TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ
CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI
———***———
KHÓA LUẬN TỐT
NGHIỆP
Đề tài:
DỊCH VỤ LOGISTICS TRONG
VẬN TẢI VÀ GIAO NHẬN CỦA VIỆT NAM
Giáo viên hướng dẫn : PGS.TS Vũ SỹTuấn
Sinh viên thực hiện : Phan Thị Thúy Nga
Lớp : Anh 11 – K42C
HÀ NỘI – 2007
1
LỜI MỞ ĐẦU
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thế giới và xu thế hội nhập trở nên
ngày càng phổ biến, thị trường toàn cầu ngày càng trở nên nhạy cảm với những vấn
đề về thời gian cũng như cạnh tranh về giá cả, chất lượng dịch vụ. Bên cạnh đó là
sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và những yêu cầu khắt khe trong
các khâu quản lý nguyên vật liệu thô cũng như các bộ phận cấu thành sản phẩm.
Trước những yêu cầu thực tiễn đó dịch vụ Logistics ra đời và phát triển; và việc áp
dụng Logistics trong hoạt động giao nhận vận tải đã đáp ứng được những đòi hỏi về
yếu tố thời gian và đem lại hiệu quả cao trong hoạt động kinh doanh.
Hiện nay, trong lĩnh vực giao nhận vận tải, người kinh doanh dịch vụ giao
nhận vận tải không chỉ đơn thuần là người giao nhận, vận chuyển nữa, mà thực tế họ đã
tham gia cùng với người sản xuất để đảm nhiệm thêm các khâu liên quan đến quá trình
sản xuất hàng hoá như: gia công, chế biến, lắp ráp, đóng gói, gom hàng, xếp hàng, lưu
kho và giao nhận. Hoạt động giao nhận vận tải thuần tuý đã dần chuyển sang hoạt động
tổ chức toàn bộ dây chuyền phân phối vật chất và trở thành một bộ phận khăng khít của
chuỗi Logistics. Xu hướng đó không những đòi hỏi phải phối hợp liên kết các phương
thức vận tải, mà còn đòi hỏi phải kiểm soát được các luồng thông tin, luồng hàng hoá
và luồng tài chính. Chỉ khi tối ưu được toàn bộ qua trình này thì mới giải quyết được
vấn đề đặt ra là: vừa làm tăng lợi nhuận cho các doanh nghiệp sản xuất hàng hoá, vừa
làm tăng lợi nhuận cho các hãng vận tải, thương mại và vừa đảm bảo được lợi ích
chung. Muốn như vậy thì các doanh nghiệp giao nhận vận tải cần phải làm quen và áp
dụng Logistics trong hoạt động của mình nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ cung cấp,
giảm giá thành và thời gian vận chuyển hàng hoá.
Hiện nay việc áp dụng Logistics trong các doanh nghiệp giao nhận vận tải
nói riêng và các doanh nghiệp kinh doanh nói chung ở Việt Nam còn mới ở giai
đoạn sơ khai. Nhưng với sự phát triển mạnh mẽ của thương mại quốc tế, xu thế hội
nhập kinh tế quốc tế thì nhu cầu về dịch vụ Logistics ở Việt Nam chắc chắn sẽ tăng
nhanh trong tương lai gần, tạo ra cơ hội kinh doanh mới cho các doanh nghiệp kinh
2
doanh dịch vụ giao nhận vận tải, những người có thể trở thành các nhà cung cấp
dịch vụ Logistics trong tương lai.
Mong muốn đóng góp những hiểu biết của mình về Logistics và lợi ích của việc
áp dụng Logistics trong lĩnh vực vận tải và giao nhận em đã chọn đề tài “Dịch vụ
Logistics trong vận tải và giao nhận của Việt Nam” với hy vọng góp phần nhỏ bé của
mình qua những tìm hiểu nghiên cứu về Logistics để đẩy mạnh sự phát triển ngành
dịch vụ đầy tiềm năng phát triển ở Việt Nam. Khoá luận này bao gồm 3 chương:
Chƣơng I: Tổng quan về Logistics
Chƣơng II: Thực trạng dịch vụ Logistics trong vận tải và giao nhận ở Việt Nam
Chƣơng III: Một số giải pháp nhằm phát triển Logistics trong các doanh nghiệp
vận tải giao nhận ở Việt Nam.
Logistics là một lĩnh vực còn mới ở Việt Nam, hơn nữa do hạn chế về thời
gian và kinh nghiệm, nguồn tài liệu về lĩnh vực này chưa nhiều, nên khoá luận của
em còn có nhiều thiếu sót. Em mong nhận được sự thông cảm và ý kiến đóng góp
của thầy cô và những ai có quan tâm đến vấn đề này.
Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo PGS.TS Vũ Sỹ Tuấn đã tận tình chỉ
bảo, trực tiếp hướng dẫn em hoàn thành khoá luận này.
Hà Nội, Ngày 04 tháng 10 năm 2007
Sinh viên thực hiện
Phan Thị Thuý Nga
3
CHƢƠNG I. TỔNG QUAN VỀ LOGISTICS
I. SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA LOSGISTICS
1. Khái niệm về losgistics
Bước vào thế kỷ XX, sản xuất vật chất của xã hội đã đạt được năng suất lao
động cao nhờ áp dụng kỹ thuật sản xuất tiên tiến và đặc biệt là những thành tựu mới
trong công nghệ thông tin song muốn tối ưu hóa quá trình sản xuất, giảm giá thành
sản phẩm, nâng cao sức cạnh tranh của hàng hoá trên thị trường cần phải hoàn thiện
hệ thống quản lý phân phối vật chất để giảm tới mức thấp nhất thiệt hại do tồn kho,
ứ đọng nguyên vật liệu, bán thành phẩm trong quá trình sản xuất và lưu thông. Hệ
thống phân phối vật chất này còn gọi là “Logistics”.
Vậy Logistics là gì? Về mặt lịch sử, thuật ngữ “Logistics” là một thuật ngữ quân
sự đã có từ mấy trăm năm nay, thuật ngữ này đầu tiên được sử dụng trong quân đội
và mang nghĩa là “ hậu cần” hoặc“ tiếp vận”. Tướng Chauncey B.Baker, tác giả
cuốn “Transportation of Troop and Merterial” nhà xuất bản Hudson thành phố
Kansas có viết: “Một nhánh trong nghệ thuật chiến đấu có liên quan đến việc di
chuyển và cung cấp lương thực phẩm, trang thiết bị cho quân đội được gọi là
“Logistics”. Trong suốt chiến tranh thế giới thứ hai, các lực lượng quân đội của các
nước tham gia đều sử dụng phương thức Logistics rất hiệu quả, đảm bảo hậu cần
đúng nơi đúng lúc cho lực lượng chiến đấu. Thuật ngữ này đến nay vẫn được tiếp
tục sử dụng rộng rãi trong quân đội và các ứng dụng dạng quân đội.
Cùng với sự phát triển kinh tế – xã hội trong nhiều thập kỷ qua, Logistics được
nghiên cứu sâu và áp dụng sang các lĩnh vực khác như sản xuất, kinh doanh. Thuật
ngữ Logistics ngày nay được hiểu với nghĩa quản lý (Management) hệ thống phân
phối vật chất của các đơn vị sản xuất kinh doanh trong xã hội. Nhưng cho đến nay
trên thế giới chưa có một định nghĩa nào đầy đủ về Logistics. Khái niệm về
Logistics được đưa ra tuỳ theo giác độ mà người ta nghiên cứu nó. Sau đây là một
số khái niệm về Logistics :
4
Theo hội đồng quản trị Logistics Mỹ – 1988: Logistics là quá trình lên kế
hoạch, thực hiện và kiểm soát hiệu quả, tiết kiệm chi phí của dòng lưu chuyển và
lưu trữ nguyên vật liệu, hàng tồn kho, thành phẩm và các thông tin liên quan từ
điểm xuất xứ đến điểm tiêu thụ, nhằm mục đích thoả mãn những yêu cầu của khách
hàng.
Logistics được Uỷ Ban Quản Lý Logistics của Mỹ định nghĩa như sau:
Logistics là quá trình lập kế hoạch, chọn phương án tối ưu để thực hiện việc quản
lý, kiểm soát việc di chuyển và bảo quản có hiệu quả về chi phí và ngắn nhất về thời
gian đối với nguyên vật liệu, bán thành phẩm, cũng như các thông tin tương ứng từ
giai đoạn tiền sản xuất cho đến khi hàng hoá đến tay người tiêu dùng cuối cùng để
đáp ứng yêu cầu của khách hàng.
Luật Thương Mại Việt Nam năm 2005 không đưa ra khái niệm “Logistics”
mà đưa ra khái niệm “dịch vụ Logistics” như sau: Dịch vụ Logistics là hoạt động
thương mại, theo đó thương nhân tổ chức thực hiện một hoặc nhiều công đoạn bao
gồm nhận hàng, vận chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm thủ tục hải quan, các thủ tục giấy
tờ khác, tư vấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi kí mã hiệu, giao hàng và các dịch
vụ khác có liên quan đến hàng hóa theo thỏa thuận với khách hàng để hưởng thù
lao. (Điều 233 – Luật Thương Mại Việt Nam 2005)
Qua các khái niệm trên đây, chúng ta có thể thấy cho dù có sự diễn đạt khác
nhau về từ ngữ diễn đạt, các trình bày nhưng trong nội dung tất cả các tác giả đều
cho rằng Logistics là hoạt động quản lý dòng lưu chuyển của nguyên vật liệu từ
khâu mua sắm qua quá trình lưu kho, sản xuất ra sản phẩm và phân phối tới tay
người tiêu dùng. Mục đích giảm tối đa chi phí phát sinh hoặc sẽ phát sinh với thời
gian ngắn nhất trong quá trình vận chuyển của nguyên vật liệu phục vụ quá trình
sản xuất cũng như phân phối hàng hóa một cách kịp thời (Just In Time).
Tóm lại chúng ta có thể hiểu Logistics như sau: Logistics là nghệ thuật tổ chức
sự vận động của hàng hóa, nguyên vật liệu từ khi mua sắm, qua các quá trình lưu
kho, sản xuất, phân phối cho đến khi đưa đến tay người tiêu dùng.
5
Chuỗi Logistics
Inbound Movement of Freight hay còn gọi là “Inbound Logistics” là các
hoạt động vận chuyển trong phạm vi công ty. Inbound Logistics là một khái niệm
phát triển nhằm tìm kiếm cách thức củng cố mối quan hệ với nhà cung cấp, tăng
chất lượng nguồn lực, giảm chi phí và thời gian vận tải, thúc đẩy việc quản lý
nguyên vật liệu, và đáp ứng các mục tiêu sản xuất mới là sản phẩm chất lượng cao
với giá bán cạnh tranh.
Outbound Movement of Freight chính là “Outbound Logistics” là vận
chuyển ngoài công ty. Outbound Logistics là một chuỗi các hoạt động có mỗi liên
hệ chặt chẽ với nhau trong đó bao gồm các hoạt động vận tải nhằm đảm bảo việc
giao hàng thành phẩm một cách hiệu quả cho khách hàng. Những hoạt động này
bao gồm : Vận tải, phân phối bảo quản hàng hoá, quản lý tồn kho, đóng gói bao bì,
phân loại, dán nhãn, hay còn gọi là phân phối vật chất.
Việc kết hợp quản lý cả hai hoạt động “Inbound Logistics” và “Outbound
Logistics” chính là giai đoạn mới của Logistics. Phương pháp này đã giúp kiểm soát
tốt chi phí vận tải, tăng hiệu quả sử dụng của các phương tiện vận tải, đồng thời dẫn
Điểm cung
cấp ng/vật
liệu(raw
Material
Supply
Points)
Kho dự
trữ nguyên
liệu ( Raw
Material
Storage)
Sản xuất
(Manufac
turing)
Kho dự
trữ sản
phẩm(
Finished
Goods
Storage)
Thị trƣờng
tiêu dùng
(Markets)
Kho
Nhà Máy
Kho
A
Kho
Nhà Máy
Kho
B
Logistics nội biên (Inbound Logistics)
Logistics ngoại biên (Outbound Logistics)
6
đến sự ra đời của phương pháp lập kế hoạch về nhu cầu nguyên vật liệu và sự phổ
biến của hệ thống Kanban và JIT trong quản lý lưu kho, dự trữ.
2. Sự hình thành và phát triển Logistics
Thuật ngữ Logistics dịch ra tiếng việt là “Hậu cần”, “Ngành hậu cần” hay
“Tiếp vận” hoặc là “Tổ chức dịch vụ cung ứng” hay “Hệ thống phân phối vật chât”.
Như đã nói trên, thuật ngữ này là một thuật ngữ quân sự, dùng trong quân đội.
Logistics được coi là một nhánh trong nghệ thuật chiến đấu, đó chính là việc vận
chuyển và cung cấp lương thực thực phẩm, trang thiết bị… đúng lúc đúng chỗ khi
cần thiết cho lực lưỡng chiến đấu.
Ngày nay thuật ngữ “Logistics” đã được phát triển, mở rộng với nghĩa là
quản lý “Management”. Trong khi nghiên cứu lĩnh vực này, tùy theo giác độ tiếp
cận các học giả có thể sử dụng các thuật ngữ như: Logistics kinh doanh; Logistics
In Bound – Logistics Out Bound; phân phối vật chất; quản lý nguyên vật liệu, kỹ
thuật phân phối hay quản lý Logistics thì đây đều là các thuật ngữ diễn tả cùng một
chủ đề, đó chính là cái mà chúng ta gọi là Logistics. Logistics diễn tả toàn bộ quá
trình vận động của nguyên vật liệu và sản phẩm đi vào – qua và đi ra khỏi doanh
nghiệp tới khâu phân phối tới tay người tiêu dùng.
Từ những năm 50 của thế kỷ XX đến nay, công nghiệp và thương mại thế
giới trải qua những biến đổi sâu sắc từ nền kinh tế dựa trên cơ sở sản xuất hàng loạt,
đòi hỏi một lượng hàng lớn đồng nhất sang nền kinh tế mà tính độc đáo và đa dạng
của hàng hóa được nhấn mạnh. Trong buôn bán người bán không nhất thiết là người
sản xuất, người mua cũng chưa chắc đã là người tiêu dùng cuối cùng. Quá trình
hàng hóa từ tay người sản xuất đến tay người tiêu dùng có thể trải qua nhiều trung
gian lần lượt đóng vai trò người bán hay người mua và là một bộ phận của toàn bộ
quá trình lưu thông hàng hóa. Tính phong phú của hàng hóa cùng với sự vận động
phức tạp của chúng đòi hỏi phải có một sự quản lý chặt chẽ, điều này đã đặt ra cho
các nhà sản xuất kinh doanh một yêu cầu mới. Đồng thời để tránh đọng vốn, các
nhà sản xuất phải luôn tìm cách duy trì lượng hàng tồn kho nhỏ nhất. Từ những lí
do trên yêu cầu hoạt động vận tải nói riêng và lưu thông hàng hóa nói chung phải
đảm bảo cho nguyên liệu hàng hóa được cung ứng kịp thời, đúng lúc (Just In Time);
7
mặt khác phải tăng cường vận chuyển với mục tiêu không để hàng trong kho (Zero
Stock) nhằm giảm tối đa chi phí phát sinh hoặc sẽ phát sinh trong sản xuất và lưu
thông – Logistics trong doanh nghiệp đã ra đời.
Theo nghiên cứu của Ủy Ban Kinh Tế và Xã Hội Châu Á-Thái Bình Dương
(Economic and Social Commission for Asia and Pacific – ESCAP) của liên hiệp quốc
về các giai đoạn phát triển của Logistics, người ta chia thành 3 giai đoạn như sau:
+ Giai đoạn 1: Phân phối vật chất (Physical Distribution)
Vào những năm 60 – 70 của thế kỷ XX, người ta quan tâm tới việc quản lý có
hệ thống những hoạt động có liên quan với nhau để đảm bảo việc giao hàng, thành
phẩm và bán thành phẩm…cho khách hàng. Những hoạt động đó là vận tải, phân
phối, bảo quản, định mức hàng tồn kho, bao bì đóng gói, di chuyển nguyên
liệu…Những hoạt động này gọi là phân phối vật chất hay Logistics đầu vào (In
Bound Logistics).
+ Giai đoạn 2: Hệ thống Logistics ( Logistics Systemz)
Thời kì này khoảng những năm 80-90 của thế kỷ XX, các công ty kết hợp
chặt chẽ sự quản lý giữa hai mặt đầu vào (In Bound Logistics) và đầu ra (Out
Bound Logistics) để giảm tối đa chi phí. Như vậy sự kết hợp chặt chẽ giữa cung
ứng nguyên liệu cho sản xuất với phân phối sản phẩm tới tay người tiêu dùng đã
đảm bảo sự ổn định và tính liên tục của các luồng vận chuyển, sự kết hợp này được
mô tả là hệ thống Logistics.
+ Giai đoạn 3: Quản lý dây chuyền cung cấp (Supply Chain Management)
Giai đoạn diễn ra từ những năm 90 của thế kỷ XX cho đến nay. Quản lý dây
chuyền cung cấp – đây là khái niệm có tính chiến lược về quản lý dãy nối tiếp các
hoạt động từ người cung ứng – đến nhà sản xuất – đến khách hàng cùng với các dịch
vụ làm tăng thêm giá trị sản phẩm như cung cấp chứng từ liên quan, theo dõi, kiểm
tra…Khái niệm này coi trọng đối tác, phát triển đối tác, kết hợp giữa doanh nghiệp
sản xuất kinh doanh với người cung ứng, khách hàng cũng như những người có liên
quan tới hệ thống quản lý như công ty vận tải, lưu kho và những cung cấp công
nghệ thông tin.
8
ESCAP cũng định nghĩa quản lý dây chuyền cung ứng (Supply Chain
Management) và Logistics là “ khái niệm đồng bộ hóa những hoạt động của nhiều
tổ chức trong dây chuyền Logistics và phản ánh trở lại những thông tin cần thiết
đúng thời gian, bằng cách sử dụng mạng lưới công nghệ thông tin và truyền thông
kỹ thuật số”.
Như vậy Logistics được phát triển từ việc áp dụng các kỹ năng “Tiếp cận”,
“Hậu cần” trong quân đội để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tế sản
xuất – kinh doanh và cho đến nay được hoàn thiện trở thành hệ thống quản lý mang
hiệu quả kinh tế cao.
3. Nguyên nhân ra đời và phát triển Logistics trong doanh nghiệp
Trong chiến tranh, đặc biệt là chiến tranh thế giới thứ II, rất nhiều kỹ năng về
Logistics được biết đến nhưng lại bị lãng quên trong hoạt động kinh tế thời hậu chiến
vì lúc này sự chú ý của các nhà quản trị Marketing đang hướng về việc đáp ứng những
nhu cầu hàng hóa sau chiến tranh. Phải đến thời kỳ suy thoái kinh tế và những năm 50
của thế kỷ XX thì họ mới bắt đầu nghiên cứu mạng phân phối vật chất. Cuộc khủng
hoảng kinh tế thế giới 1958 và việc thu hẹp lợi nhuận đã thúc đẩy các doanh nghiệp tìm
kiếm các hệ thống để quản lý chi phí hiệu quả hơn. Và hầu như đồng thời rất nhiều
doanh nghiệp nhận ra rằng “phân phối vật chất” và “Logistics” là những vấn đế chưa
được nghiên cứu kỹ và thực sự kết hợp với nhau để kiểm soát và giảm tối đa chi phí.
Qua nghiên cứu thực tế, các doanh nghiệp đều cho rằng:
Thứ nhất, chi phí vận tải tăng nhanh. Các phương thức phân phối truyền
thống ngày càng đắt đỏ hơn, kiểm soát chi phí vận tải càng cần thiết hơn do giá
nhiên liệu tăng vọt. Vận tải lúc này không thể coi là một nhân tố ổn định trong kinh
doanh của doanh nghiệp nữa. Như vậy thực tế đòi hỏi cần phải có nghệ thuật quản
lý ở cấp độ cao hơn để can thiệp vào những lĩnh vực liên quan đến vận tải cả trong
lĩnh vực chính sách cũng như quá trình thực hiện.
Thứ hai, hiệu quả trong sản xuất đã đạt tới đỉnh cao, vì vậy khó có thể tìm
thêm những biện pháp nhằm tiết kiệm hơn nữa những chi phí từ sản xuất, nói cách
khác là chi phí trong sản xuất đã được gạn lọc một cách tối đa. Vì vậy muốn tối ưu
9
hóa quá trình sản xuất vật chất các doanh nghiệp phải tìm kiếm một giải pháp khác –
“phân phối vật chất” và “Logistics”, lĩnh vực hầu như chưa được khai phá.
Thứ ba, trong nhận thức của doanh nghiệp của các doanh nghiệp đã có sự
thay đổi cơ bản về nguyên lý trữ hàng. Có thời kỳ các nhà bán lẻ nắm giữ khoảng
một nửa lượng hàng thành phẩm, nửa còn lại các nhà bán buôn và nhà sản xuất nắm
giữ. Vào những năm 50 của thế kỹXX, nhiều kỹ thuật kiểm soát hàng tồn kho đã
được áp dụng, đặc biệt trong kinh doanh hàng tạp hóa, đã làm giảm lượng hàng hóa
trong kho, thay đổi tỷ lệ nắm giữ hàng hóa của nhà bán lẻ xuống còn 10%, còn các
nhà phân phối và sản xuất nắm giữ 90%.
Thứ tư, các ngành hàng sản xuất gia tăng nhanh chóng. Đây là kết quả trực
tiếp nguyên lý cơ bản của Marketing “cung cấp cho khách hàng những sản phẩm cụ
thể mà họ yêu cầu”.
Thứ năm, công nghệ thông tin đã tạo nên sự thay đổi lớn trong sản xuất –
kinh doanh của doanh nghiệp. Việc quản lý cách thức thực hành Logistics đòi hỏi
phải có một khối lượng lớn chi tiết và dữ liệu. Công nghệ thông tin mà cụ thể là
máy vi tính đã giúp hiện thực hóa khái niệm “phân phối vật chất” và “Logistics”.
Thứ sáu, yếu tố này cũng liên quan đến sự gia tăng của việc sử dụng máy vi
tính, bởi vì cho dù doanh nghiệp không dùng máy vi tính thì các nhà cung cấp và
khách hàng của họ cũng vẫn sử dụng. Điều này tạo cho doanh nghiệp nhận thấy
được một cách có hệ thống chất lượng của các dịch vụ mà họ nhận được từ các nhà
cung cấp. Dựa trên sự phân tích này, nhiều doanh nghiệp đã xác định được nhà
cung cấp nào thường xuyên cung cấp các dịch vụ có chất lượng dưới mức tiêu
chuẩn. Nhiều doanh nghiệp nhận thấy sự cần thiết phải nâng cấp hệ thống phân phối
của mình. Và khi các doanh nghiệp chuyển sang áp dụng hệ thống JIT (Just In
Time) thì họ cũng đặt ra cho các nhà cung cấp một yêu cầu rất chính xác về vận
chuyển nguyên vật liệu hoặc giao hàng.
Trên đây là những nguyên nhân cơ bản thúc đẩy sự ra đời và phát triển của
Logistics trong hoạt động sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp.
10
II. ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ VÀ TÁC DỤNG LOGISTICS
1. Đặc điểm hệ thống của Logistics
Logistics là một quá trình chứ không phải là một hoạt động riêng lẻ. Để đưa
hàng hoá và các yếu tố sản xuất từ nhà cung cấp đến người tiêu dùng cuối cùng một
cách có hiệu quả các nhà cung cấp dịch vụ Logistics phải tổ chức thực hiện một
chuỗi hoạt động liên tục có quan hệ hữu cơ với nhau: Từ nghiên cứu, lập kế hoạch,
tổ chức, quản lý, kiểm tra, kiểm soát và hoàn thiện các mục tiêu, chính sách và các
nghiệp vụ của mình. Mỗi khâu của quá trình Logistics có những đặc trưng cơ bản
song các khâu có tác động qua lại, liên quan mật thiết với nhau, hiệu quả ở khâu này
làm tiền đề cho việc triển khai hoạt động ở các các khâu tiếp theo và ảnh hưởng
chung của toàn hệ thống.
Chủ thể tham gia vào quá trình Logistics là những người có nhu cầu lưu trữ và
vận chuyển tài nguyên và hàng hoá phục vụ quá trình tiêu dùng cũng như kinh doanh
sản xuất. Các chủ thể tham gia vào hệ thống Logistics chia làm hai bộ phận: Bộ phận
những người sử dụng dịch vụ Logistics (Shipper Community) bao gồm: nhà cung ứng –
nhà sản xuất – người bán buôn, bán lẻ – người tiêu dùng cuối cùng; và bộ phận những
người cung cấp dịch vụ Logistics (Logistics Services Provide) là những tổ chức cung
cấp dịch vụ vận tải, dịch vụ phân phối và các dịch vụ khác có liên quan.
Đối tượng tác động của hệ thống Logistics là các yếu tố đầu vào của quá
trình sản xuất và các sản phẩm đầu ra của quá trình sản xuất đó – gọi chung là nguồn
tài nguyên. Các yếu tố đầu vào có thể là các yếu tố hữu hình như vật tư, hàng hoá,
nguyên nhiên phụ liệu, bán thành phẩm…cũng có thể là các yếu tố vô hình như vốn,
công nghệ, nguồn nhân lực, thông tin…
Bản chất của quá trình Logistics chính là quá trình tối ưu hoá về vị trí
(chọn và bố trí mạng lưới cơ sở hạ tầng) và hoạch định lưu chuyển hàng hoá, tài
nguyên, nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách tối ưu trong tương quan
với tiềm lực của doanh nghiệp. Logistics giải quyết các câu hỏi trong quá trình sản
xuất kinh doanh như lấy các nguồn tài nguyên ở đâu? Đưa các tài nguyên đi đâu?
Đưa đi bằng cách nào ? Đặt các cơ sở sản xuất, các trạm trung chuyển, các trung
tâm phân phối như thế nào? Thiết lập mạng lưới ra sao thì hiệu quả? Đó chính là
11
những vấn đề các doanh nghiệp phải đối mặt thường xuyên, cũng là những vấn đề
mang tính chiến lược quyết định đến sụ thành bại của sản xuất kinh doanh.
Mục đích của quá trình Logistics là đưa hàng hoá và dịch vụ từ điểm xuất
phát tới đích đến một cách có hiệu quả và đáp ứng được nhu cầu của khách hàng.
Quá trình Logistics bắt nguồn từ việc kết nối kết các nhà cung ứng với các nhà sản
xuất và kéo dài ít nhất cho tới khi sản phẩm của nhà sản xuất tới tay người tiêu dùng
cuối cùng thông qua mạng lưới cung ứng và mạng lưới phân phối nhiều dạng.
Logistics hướng tới mục tiêu lưu chuyển hàng hoá an toàn, rút ngắn khoảng cách
thời gian và không gian, tiết kiệm chi phí, gia tăng giá trị sản phẩm, nâng cao năng
lực của doanh nghiệp và cải thiện tính hiệu quả của toàn bộ nền kinh tế.
Như vậy có thể nói rằng “Logistics chính là một lĩnh vực khoa học, đồng thời cũng
là nghệ thuật kiểm soát và quản trị dòng lưu chuyển của hàng hoá, các nguồn tài
nguyên và hệ thống thông tin”.
Nhận thấy được tầm quan trọng của Logistics, ngày nay dịch vụ này thực sự
đã trở thành một lĩnh vực phát triển với rất nhiều thành tựu. Được áp dụng mở rộng
từ lĩnh vực quân sự, khi chuyển sang lĩnh vực Logistics thường được nghiên cứu
cùng với một số khái niệm liên quan như Logistics với dây chuyền cung ứng,
Logistics với giao nhận – vận tải, Logistics với vận tải đa phương thức… đôi khi
người ta rất khó phân biệt các khái niệm này. Dây chuyền cung ứng là một mạng
lưới lưu chuyển vật tư, hàng hoá, thông tin và tiền tệ giữa các tổ chức. Khi nói đến
dây chuyền cung ứng người ta đề cập đến những chủ thể tham gia vào quá trình vận
chuyển hàng hoá và dịch vụ, đề cập đến mạng lưới cơ sở hạ tầng (như nhà xưởng,
kho bãi, cảng, các trung tâm phân phối…), hệ thống phương tiện vận tải và hệ thống
thông tin; còn Logistics chính là các dịch vụ được triển khai để kích hoạt hoạt dây
chuyền cung ứng đó, bao gồm: dịch vụ khách hàng, quản lý dự trữ, quản trị cung
ứng, dịch vụ vận tải và lưu trữ hàng hóa. Logistics không đồng nhất với khái niệm
giao nhận vận tải. Vận tải giao nhận nằm trong hệ thống Logistics (chiếm tới hơn
30% chi phí toàn bộ hoạt động Logistics). Trong chuỗi các hoạt động Logistics nêu
trên, việc kết nối hàng hóa và các yếu tố sản xuất từ điểm này tới các điểm khác của
dây chuyền cung ứng thuộc về chức năng của giao nhận vận tải. Hệ thống Logistics
12
được triển khai trong một dây chuyền cung ứng nhất định có thể bao gồm rất nhiều
chặng vận tải cũng như nhiều quá trình giao nhận hàng hóa phụ thuộc vào quy mô
và kết cấu của dây chuyền cung ứng tương quan với yêu cầu sản xuất kinh doanh
của từng doanh nghiệp. Ở Việt Nam hiện nay khi nói tới Logistics người ta chỉ chú
tâm tới khâu vận chuyển và lưu trữ hàng hóa chứ chưa có một sự chú ý cần thiết
đến toàn bộ quá trình cung ứng ngay từ giai đoạn cung cấp đầu vào cho quá trình
sản xuất, vì vậy khái niệm Logistics dễ bị đồng nhất với các hoạt động diễn ra trong
ngành giao nhận vận tải. Trên thực tế Logistics không chỉ bao gồm kho và vận mà
là cả một hệ thống phức tạp gồm nhiều dịch vụ tổng hợp.
(Nguồn: TS. Đoàn Thị Hồng Vân – Logistics – Những vấn đề cơ bản – NXB
Thống Kê 2003)
Một chuỗi dây chuyền cung ứng là một chu trình được liên kết với nhau: từ
khi nguyên vật liệu, phụ tùng, máy móc và bán thành phẩm, dịch vụ, thông tin được
chuyển qua các nhà máy sản xuất chế biến để tạo ra những sản phẩm, những sản
phẩm này được đóng gói và đưa ra thị trường qua những trung tâm phân phối, mỗi
sản phẩm đều được phân phối qua các nhà bán lẻ hoặc đến trực tiếp người tiêu
dùng.
Nguyªn vËt
liÖu
Phô tïng, m¸y
mãc
B¸n thµnh
phÈm
DÞch vô, th«ng
tin
S¶n
xuÊt,
l¾p
r¸p
§ãng
gãi
L-u
tr÷
thµnh
ph¶m
BÕn b·i chøa
TT Ph©n phèi
Kh¸ch
hµng
Dßng chu chuyÓn hµng ho¸, th«ng tin…
Cung øng
Qu¶n lý vËt t-
Ph©n phèi
D©y chuyÒn cung øng
Nhµ cung øng
Nhµ m¸y SX, ChÕ biÕn
Trung t©m ph©n phèi
Nhµ b¸n lÎ,
kh¸ch hµng
13
2. Phân loại Logistics
2.1. Phân loại theo các hình thức Logistics
– Logistics bên thứ nhất (1PL – First Party Logistics) – người chủ sở hữu
hàng hóa tự mình tổ chức thực hiện các hoạt động Logistics để đáp ứng nhu cầu
bản thân. Theo hình thức này, chủ hàng phải đầu tư vào phương tiện vận tải, kho
chứa hàng, hệ thống thông tin, nhân công để quản lý và vận hành hoạt động
Logistics. First Party Logistics làm phình to quy mô của doanh nghiệp và làm giảm
hiệu quả kinh doanh, vì vậy doanh nghiệp không có đủ quy mô cần thiết, kinh
nghiệm và kỹ năng chuyên môn để quản lý và vận hành hoạt động Logistics.
– Logistics bên thứ hai (2PL – Second Party Logistics) – người cung cấp dịch
vụ Logistics là người cung cấp dịch vụ cho một hoạt động đơn lẻ trong chuỗi các
hoạt động Logistics (vận tải, kho bãi, thủ tục Hải Quan, thanh toán…) để đáp ứng
nhu cầu của chủ hàng, chưa tích hợp hoạt động Logistics. Loại hình này bao gồm:
các hãng vận tải đường biển, đường bộ đường hàng không, các công ty kinh doanh
kho bãi, khai thuê hải quan, trung gian thanh toán…
– Logistics bên thứ ba (3PL – Third Party Logistics) – là người thay mặt cho
chủ hàng quản lý và thực hiện các dịch vụ Logistics cho từng bộ phận chức năng,
ví dụ như: thay mặt cho người gửi hàng thực hiện thủ tục xuất khẩu và vận chuyển
nội địa hoặc thay mặt cho người nhập khẩu làm thủ tục thông quan và vận chuyển
hàng tới địa điểm đến quy định…Do đó 3PL bao gồm nhiều dịch vụ khác nhau, kết
hợp chặt chẽ việc luân chuyển, tồn trữ hàng hóa, xử lý thông tin… và có tính tích
hợp vào dây chuyền cung ứng của khách hàng.
– Logistics bên thứ tư (4PL – Fourth Party Logistics) – là người tích hợp
(Intergrator) – người hợp nhất, gắn kết các nguồn lực, tiềm năng và cơ sở vật chất
khoa học kỹ thuật của mình với các tổ chức khác để thiết kế, xây dựng và vận hành
các giải pháp chuỗi Logistics. 4PL chịu trách nhiệm quản lý dòng lưu chuyển
Logistics, cung cấp giải pháp dây chuyền cung ứng, hoạch định, tư vấn Logistics,
quản trị vận tải,…4PL hướng đến quản trị cả quá trình Logistics như nhận hàng từ
nơi sản xuất, làm thủ tục xuất, nhập khẩu, đưa hàng đến nơi tiêu thụ cuối cùng.
2.2. Phân loại theo quá trình
14
– Logistics đầu vào (Inbound Logistics) là các hoạt động đảm bảo cung ứng
tài nguyên đầu vào (nguyên liệu, thông tin, vốn…) một cách tối ưu cả về vị trí, thời
gian và chi phí cho quá trình sản xuất.
– Logistics đầu ra (Outbound Logistics) là các hoạt động đảm bảo cung cấp
thành phẩm đến tay người tiêu dùng một cách tối ưu cả về vị trí, thời gian và chi
phí nhằm đem lại lợi nhuận tối đa cho doanh nghiệp.
– Logistics ngược (Reverse Logistics) là quá trình thu hồi các phụ phẩm, phế
liệu, phế phẩm, các yếu tố ảnh hưởng đến môi trường phát sinh từ quá trình sản
xuất, phân phối và tiêu dùng trở về để tái chế hoặc xử lý.
3. Vai trò của Logistics
Những năm cuối của thế kỷ XX và bước vào thế kỷ XXI, kinh tế thế giới có
nhiều biến đổi sâu sắc, đặc biệt là xu hướng toàn cầu hóa các hoạt động kinh tế
quốc tế, vai trò của Logistics hết sức quan trọng. Vai trò của Logistics thể hiện như
sau:
Logistics là công cụ liên kết các hoạt động kinh tế quốc tế như cung cấp, sản
xuất, lưu thông phân phối, mở rộng thị trường cho các hoạt động kinh tế.
Khi thị trường toàn cầu phát triển với các tiến bộ công nghệ, đặc biệt là việc mở
cửa thị trường ở các nước đang và chậm phát triển, Logistics được các nhà quản lý
coi như là công cụ, một phương tiện liên kết các lĩnh vực khác nhau của chiến lược
doanh nghiệp. Logistics tạo ra sự hữu dụng về thời gian và địa điểm cho các hoạt
động của doanh nghiệp. Logistics có vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa chu
trình lưu chuyển của sản xuất kinh doanh từ khâu đầu vào nguyên vật liệu, phụ kiện
… tới sản phẩm cuối cùng đến tay khách hàng sử dụng.
Kể từ thập kỷ 70 của thế kỷ XX, liên tiếp các cuộc khủng khoảng năng lượng
buộc các doanh nghiệp phải quan tâm tới chi phí, đặc biệt là chi phí vận chuyển.
Các giai đoạn lãi suất ngân hàng cao cũng khiến các doanh nghiệp nhận thức sâu
sắc hơn về vốn, vì vốn bị đọng lại do việc duy trì hàng tồn kho. Vì vậy muốn tối ưu
hóa quá trình sản xuất phải cắt giảm tất cả các chi phí không chỉ trong hoạt động
sản xuất mà cả trong các lĩnh vực khác như vận tải, lưu kho phân phối hàng hóa.
Làm thế nào để cắt giảm được những chi phí này trong chu trình lưu chuyển của sản
15
xuất kinh doanh. Tất cả các hoạt động này chỉ có thể kiếm soát được bằng hệ thống
Logistics tiên tiến có thể sử dụng công nghệ thông tin hiện đại.
Logistics đóng vai trò hỗ trợ nhà quản lý ra quyết định chính xác trong hoạt
động sản xuất kinh doanh.
Mục đích sản xuất kinh doanh là lợi nhuận. Muốn đạt được lợi nhuận như mong
muốn phải đưa ra được phương án sản xuất kinh doanh tối ưu. Nhưng quá trình thực
hiện, người sản xuất kinh doanh còn phải đối mặt với nhiều yếu tố khách quan cũng
như chủ quan, để giải quyết được phải có cơ sở để đưa ra những quyết định chính
xác. Nguồn nguyên liệu cung ứng ở đâu, thời gian nào, phương tiện vận tải nào sẽ
được lựa chọn để vận chuyển, địa điểm kho chứa nguyên liệu, hàng hóa… tất cả
những vấn đề này muốn giải quyết có hiệu quả không thể thiếu được vai trò của
Logistics. Logistics cho phép người quản lý kiểm soát và ra quyết định chính xác
những vấn đề như vật liệu cung ứng, phương thức vận chuyển… để giảm tối đa chi
phí phát sinh đảm bảo hiệu quả trong sản xuất kinh doanh.
Logistics đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi và hoàn thiện dịch vụ
vận tải giao nhận, đảm bảo yếu tố đúng thời hạn – địa điểm (Just In Time – JIT)
Quá trình toàn cầu hóa kinh tế đã làm cho hàng hóa và sự vận động của chúng
phong phú và phức tạp hơn, đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ, đặt ra yêu cầu mới đối với
dịch vụ vận tải giao nhận. Đồng thời để tránh đọng vốn, các doanh nghiệp tìm cách
duy trì một lượng hàng trong kho nhỏ nhất. Kết quả là hoạt động vận tải giao nhận
nói riêng và lưu thông phân phối nói chung, một mặt phải đảm bảo yêu cầu giao
hàng kịp thời đúng lúc (JIT), mặt khác phải tăng cường vận chuyển thực hiện mục
tiêu không để hàng tồn kho. Để đáp ứng yêu cầu này, giao nhận vận tải phải nhanh,
thông tin kịp thời chính xác và sự ăn khớp giữa các quá trình trong vận chuyển giao
nhận. Mặt khác, sự phát triển mạnh mẽ của tin học, cho phép kết hợp chặt chẽ các
quả trình cung ứng, sản xuất, lưu kho hàng hóa, tiêu thụ với hoạt động vận tải giao
nhận có hiệu quả hơn, nhanh chóng hơn và đồng thời phức tạp hơn. Nó cho phép
người giao nhận vận tải nâng cao chất lượng dịch vụ đối với khách hàng. Phát triển
các dịch vụ truyền thống càng cao bao nhiêu, người vận tải giao nhận càng có khả
năng đáp ứng yêu cầu thị trường và mở rộng thị trường bấy nhiêu.
16
Logistics cho phép các nhà kinh doanh vận tải giao nhận cung cấp các dịch vụ
đa dạng, phong phú hơn ngoài dịch vụ giao nhận vận tải đơn thuần.
Logistics là sự phối hợp, gắn kết các hoạt động, các khâu trong dòng lưu chuyển
của hàng hóa qua các giai đoạn cung ứng – sản xuất – lưu thông phân phối. Vì vậy lúc
này người kinh doanh dịch vụ giao nhận vận tải không chỉ đơn thuần là người giao
nhận vận chuyển nữa mà thực tế họ đã tham gia cùng với người sản xuất đảm nhận
thêm các khâu liên quan đến quá trình sản xuất và lưu thông hàng hóa như: lắp ráp,
đóng gói, gom hàng, xếp hàng, cung cấp hàng hóa, lưu trữ hàng hóa, xử lý thông
tin…thậm chí cả những hoạt động khác trong quá trình sản xuất như cung cấp thông tin
hay tạo ra những sản phẩm phù hợp cho các thị trường cụ thể hay quốc gia…
Hoạt động vận tải giao nhận thuần túy đã dần dần chuyển sang hoạt động tổ
chức toàn bộ dây chuyền phân phối vật chất và trở thành một bộ phận khăng khít
của chuỗi mắt xích “cung – cầu”. Xu hướng đó không những đòi hỏi phải phối hợp
liên hoàn tất cả các phương thức vận tải (dịch vụ vận tải đa phương thức) mà còn
phải kiểm soát được các lượng thông tin, luồng hàng hóa… Chỉ khi tối ưu được quá
trình này mới giải quyết được vấn đề đặt ra là vừa tăng lợi nhuận cho các doanh
nghiệp sản xuất hàng hóa vừa làm tăng lợi nhuận cho các doanh nghiệp kinh doanh
dịch vụ vận tải giao nhận, đảm bảo được lợi ích chung.
Một ví dụ về vai trò của Logistics trong hoạt động kinh doanh của Công ty
Shinhan Vina
Công ty chuyên sản xuất, gia công các mặt hàng may mặc xuất khẩu vào Mỹ và
EU, công ty nhập khẩu vải và nguyên phụ liệu từ Trung Quốc, Hồng Kông, Đài
Loan… và Xuất khẩu hàng thành phẩm sang Mỹ, Đức, Italia… Do quy mô công ty
tương đối lớn, đơn hàng may mặc của công ty dài từ năm này qua năm khác, Số
lượng hàng hoá xuất nhập khẩu lớn nên chi phí xuất nhập khẩu chiếm một phần
đáng kể. Vì thế giảm thiểu chi phí xuất nhập khẩu là nhiệm vụ đặt ra đầu tiên. Có
thể đưa ra hai trường hợp điển hình là : Khi công ty sử dụng dịch vụ Logistics và
không sử dụng dịch vụ Logistics
Các chi phí phát sinh trong một lô hàng nhập khẩu:
17
1X20’DC nhập khẩu từ Shanghai về Hải Phòng bằng đường biển, thời gian vận
chuyển thường là 7 ngày, các chi phí phát sinh như:
Làm thủ tục khai báo Hải quan : 80.000VND; Phí DO : 200000VND; phí THC :
975120VND; phí vệ sinh Container : 16500VND; phí nâng hạ : 325000VND; phí
hạ Container: 105000VND; Phí Hải quan kiểm hóa: 250000VND; Phí vận chuyển 1
Container 20’DC từ Hải Phòng về kho công ty: 3200000VND, Phí bốc xếp xuống
kho : 3500000VNĐ, Tổng : 5.501.125VND (chưa tính chi phí vận hành văn phòng
và thiết bị ở Hải Phòng)
Ngoài ra công ty còn phải thành lập văn phòng ở Hải Phòng, có bộ máy cán bộ
nhân viên để làm các thủ tục xuất nhập khẩu nên phát sinh nhưng chi phí thuê văn
phòng, tra thêm lương cho nhân viên. Công ty còn phải đầu tư các phương tiên chuyên
chở, thiết bị, kho bãi … dẫn đến chi phí phát sinh rất lớn. Điều này có thể giải quyết
khi công ty sử dụng dịch vụ của công ty Logistics. Công ty Logistics đảm nhiệm các
hoạt động từ làm thủ tục Hải quan đến vận chuyển, bốc xếp đến kho công ty nên chi
phí và thời gian giảm rất nhiều cụ thể đối với chi phí 1X20’DC với tổng chi phí trọn
gói là : 4125000VND vậy công ty tiết kiệm được 1376125VND, mỗi tháng công ty
nhập khẩu trung bình 200 lô hàng nhập thì có thể lợi ích từ khi công ty sử dụng dịch vụ
này, ngoài ra công ty còn được sử dụng dịch vụ từ một công ty chuyên nghiệp, rút ngắn
thời gian chủ động trong quá trình sản xuất. Công ty còn sử dụng dịch vụ cho hàng hoá
xuất khẩu, từ vận chuyển nguyên vật liệu, đóng gói, dán nhãn, lưu kho, vận chuyển
thành phẩm, bốc xếp, làm thủ tục hàng xuất, nâng hạ, vận chuyển bằng đường không
và đường biển và các dịch vụ gia tăng của công ty Logistics.
4. Tác dụng của dịch vụ Logistics
Trong xã hội, mục đích sản xuất là để phục vụ tiêu dùng. Nhưng ở thời đại ngày
nay với sự phát triển của khoa học kỹ thuật đặc biệt là công nghệ thông tin đã làm
cho quá trình toàn cầu hóa, quốc tế hóa diễn ra mạnh mẽ, sâu sắc hơn. Khoảng cách
về không gian giữa sản xuất và tiêu dùng ngay ngày càng xa dần và mở rộng, dịch
vụ Logistics có tác dụng rất lớn đối với sản xuất, phân phối vật chất của xã hội
Tác dụng của Logistics được thể hiện trên các mặt sau:
18
Dịch vụ Logistics góp phần nâng cao hiệu quản lý, giảm thiểu chi phí trong
sản xuất, tăng cường sức mạnh cho các doanh nghiệp
Dịch vụ Logistics có tác dụng tiết kiệm và giảm chi phí trong hoạt động lưu
thông phân phối.
Dịch vụ Logistics góp phần gia tăng giá trị kinh doanh của các doanh nghiệp
vận tải giao nhận.
Logistics phát triển góp phần mở rộng thị trường trong buôn bán quốc tế.
Dịch vụ Logistics phát triển góp phần giảm chi phí, hoàn thiện và tiêu chuẩn
hóa chứng từ trong kinh doanh đặc biệt trong buôn bán và vận tải quốc tế.
Một ví dụ về tácdụng của Logistics trong hoạt động kinh doanh của Công ty
Shinhan Vina
Công ty nhập khẩu chủ yếu Vải và nguyên phụ liệu từ Trung Quốc (Shanghai,
QingDao), do các đơn hàng may mặc thường rất có nhiều mã hàng và thời gian giao
hàng rất chặt nên việc nguyên phụ liệu và vải giao đúng tiến độ cung là vấn đề lớn,
làm sao hàng nhập về thời gian nhanh nhất và chi phí thấp nhất. Nguyên phụ liệu và
vải thường được sản xuất từ các nhà cung cấp khác nhau, giao hàng vào các thời
điểm khác nhau nên việc nhận hàng đồng bộ và cùng thời điểm là rất khó, nên
thường xảy ra tình trạng các nhà cung cấp thường chia các lô hàng để xuất nên phát
sinh chi phí rất lớn, vì khi tách thành từng bộ chứng từ thì kéo theo các chi phí phát
sinh của bộ chứng từ đó như DO, Handling, THC, Hải quan…, điều đó được giải
quyết khi công ty thuê công ty Logistics tổ chức gom hàng thành những lô hàng chỉ
sử dụng một bộ chứng từ, người nhận hàng hoá đồng bộ một thời điểm, giảm chi
phí phát sinh, giảm được thời gian sản xuất:
Ví dụ : Ngày 20/02/07 công ty nhận được 6 bộ chứng từ nhập từ Qingdao, mặc dù
hàng hoá kia cùng một đơn hàng, nhưng phía đối tác lại tách thành 6 bộ chứng từ
làm phát sinh chi phí DO, Handling, THC… là 500USD, nếu có một công ty
Logistics đúng ra gom hàng thì chỉ sử dụng một bộ chứng từ duy nhất, giảm thiểu
chi phí thời gian và chi phí làm hàng đảm bảo tiến độ sản xuất cũng như giao hàng
của doanh nghiệp.
19
5. Bản chất kinh tế của Logistics
Một trong vấn đề quan trọng đối với nhà sản xuất là làm thế nào để bán hàng
hoá, dịch vụ tới tay người tiêu dùng với giá thành thấp nhất nhằm tăng khả năng
cạnh tranh của sản phẩm. Giá bán của hàng hoá đến tay người tiêu dùng phải đảm
bảo tối thiểu bù đắp các chi phí :
(1)
Trong đó :
C1 : giá thành sản xuất ra hàng hóa. Đây là cơ sở cho việc xác định giá bán Exwork.
C2: chi phí hoạt động Marketing
C3: Chi phí vận tải
C4: Chi phí cơ hội vốn cho hàng tồn trữ.
C5: Chi phí bảo quản hàng hoá
Chúng ta nhận thấy C1 phụ thuộc vào công nghệ sản xuất. Vì vậy muốn hạ
giá thành sản phẩm, người ta tập trung vào cải tiến việc cải tiến công nghệ, bao gồm
hợp lý hoá dây chuyền sản xuất nhằm nâng cao năng suất của máy móc, thiết bị, lao
động, sử dụng hợp lý nguyên vật liệu, năng lượng… Đây là vấn đề quan trọng mà
mọi nhà sản xuất phải tính đến.
Chi phí cho hoạt động Marketing C2 thường được nhà sản xuất ấn định ở
mức độ nhất định nào đó và có thể kiểm soát dễ dàng.
Chi phí vận tải C3 chiếm một tỷ trọng khá lớn – một phần ba chi phí lưu
thông phân phối. Mặc dù ngành vận tải đã có những giải pháp công nghệ như vận
tải hàng hoá bằng Container, đóng mới các phương tiện, thiết bị có sức chở lớn, tổ
chức vận tải đa phương thức… nhưng chi phí vận tải vẫn không ngừng tăng lên do
giá nhiên liệu ngày một leo thang. Điều này buộc các nhà sản xuất áp dụng nhiều
biện pháp góp phần giảm chi phí vận tải. Một trong những giải pháp đó là tăng khả
năng sử dụng các trang thiết bị, công cụ và phương tiện vận tải bằng cách thiết kế
các sản phẩm, đóng gói bao bì hàng hoá nhằm tăng tỷ trọng chất xếp của hàng hoá
(Cargo Density).
G C1+C2+C3+C4+C5
20
Chi phí cơ hội vốn C4 là suất sinh lời tối thiểu mà công ty kiếm được khi vốn
không đầu tư cho hàng tồn trữ mà cho một hoạt động khác.
Chi phí bảo quản hàng hoá C5 bao gồm chi phí thuê kho bãi, bảo quản hàng
hoá, đưa hàng hoá ra vào kho, hàng bị hư hỏng, bảo hiểm cho hàng hoá.
Qua đây, chúng ta thấy, để giảm giá thành hàng hoá cần phải tổ chức tốt và
kiểm soát chặt chẽ chi phí vận tải cũng như những chi phí liên quan đến lượng hàng
tồn trữ (chi phí cơ hội vốn của hàng tồn trữ và chi phí bảo quản). Đây là những
thành phần cơ bản của Logistics.Vậy ta có:
Và công thức (1) có thể viết lại như sau:
Chúng ta thấy rằng, khi giảm số lượng hàng hóa trong một lần gửi đi thì số
lần lưu thông sẽ tăng lên vì khối lượng lưu thông sẽ tăng lên, tổng chi phí khi lưu
thông nhiều lần sẽ là
(2)
Khi bằng số lần lưu thông, ta giảm được số lượng hàng hóa trong một lần gửi
đi thì vẫn có
(C4 + C5) thấp hơn, nhưng lại phát sinh các vấn đề như sau:
– Thời gian giao hàng ngắn hơn nên đòi hỏi công tác tổ chức vận tải sao cho
đảm bảo, tức là dịch vụ vận tải đa phương thức phải nâng cao. Như vậy có nghĩa là
chi phí vận tải sẽ tăng lên.
– Vì giao hàng nhiều đợt nên vấn đề kiểm soát hàng hoá, vật tư trong lưu
thông phải chặt chẽ hơn, đòi hỏi phải có một hệ thống thông tin nhanh chóng, chính
xác. Chính vì vậy mà bất kỳ một hệ thống Logistics nào cũng phải có một hệ thống
thông tin song hành để kiểm soát kịp thời dòng dịch chuyển của hàng hoá.
Clog= C3+ C4+ C5
G= C1 + C2 + Clog
Cilog=
(C3 + C4+
C5)
21
Qua những phân tích ở trên chúng ta thấy mấu chốt ở đây là khối lượng hàng
cung ứng qi cần phải là bao nhiêu để giảm Clog = C3 +C4 +C5 .Đây chính là quan
điểm xương sống của Logistics hay chính là bản chất của logicstic.
Thành công của nền kinh tế Nhật Bản xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong
đó không thể không kể đến một nguyên nhân quan trọng đó là quan điểm của Nhật
Bản về vấn đề tồn trữ. Theo các nhà kinh tế cũng như các nhà kinh doanh Nhật Bản
thì “ không có dự trữ là tốt nhất “ (no stock is the best). Quan niệm này được hiểu
theo hai nghĩa: Không có dự trữ là tốt nhất và không vốn là tốt nhất. Hai nghĩa
trên có chung một bản chất kinh tế vì tiền vốn dưới dạng hiện vật chính là vật tư,
sản phẩm. Quan điểm này của Nhật Bản được sự ủng hộ mạnh mẽ và ngày càng
được các nước châu Âu và Mỹ chấp nhận.
III. CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN CỦA LOGISTICS
Hệ thống cung ứng, phân phối vật chất hay còn gọi là “Logistics” là nghệ
thuật quản lý sự vận động của nguyên vật liệu và thành phẩm từ nơi sản xuất đến
nơi tiêu thụ cuối cùng. Nói cách khác, Logistics là nghệ thuật quản lý dòng lưu
chuyển nguyên vật liệu, hàng hóa kể từ khi mua sắm, qua các quá trình lưu kho, sản
xuất, phân phối cho đến khi đưa đến tay người tiêu dùng.
Từ quan niệm về trên cho thấy Logistics bao gồm rất nhiều yếu tố, các yếu tố
này tạo thành chuỗi Logistics (Chain Logistics). Các yếu tố Logistics bao gồm các
hoạt động hay các nguồn lực đại diện cho đầu vào của hệ thống Logistics. Các yếu
tố này khi được liên kết trong một thể thống nhất và hài hoà thì sẽ hỗ trợ cho các
mục tiêu mà doanh nghiệp đặt ra thành công. Doanh nghiệp tồn tại và hoạt động
không thể độc lập bằng cách tự cung tự cấp mà phải chịu sự ràng buộc của nhiều
mối quan hệ. Mô hình doanh nghiệp được định hình và điều tiết bởi luật lệ và quy
định do hệ thống chính trị xây dựng nên. Còn sản phẩm, giá cả sản phẩm và thị
trường của doanh nghiệp lại chịu ảnh hưởng của hệ thống công nghiệp sản xuất, lưu
thông nơi doanh nghiệp hoạt động. Việc cung ứng nguyên vật liệu và phân phối
thành sản phẩm lại chịu sự chi phối và kiểm soát của hệ thống giao nhận vận tải.
Việc xây dựng nhà xưởng, kho tàng mới hay tăng vốn hoạt động của doanh nghiệp
lại chịu sự tác động của hệ thống tài chính… Như vậy nhà quản trị Logistics phải
22
nhận thức và thấy rõ những mối quan hệ ràng buộc này và hành động sao cho
những tác động thực tế cũng như tiềm năng của mỗi yếu tố Logistics trong chuỗi
Logistics không bị phủ nhận lẫn nhau. Sau đây là những yếu tố cơ bản của Logistics
1. Yếu tố vận tải
Trong các yếu tố cấu thành chuỗi Logistics thì vận tải là khâu quan trọng nhất.
Chi phí vận tải thường chiếm tới hơn 1/3 tổng chi phí của Logistics. Muốn giảm chi
phí của Logistics phải giảm chi phí khâu giao nhận vận tải từ nơi sản xuất tới nơi
tiêu thụ khác nhau trên thị trường. Việc vận tải phải đảm bảo cung ứng nguyên vật
liệu cho sản xuất kịp thời, đúng lúc và phải đảm bảo thời gian giao hàng đúng thời
hạn. Từ đó giảm đến mức thấp nhất chi phí, thiệt hại do lưu kho, tồn đọng sản phẩm
(Invetory Costs) để làm giảm chi phí Logistics nói chung.
Vận tải là yếu tố rất cần và không thể thiếu được trong Logistics, yêu cầu này
xuất phát từ xu hướng chuyên môn hoá trong hoạt động sản xuất kinh doanh của xã
hội. Khi một doanh nghiệp thu hẹp phạm vi hoạt động của mình vào một hay một
nhóm sản phẩm có liên quan thì doanh nghiệp đó ngày càng phụ thuộc vào môi
trường bên ngoài. Mỗi thành viên của hệ thống công nghiệp, từ doanh nghiệp nhỏ
nhất tới những tập đoàn hùng mạnh nhất, đều phải dựa vào các doanh nghiệp khác
cung cấp nguyên vật liệu cần thiết cho hoạt động của mình. Vận tải là người cung
cấp các phương tiện, dịch vụ nhằm di chuyển nguồn nguyên liệu đó từ nơi cung cấp
tới nơi doanh nghiệp cần. Tại đó, nguyên vật liệu được sản xuất, chế biến thành sản
phẩm và vận tải một lần nữa làm công việc cung cấp hệ thống phân phối vật chất
cho sản phẩm. Như vậy, vận tải đảm nhận việc di chuyển nguyên vật liệu vào trong
doanh nghiệp sau đó phân phối sản phẩm từ doanh nghiệp ra thị trường đã tạo thành
một vòng tuần hoàn trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Trong sản xuất kinh doanh, một doanh nghiệp khó có thể tự mình thoả mãn
nhu cầu về vận tải giao nhận, trên thực tế, nhu cầu này phổ biến do người vận tải
giao nhận đáp ứng. Người cung cấp dịch vụ vận tải giao nhận hoạt động hoàn toàn
độc lập đáp ứng nhu cầu vận chuyển nguyên vật liệu vào doanh nghiệp hay thành
phẩm ra khỏi doanh nghiệp. Người kinh doanh vận tải giao nhận hoạt động hoàn
toàn độc lập cho nên cũng độc lập trong việc thu lợi nhuận từ việc cung cấp các
23
dịch vụ theo yêu cầu của các doanh nghiệp. Người kinh doanh dịch vụ vận tải giao
nhận chuyên cung cấp các dịch vụ cho các doanh nghiệp được gọi là nhà trung gian
chuyên nghiệp. Một kênh Logistics có thể được tạo bởi một số nhà trung gian
chuyên nghiệp như người giao nhận (Freight Forwarders); Người kinh doanh vận tải
công cộng không có tầu (Non Vessel Operating Common Carrier – NVOCC) ; Các
công ty quản lý xuất khẩu (Export Management Companies – EMCs); Các công ty
thương mại xuất khẩu hoặc môi giới hải quan… và sự thành bại của mỗi nhà trung
gian chuyên nghiệp được quyết định bởi sự thành bại của toàn bộ kênh Logistics.
Vận tải có thể ảnh hưởng lớn đến vị trí của doanh nghiệp trong phương án
sản xuất kinh doanh. Ví dụ, sự thuận tiện trong vận chuyển đường sắt, đường bộ có
thể cho phép doanh nghiệp lựa chọn xây dựng nhà máy ở nơi xa nguồn nguyên liệu
hoặc hệ thống phân phối sản phẩm cũng có tác động tới việc lựa chọn vị trí của
doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp có một kênh phân phối với chi phí thấp nhất và
các kênh Logistics hiệu quả thì lựa chọn vị trí của doanh nghiệp sẽ không bị ảnh
hưởng nhiều bởi thị trường mà doanh nghiệp phục vụ.
Qua phân tích trên đây chúng ta có thể nói vận tải giao nhận là yếu tố cơ bản
của Logistics và là bộ phận có vai trò quan trọng trong hoạt động của chuỗi
Logistics.
2. Yếu tố Marketing
Marketing cũng là một yếu tố cơ bản của Logistics. Như đã đề cập ở phần
trên: “Logistics là một phần của quá trình cung ứng hàng hoá, theo đó lên kế hoạch,
thực hiện và kiểm soát một cách có hiệu quả luồng hàng và việc cất trữ hàng hoá và
các thông tin có liên quan từ giai đoạn khởi đầu cho tới khi tiêu thụ nhằm đáp ứng
yêu cầu của khách hàng”. Như vậy điều quan trọng ở khái niệm này có thể thấy, tất
cả các hoạt động cuối cùng đều tập trung vào khách hàng – khách hàng là “thượng
đế”.Vì vậy trong Logistics điểm được nhấn mạnh nằm ở dịch vụ hiệu quả dành cho
khách hàng. Việc chuyển hướng sang nền kinh tế thị trường, nơi khách hàng là
“thượng đế” là một cuộc cách mạng lớn trong sản xuất kinh doanh. Trước những
năm 50 của thế kỷ XX, người ta áp dụng triết lý hướng về sản xuất, tức là tập trung
chủ yếu vào khả năng sản xuất và bán sản phẩm của doanh nghiệp, khách hàng thời
24
gian này chỉ được coi là nơi chứa hàng. Song tới giai đoạn thị trường có nhiều hàng
hoá và cạnh tranh gay gắt giữa những loại hàng hoá có thể thay thể cho nhau đã làm
thay đổi tư duy về Marketing. Việc chuyển sang tư duy về Marketing là một triết lý
mới trong kinh doanh, nó đòi hỏi doanh nghiệp phải điều tra về thị trường, nhu cầu
thị trường cần gì ? bao nhiêu?… để có kế hoạch sản xuất và cung cấp sản phẩm đáp
ứng nhu cầu thị trường. “Bán cho khách hàng cái mà họ cần” đã trở thành phương
châm kinh doanh mới.
Phương thức kinh doanh hướng tới thị trường đã tạo nên những thử thách
mới đối với các nhà quản lý. Phương thức này đòi hỏi các nhà quản lý phải biết đâu
là thị trường của doanh nghiệp; tạo ra tư duy về dịch vụ khách hàng hiệu quả ; giúp
việc đưa đúng sản phẩm tới đúng nơi cần vào thời điểm thích hợp với mức giá phải
chăng; thiết lập nhu cầu phải có kênh phân phối để tối đa hoá lượng hàng bán ra với
mức giá hợp lý cũng như sự hỗ trợ đối với sản phẩm sau khi chuyển giao quyền sở
hữu. Từ đây ta có thể thấy vai trò của Marketing trong chuỗi dây chuyền Logistics.
Doanh nghiệp hướng vào thị trường sẽ sử dụng các nghiên cứu về thị trường để đảm
bảo sản phẩm nào đó có tiềm năng được khách hàng ưa thích. Logistics là một chức
năng cơ bản trong doanh nghiệp, có vai trò quan trọng trong quá trình khách hàng
tiếp cận, chấp nhận và tin tưởng sản phẩm của doanh nghiệp. Logistics lúc đầu được
coi là yếu tố “ địa điểm – Place” trong 4 chữ P của Marketing Mix – để đảm bảo
rằng hàng hoá đến đúng địa điểm kịp thời và trong điều kiện tốt. Nhưng thực tế hiện
nay Logistics còn có liên hệ mật thiết với 3P còn lại.
3. Yếu tố phân phối
Phân phối là một yếu tố cơ bản không thể thiếu được trong chuỗi dây chuyền
của Logistics. “Phân phối” là một khái niệm phản ánh sự di chuyển hàng hoá của
một doanh nghiệp (người sản xuất, người kinh doanh hay bất kỳ một người có hàng
hoá nào khác). Nó bao gồm sự di chuyển của hàng hoá giữa các phương tiện khác
nhau, qua biên giới của một hay nhiều nước, qua nhiều địa điểm khác nhau, trong
đó sự phối hợp các hoạt động và các chức năng khác nhau được nhấn mạnh nhằm
mục đích loại bỏ các gián đoạn trong hành trình liên tục của hàng hoá từ giai đoạn
