cứu, tác giả đã hệ thống
những vấn đề lý luận chung về kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh
doanh cho các hoạt động kinh doanh thiết bị y tế; phân tích thực trạng công
4
tác kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả tại các DN kinh doanh thiết
bị y tế trên địa bàn Hà Nội, từ đó chỉ ra những ưu điểm và tồn tại trong công
tác kế toán. Hạn chế lớn nhất mà tác giả đó chỉ ra trong nghiên cứu của mình
là các DN kinh doanh thiết bị y tế hiện nay đã vi phạm nguyên tắc ghi nhận
doanh thu, chi phí được qui định theo cả chuẩn mực kế toán quốc tế và chuẩn
mực kế toán Việt Nam. Doanh thu và chi phí kinh doanh hiện nay được ghi
nhận vào thời điểm các DN nhận được chứng từ chứ không phải vào thời
điểm phát sinh các nghiệp vụ nên chỉ tiêu về doanh thu và chi phí báo cáo trên
Báo cáo kết quả kinh doanh không phản ánh đúng thực tế kết quả kinh doanh
của kỳ báo cáo. Xuất phát từ những nghiên cứu lý luận chung và những tồn
tại trong thực tế, tác giả đã đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác hạch
toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh cho DN kinh doanh
thiết bị y tế trên địa bàn Hà Nội ví dụ như:
–
Kế toán cần ghi nhận doanh thu và chi phí theo thời điểm phát sinh
nghiệp vụ chứ không phải thời điểm nhận được chứng từ.
–
Công ty cần phân bổ chi phí thu mua, chi phí bán hàng và chi phí
quản lý DN cho số hàng bán trong kỳ và số hàng tồn cuối kỳ để xác định
chính xác được giá vốn hàng bán, đảm bảo nguyên tắc phù hợp giữa doanh
thu và giá vốn.
–
Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán. Trên cơ sở các sổ chi tiết,
cuối mỗi kỳ kế toán tiến hành lập các báo cáo kết quả kinh doanh cho từng
loại hàng hoá,… Điều này sẽ cung cấp thông tin nhanh và tổng hợp về tình
hình kinh doanh từng loại hàng hoá trong kỳ, xem xét mức độ bù đắp chi phí
sản phẩm của từng loại hàng hoá từ đó có biện pháp kinh doanh hợp lý.
v Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Hồng Vân chỉ ra rằng mô hình
tổ chức bộ máy kế toán mà Tập đoàn Sóng Thần áp dụng là mô hình phân
tán, do vậy công tác kế toán không những được tiến hành tại văn phòng của
5
tập đoàn mà còn được tiến hành ở các công ty thành viên. Doanh thu chiếm tỷ
trọng chủ yếu trong tổng số doanh thu, thu được hàng năm của tập đoàn là từ
hoạt động bán hàng. Doanh thu từ hoạt động tài chính và thu nhập từ hoạt
động khác tại Tập đoàn Sóng Thần có phát sinh nhưng chiếm tỷ trọng nhỏ
trong tổng doanh thu của toàn tập đoàn. Kết quả khảo sát thực tế cho thấy,
doanh thu từ hoạt động tài chính thu được chủ yếu là từ lãi tiền gửi ngân hàng
không kỳ hạn, và chênh lệch tỷ giá ngoại tệ, thu nhập từ hoạt động khác thu
được chủ yếu là thu từ thanh lý, nhượng bán tài sản cố định. Chi phí hoạt
động kinh doanh phát sinh tại văn phòng Tập đoàn Sóng Thần và các công ty
thành viên gồm các khoản chi phí: chi phí về giá vốn hàng bán, chi phí bán
hàng, chi phí quản lý DN, chi phí hoạt động tài chính, và chi phí hoạt động
khác. Qua khảo sát thực tế tại văn phòng Tập đoàn Sóng Thần và hầu hết các
công ty thành viên, kế toán đều tạm xác định kết quả kinh doanh vào cuối mỗi
tháng, đến cuối năm, kết quả này sẽ chính thức được xác định lại. Kết quả
nghiên cưú cho thấy kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh
doanh tại Tập đoàn Sóng Thần, đó có sự tách biệt giữa kế toán quản trị và kế
toán tài chính, các công ty này đó có sự quan tâm nhất định tới công tác kế
toán quản trị. Tuy nhiên, kế toán quản trị mới chỉ dừng lại ở việc liệt kê trung
thực các số liệu phát sinh trong nội bộ DN, báo cáo kết quả kinh doanh chưa
có sự PL tách biệt riêng cho từng đối tượng hay từng thị trường tiêu thụ, báo
cáo phân tích doanh thu chi phí đó có một vài công ty trong tập đoàn lập
nhưng vẫn còn có hạn chế, chưa thực sự đầy đủ và chuyên nghiệp để có thể
phục vụ hiệu quả nhất cho công tác quản lý. Dựa trên những nguyên tắc hoàn
thiện kế toán đưa ra, tác giả đã có đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công
tác kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả tại Tập đoàn Sóng Thần có
thể kể đến các giải pháp như:
–
Các công ty trong tập đoàn cần quan tâm đến công tác lập dự toán
6
về doanh thu và chi phí,nên phân tích dự báo nhu cầu của từng thị trường để
lập dự toán doanh thu tiêu thụ riêng theo từng thị trường tiêu thụ hàng hoá.
–
Trong xác định kết quả kinh doanh, ngoài việc xác định kết quả
kinh doanh tổng hợp cho các loại hàng hoá và thị trường tiêu thụ, kế toán nên
lập chi tiết báo kết quả kinh doanh theo từng thị trường tiêu thụ hàng hoá, và
theo từng nhóm hàng hoá tiêu thụ. Mặt khác, kết quả kinh phải thể hiện được
chi tiết kết quả cao nhất mang lại cho công ty là từ mặt hàng nào, như vậy
phần nào mới có thể đáp ứng dược đầy đủ nhu cầu thông tin một cách cụ thể,
chi tiết cho kết quả kinh doanh của từng hàng hoá, từng thị trường đáp ứng tốt
hơn cho việc ra quyết định kinh doanh của nhà quản trị.
v Luận văn Thạc sỹ Trương Thị Mai bàn về nội dung kế toán doanh
thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh hoạt động giao nhận tại công ty
liên doanh THNN Nippon Express Việt Nam (NEVN). Tác giả đã chỉ ra rằng
đối tượng hạch toán doanh thu, chi phí trong các hoạt động giao nhận thực tế
tại đơn vị là các dịch vụ cung cấp về: mở thủ tục hải quan tại cảng/sân bay
trong hoặc ngoài giờ hành chính, vận chuyển, đóng gói, xếp dỡ và lao vụ sân
bay… Tuy nhiên có thể khái quát lại thành 2 nhóm dịch vụ cơ bản là dịch vụ
vận chuyển và dịch vụ làm hàng. Doanh thu được tập hợp theo 2 nhóm dịch
vụ cung cấp, chi tiết theo từng khách hàng với đặc trưng:
– Dịch vụ làm hàng: doanh thu được PL theo 2 nhóm khách hàng. Nếu
là khách hàng chế xuất, doanh thu dịch vụ làm hàng là doanh thu chịu thuế
GTGT với thuế suất = 0%, khách hành thông thường, doanh thu dịch vụ làm
hàng là doanh thu chịu thuế GTGT với thuế suất = 10%
– Tiền cước (cước hàng không/hàng biển): doanh thu vận chuyển được
ghi nhận khác nhau phụ thuộc vào hợp đồng kinh tế với khách hàng. Với
khách hàng có hợp đồng kinh tế, doanh thu cước hàng không/hàng biển là
7
doanh thu chịu thuế GTGT với thuế suất bằng 0, khách hàng vóng lai (không
có hợp đồng kinh tế), doanh thu cước là doanh thu không chịu thuế GTGT.
Chi phí được tập hợp là chi phí thực tế, chi tiết cho từng khách hàng,
từng dịch vụ, từng lô hàng, trọng lượng, đích đến và các bước của quá trình
cung cấp dịch vụ.
Nghiên cứu của tác giả Trương Thị Mai Anh đã hệ thống hóa những lý
thuyết chung về kế toán doanh thu, chi phí và xác đinh kết quả kinh doanh, áp
dụng vào thực trạng kế toán doanh thu, chi phí và xác định kết quả tại NEVN.
Điểm nổi bật của nghiên cứu là tác giả đã xây dựng được một hệ thống báo
cáo quản trị về doanh thu chi phí bao gồm các dự toán hoạt động và phân tích
theo mô hình ABC từ đó đưa ra những giải pháp hoàn thiện công tác kế toán
doanh thu, chi phí và xác định kết quả kinh doanh trên cả 2 phương diện: kế
toán tài chính và kế toán quản trị.
1.3. Mục tiêu nghiên cứu
– Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về kế toán CP, DT, KQKD trong các
doanh nghiệp thương mại.
– Nghiên cứu thực trạng kế toán CP, DT, KQKD trong Công ty Cổ
phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung.
– Phân tích, đánh giá thực trạng về kế toán CP, DT, KQKD trong Công
ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung.
– Đề xuất các giải pháp hoàn thiện kế toán CP, DT, KQKD trong Công
ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung nhằm phục vụ cho quản trị
doanh nghiệp.
1.4. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là cơ sở lý luận và thực tiễn của kế
toán CP, DT, KQKD trong các doanh nghiệp thương mại.
8
1.5. Phạm vi nghiên cứu
– Phạm vi không gian nghiên cứu: Luận án thực hiện nghiên cứu kế
toán CP, DT, KQKD tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung.
– Phạm vi nội dung nghiên cứu: Luận án khảo sát, nghiên cứu về kế
toán CP, DT, KQKD các hoạt động BH & CCDV; HĐTC của Công ty Cổ
phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung dưới góc độ kế toán tài chính và kế
toán quản trị. Cụ thể:
+ Về kế toán chi phí: Khảo sát, nghiên cứu về kế toán kế toán CP thời
kỳ, kế toán CP tài chính.
+ Về kế toán doanh thu: Khảo sát, nghiên cứu về kế toán doanh thu BH
& CCDV, kế toán DT bán hàng nội bộ, kế toán DT HĐTC.
+ Về kế toán kết quả kinh doanh: Khảo sát, nghiên cứu về doanh thu
BH & CCDV, doanh thu HĐTC, lợi nhuận trước thuế của hoạt động kinh
doanh.
– Phạm vi thời gian nghiên cứu: Luận án nghiên cứu, khảo sát thực tế,
thu thập số liệu về kế toán CP, DT, KQKD tại Công ty Cổ phần Dược phẩm
Thịnh Vượng Chung trong thời gian 3 năm 2013, 2014, 2015.
1.6. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu tình hình thực tế về kế toán CP, DT và KQKD
tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung, tác giả tiến hành
phỏng vấn và gửi phiếu điều tra đến kế toán và nhà quản lý của công ty. Tác
giả tiến hành phỏng vấn 03 nhà quản lý về kế toán CP, DT và KQKD tại công
ty (Phụ lục 1.2, phụ lục 1.3). Tác giả tiến hành gửi phiếu điều tra đến 06 cán
bộ kế toán tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung, kết quả đã
thu được cả 06 phiếu điều tra với tỉ lệ 100% (Phụ lục 1.1). Do chỉ nghiên cứu
CP, DT và KQKD tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung nên
9
số lượng phiếu điều tra và số lượng nhà quản lý được phỏng vấn là 06 người
và 03 người vì phòng kế toán có 08 nhân viên và Ban giám đốc có 03 người.
1.7. Kết cấu của luận văn
Ngoài lời cảm ơn, mục lục, danh mục bảng biểu, danh mục sơ đồ, danh
mục chữ viết tắt, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của luận văn được chia
làm 4 chương:
Chương 1. Tổng quan nghiên cứu về kế toán doanh thu, chi phí và kết
quả kinh doanh
Chương 2. Những vấn đề lý luận cơ bản về kế toán doanh thu, chi phí
và kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp
Chương 3. Thực trạng kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh
tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung
Chương 4. Hoàn thiện kế toán doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh
tại Công ty Cổ phần Dược phẩm Thịnh Vượng Chung
10
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Trong Chương 1, tác giả đã giới thiệu tổng quan về đề tài nghiên cứu,
mục tiêu, đối tượng, phạm vi, phương pháp nghiên cứu của đề tài.
Khi tiến hành khảo sát thực tế công tác kế toán doanh thu, chi phí và
kết quả kinh doanh tại Công ty, tác giả đã nhận thấy được một số tồn tại và
bất cập cần hoàn thiện. Từ đó, làm cơ sở đưa ra các phương hướng, giải pháp
có tính khả thi mang lại những thông tin kế toán trung thực và hợp lý cho
Công ty nói chung và các doanh nghiệp nói riêng cũng như đáp ứng được yêu
cầu của hệ thống kế toán Việt Nam.
11
CHƯƠNG 2
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN DOANH THU, CHI
PHÍ VÀ KẾT QUẢ KINH DOANH TRONG DOANH NGHIỆP
2.1. Khái niệm về doanh thu, chi phí và kết quả kinh doanh
2.1.1. Khái niệm về doanh thu và phân loại doanh thu
2.1.1.1. Khái niệm về doanh thu
Theo chuẩn mực kế toán số 01 (VAS 01) định nghĩa: “Doanh thu là giá
trị các lợi ích kinh tế DN trong kỳ kế toán, phát sinh từ các hoạt động sản
xuất, kinh doanh thông thường góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu, không bao
gồm khoản góp vốn của cổ đông hoặc chủ sở hữu”.
Theo chuẩn mực kế toán quốc tế số 18 (IAS 18) định nghĩa: “Doanh
thu là luồng thu gộp các lợi ích kinh tế trong kỳ, phát sinh trong quá trình hoạt
động thông thường, làm nguồn vốn chủ sở hữu, chứ không phải phần đóng
góp của những người tham gia góp vốn cổ phần. Doanh thu không bao gồm
những khoản thu cho bên thứ ba”.
Theo chuẩn mực kế toán số 14 “Doanh thu và thu nhập khác” trong hệ
thống chuẩn mực kế toán Việt Nam: “ Doanh thu là tổng giá trị các lợi ích
kinh tế DN thu được trong kỳ kế toán, phát sinh từ các hoạt động sản xuất,
kinh doanh thông thường của DN, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu ”. Theo
khái niệm này thì doanh thu chỉ bao gồm tổng giá trị các lợi ích kinh tế mà
DN đã thu hoặc sẽ thu được. Các khoản thu hộ bên thứ ba không phải là
nguồn lợi ích kinh tế, không làm tăng vốn chủ sở hữu của DN sẽ không được
coi là doanh thu. Các khoản vốn góp của cổ đông hoặc chủ sở hữu làm tăng
vốn chủ sở hữu nhưng không được coi là doanh thu.
12
Do vậy, bản chất của doanh thu là khoản thu từ hoạt động kinh doanh
của DN và khẳng định: Không phải mọi nghiệp vụ kinh tế làm tăng tài sản
đều phát sinh doanh thu, đồng thời không chỉ có sự phát sinh doanh thu mới
làm thay đổi nguồn vốn chủ sở hữu. Doanh thu chỉ là một trong những nghiệp
vụ kinh tế phát sinh làm tăng tài sản và làm thay đổi vốn chủ sở hữu.
Nhận thức rõ bản chất của doanh thu và xác định đúng đắn phạm vi,
thời điểm, cơ sở ghi nhận doanh thu ảnh hưởng có tính chất quyết định đến
tính khách quan, trung thực của chỉ tiêu doanh thu, kết quả trong báo cáo tài
chính. Do vậy, cần xác định đúng thời điểm ghi nhận doanh thu.
2.1.1.2. Phân loại doanh thu
Ø
Phân loại doanh thu phục vụ kế toán tài chính
* Phân loại doanh thu theo mối quan hệ với hệ thống tổ chức kinh
doanh
Theo tiêu thức này DT gồm: DT bán hàng nội bộ và DT bán hàng ra
ngoài.
Doanh thu bán hàng nội bộ: là DT của khối lượng bán hàng trong nội
bộ hệ thống tổ chức của DN như tiêu thụ nội bộ giữa các đơn vị trực thuộc
trong TCT…
Doanh thu bán hàng ra ngoài: là toàn bộ DT của khối lượng hàng hóa
DN đã bán ra cho khách hàng ngoài phạm vi DN.
DN lựa chọn PL DT theo tiêu thức này sẽ xác định được chính xác kết
quả HĐKD của DN,…từ đó ra những quyết định chính xác trong việc lựa
chọn các phương án kinh doanh.
* Phân loại doanh thu theo khu vực địa lý
DT nội địa: là các khoản thu được từ BH&CCDV trong nước.
DT quốc tế: là các khoản thu từ BH&CCDV phát sinh tại nước ngoài.
13
Việc PL theo tiêu thức này giúp nhà quản trị xác định được mức độ
hoạt động theo khu vực địa lý, là căn cứ để đánh giá mức sinh lợi cũng như
rủi ro trong kinh doanh của từng khu vực, trên cơ sở đó các nhà quản trị có
những giải pháp và những phương án kinh doanh hợp lý.
* Phân loại doanh thu theo tình hình kinh doanh
Doanh thu bán hàng hóa: Là toàn bộ doanh thu của khối lượng hàng
hóa đã bán được trong kỳ.
Doanh thu cung cấp dịch vụ: Là toàn bộ DT của khối lượng dịch vụ đã
hoàn thành, đã cung cấp cho khách hàng và đã được khách hàng thanh toán
hoặc chấp nhận thanh toán.
Doanh thu trợ cấp, trợ giá: Là toàn bộ các khoản DT từ trợ cấp, trợ
giá của nhà nước khi DN thực hiện các nhiệm vụ cung cấp sản phẩm, hàng
hóa, dịch vụ theo yêu cầu của nhà nước.
Doanh thu kinh doanh bất động sản đầu tư: là toàn bộ các khoản DT
cho thuê bất động sản đầu tư và DT bán, thanh lý bất động sản đầu tư.
Cách PL này giúp cho DN xác định DT của từng loại hình hoạt động
của DN. Trên cơ sở đó xác định tỷ trọng DT của từng loại hoạt động, đâu là
hoạt động mũi nhọn, từ đó có phương án kinh doanh hợp lý.
Ø
Phân loại doanh thu phục vụ kế toán quản trị
* Phân loại doanh thu theo mối quan hệ với điểm hòa vốn
Doanh thu hòa vốn: là DT mà tại đó mà lợi nhuận của các sản phẩm
dịch vụ bằng không hay DT bằng chi phí.
Doanh thu an toàn: là mức DT lớn hơn mức doanh hòa vốn hay nói
cách khác là mức DT mà DN có được khi bù đắp được các khoản chi phí.
Với cách PL này giúp DN xác định được điểm hòa vốn hay điểm an
toàn cho từng phương án kinh doanh, trên cơ sở đó DN đưa ra lựa chọn chính
xác phương án kinh doanh tối ưu nhất cho DN của mình.
14
* Phân loại doanh thu theo phương thức thanh toán tiền hàng
Doanh thu bán hàng thu tiền ngay: là toàn bộ các khoản DT của khối
lượng hàng hóa, dịch vụ… đã bán trong kỳ và đã được khách hàng trả tiền
ngay khi phát sinh DT.
Doanh thu bán hàng chịu: là toàn bộ các khoản DT của khối lượng
hàng hóa, dịch vụ… đã bán trong kỳ, đã được ghi nhận DT. Tuy nhiên, khách
hàng còn nợ tiền hàng (khách hàng mua chịu).
Doanh thu bán hàng trả góp: là toàn bộ các khoản DT của khối lượng
hàng hóa, dịch vụ… đã bán trong kỳ. Trong trường hợp này, người mua phải
trả hết tiền hàng trong một khoảng thời gian nhất định, phải mua hàng với
giá cao hơn giá trả tiền ngay = (giá bán trả ngay + lãi).
Với cách PL này sẽ giúp DN xây dựng dự toán về các khoản công nợ
và chi phí trong kỳ của DN. Ngoài ra cách PL này giúp cho việc phân tích,
đánh giá khả năng thanh toán của khách hàng, là căn cứ quan trọng để xác
định mức dự phòng phải thu khó đòi.
* Phân loại doanh thu theo phương thức bán hàng
DT bán buôn: là toàn bộ DT của khối lượng hàng hóa… bán cho các cơ
quan, đơn vị khác nhằm mục đích để tiếp tục chuyển bán hoặc gia công SX.
Doanh thu bán lẻ: Là toàn bộ DT của khối lượng hàng hóa… bán cho
cơ quan, đơn vị khác, cá nhân nhằm mục đích tiêu dùng.
Doanh thu gửi bán đại lý: là toàn bộ DT của khối lượng hàng hóa gửi
bán đại lý theo hợp đồng đã ký kết.
Với cách PL DT theo tiêu chí này sẽ giúp DN xác định được tổng mức
tiêu thụ hàng hóa của từng loại, từ đó hoạch định được mức luân chuyển hàng
hóa, xây dựng được mức dự trữ hàng hóa cần thiết, tránh được tình trạng ứ
đọng hoặc thiếu hàng gây ảnh hưởng không tốt cho quá trình HĐKD của DN.
15
2.1.2. Khái niệm về chi phí và phân loại chi phí
2.1.2.1. Khái niệm về chi phí
Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam: Chi phí sản xuất kinh doanh là
tổng các khoản làm giảm lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán dưới hình thức các
khoản tiền chi ra, phát sinh các khoản nợ dẫn đến giảm vốn chủ sở hữu,
không bao gồm các khoản phân phối cho cổ đông hoặc chủ sở hữu.
Trên góc độ của kế toán tài chính: Chi phí được nhìn nhận như những
khoản phí tổn đã phát sinh gắn liền với hoạt động của DN bao gồm các chi
phí phát sinh trong quá trình hoạt động SXKD thông thường của DN và các
chi phí khác.
Trên góc độ kế toán quản trị: Đối với kế toán chi phí không đơn thuần
nhận thức chi phí như kế toán tài chính mà chi phí còn được nhận thức theo
cả khía cạnh nhận diện thông tin để phục vụ cho việc ra quyết đinh kinh
doanh. Vì vậy chi phí có thể là phí tổn thực tế đã chi ra trong quá trình hoạt
động sản xuất kinh doanh hàng ngày khi tổ chức thực hiện, kiểm tra, ra quyết
định; và cũng có thể là chi phí ước tính khi thực hiện dự án hay giá trị lợi ích
mất đi khi lựa chọn phương án, hoạt động này mà bỏ qua cơ hội kinh doanh
khác. Khi đó, trong kế toán quản trị chi phí lại cần chú ý đến việc nhận diện
chi phí phục vụ cho việc so sánh, lựa chọn phương án tối ưu trong từng tình
huống ra quyết định kinh doanh cụ thể mà ít chú ý hơn vào chứng mình chi
phí phát sinh bằng các chứng từ kế toán.
2.1.2.2. Phân loại chi phí
* Phân loại chi phí theo mối quan hệ của chi phí với các khoản mục
trên BCTC:
– Chi phí sản phẩm: Là nhưng khoản chi phí gắn liền với quá trình sản
xuất sản phẩm hay quá trình mua hàng hóa để bán.
