BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
NGUYỄN HẠNH HƯỜNG
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG
ĐOÀN KHỐI CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH SỰ NGHIỆP TẠI
TỈNH QUẢNG NINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ NHÂN LỰC
HÀ NỘI – 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
NGUYỄN HẠNH HƯỜNG
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG ĐOÀN
KHỐI CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH SỰ NGHIỆP TẠI TỈNH
QUẢNG NINH
Chuyên ngành: Quản trị nhân lực
Mã số : QT03013
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ NHÂN LỰC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TSKH. NGUYỄN VIẾT VƯỢNG
HÀ NỘI – 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá
nhân tôi, chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào. Các
số liệu, nội dung được trình bày trong luận văn này là hoàn toàn hợp lệ và
đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Tôi xin chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình.
Tác giả
Nguyễn Hạnh Hường
I
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT …………………………………………………………… IV
DANH MỤC BẢNG BIỂU………………………………………………………………….V
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
………………………………………………………. VI
LỜI MỞ ĐẦU
……………………………………………………………………………………
I
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI
NGŨ CÁN BỘ CÔNG ĐOÀN …………………………………………………………… 8
1.1. Một số khái niệm có liên quan …………………………………………………….. 8
1.1.1. Cán bộ……………………………………………………………………………………8
1.1.2. Cán bộ công đoàn……………………………………………………………………..9
1.1.3. Đội ngũ cán bộ công đoàn…………………………………………………………10
1.1.4. Chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn…………………………………………11
1.1.5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn…………………………..11
1.2.
Nội dung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn ………….. 13
1.2.1. Nâng cao thể lực……………………………………………………………………… 14
1.2.2. Nâng cao trí lực
………………………………………………………………………. 15
1.2.3. Nâng cao tâm lực ……………………………………………………………………. 17
1.3.
Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
18
1.3.1. Các nhân tố thuộc về bản thân người cán bộ công đoàn ………………… 19
1.3.2. Các nhân tố thuộc về môi trường bên ngoài ………………………………… 19
1.3.3. Các nhân tố thuộc về tổ chức
…………………………………………………….. 22
1.4.
Kinh nghiệm và bài học nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công
đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp của một số tỉnh, thành
phố….
…………………………………………………………………………………………….. 24
1.4.1. Kinh nghiệm của tỉnh Nghệ An …………………………………………………. 24
1.4.2. Kinh nghiệm của Thành phố Đà Nẵng………………………………………… 25
II
1.4.3. Bài học kinh nghiệm cho Liên đoàn Lao động tỉnh Quảng Ninh …….. 26
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ
CÁN BỘ CÔNG ĐOÀN KHỐI CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH, SỰ
NGHIỆP TỈNH QUẢNG NINH ………………………………………………………. 30
2.1. Giới thiệu khái quát về Liên đoàn Lao động tỉnh Quảng Ninh …….. 30
2.1.1. Tình hình cán bộ, công chức, viên chức, lao động tỉnh Quảng Ninh … 30
2.1.2. Tổ chức hoạt động của Công đoàn tỉnh Quảng Ninh
……………………… 33
2.1.3. Đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp tỉnh
Quảng Ninh
…………………………………………………………………………………….. 37
2.2. Phân tích thực trạng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
………… …………………………………………………………………………………………… 42
2.2.1. Nâng cao thể lực
……………………………………………………………………… 42
2.2.2. Nâng cao trí lực ………………………………………………………………………. 44
2.2.3. Nâng cao tâm lực
…………………………………………………………………….. 51
2.3. Đánh giá thực trạng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
………… …………………………………………………………………………………………… 56
2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân
………………………………………………………….. 56
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân
…………………………………………………………… 59
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÁN
BỘ CÔNG ĐOÀN KHỐI CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH, SỰ NGHIỆP
TẠI TỈNH QUẢNG NINH………………………………………………………………. 65
3.1. Mục tiêu, phương hướng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công
đoàn .
…………………………………………………………………………………………….. 65
3.1.1. Mục tiêu ………………………………………………………………………………… 65
3.1.2. Phương hướng ………………………………………………………………………… 69
3.2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cán bộ công
đoàn .
…………………………………………………………………………………………….. 70
3.2.1. Nâng cao chất lượng công tác quy hoạch, tuyển chọn, sử dụng và luân
chuyển cán bộ công đoàn ………………………………………………………………….. 70
III
3.2.2. Đẩy mạnh các hoạt động nâng cao sức khỏe cho cán bộ công đoàn …. 77
3.2.3. Tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng, phẩm chất đạo đức và
lối sống cho cán bộ công đoàn
……………………………………………………………. 78
3.2.4. Hoàn thiện chính sách bảo đảm lợi ích vật chất, tinh thần cho cán bộ
công đoàn
……………………………………………………………………………………….. 80
3.2.5. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công đoàn ……………. 82
3.2.6. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc nâng cao chất lượng đội
ngũ cán bộ công đoàn
……………………………………………………………………….. 85
KẾT LUẬN
…………………………………………………………………………………… 88
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………….90
TÀI LIỆU THAM KHẢO
……………………………………………………………….. 93
PHỤ LỤC………………………………………………………………….196
IV
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TỪ VIẾT TẮT
NỘI DUNG ĐẦY ĐỦ
BCH
Ban Chấp hành
CBCĐ
Cán bộ công đoàn
CBCCVC-LĐ
Cán bộ công chức viên chức lao động
CĐVC
Công đoàn Viên chức
CĐCS
Công đoàn cơ sở
CĐCSTV
Công đoàn cơ sở thành viên
CĐ
Công đoàn
CNLĐ
Công nhân lao động
CNH-HĐH
Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa
HCSN
Hành chính sự nghiệp
LĐLĐ
Liên đoàn Lao động
QN
Quảng Ninh
UBKT
Ủy ban kiểm tra
UBND
Ủy ban nhân dân
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
V
DANH MỤC BẢNG BIỂU
TRANG
Bảng 2.1:
Số lượng và cơ cấu đoàn viên công đoàn tỉnh Quảng
Ninh
33
Bảng 2.2:
Số lượng đoàn viên và cán bộ công đoàn khối các
cơ quan hành chính, sự nghiệp qua các năm
37
Biểu 2.3:
Biểu đồ tuổi đời bình quân của cán bộ công đoàn
chuyên trách
39
Bảng 2.4:
Số lượng cán bộ công đoàn không chuyên trách
khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp tỉnh Quảng
Ninh
40
Bảng 2.5:
Số lượng, cơ cấu cán bộ công đoàn không chuyên
trách khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp tỉnh
Quảng Ninh (tính đến 12/2014)
41
Biểu 2.6:
Cơ cấu tuổi của cán bộ công đoàn không chuyên
trách
41
Bảng 2.7:
Tổng hợp tình hình sức khỏe của cán bộ công đoàn
khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp
42
Bảng 2.8:
Trình độ của cán bộ công đoàn khối các cơ quan
hành chính, sự nghiệp tỉnh Quảng Ninh
44
Bảng 2.9:
Kết quả đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công đoàn
chuyên trách khối các cơ quan hành chính, sự
nghiệp
48
Bảng 2.10:
Kết quả tập huấn cán bộ công đoàn không chuyên
trách khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp
50
Biểu 2.11:
Tổng hợp đánh giá của CBCCVC-LĐ về năng lực
thực hiện nhiệm vụ của cán bộ công đoàn
54
Biểu 2.12:
Tổng hợp phiếu hỏi cán bộ công đoàn tự đánh giá
về năng lực thực hiện nhiệm vụ (203/203 phiếu trả
lời)
55
Biểu 2.13:
Cán bộ, công chức, viên chức, lao động đánh giá
vai trò của cán bộ công đoàn
56
VI
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
TRANG
Sơ đồ 2.1:
Hệ thống tổ chức công đoàn tỉnh Quảng Ninh
31
1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Công đoàn là tổ chức chính trị xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân
và của người lao động, là thành viên trong hệ thống chính trị xã hội của Việt
Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; đại diện cho công
chức, viên chức, lao động, cùng với cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ
chức xã hội chăm lo bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp chính đáng của người lao
động, tham gia quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế xã hội…tuyên truyền, vận
động người lao động học tập nâng cao trình độ, kỹ năng, nghề nghiệp, chấp
hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Thực hiện đường lối đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng
và lãnh đạo, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc tế, đã tác động mạnh mẽ đến giai cấp công nhân và tổ chức công
đoàn, số lượng, chất lượng đội ngũ công nhân, cán bộ, công chức, viên chức,
lao động không ngừng được tăng lên, quan hệ lao động ngày càng phức tạp,
sự phân hoá giàu nghèo trong nội bộ giai cấp công nhân ngày càng sâu sắc,
quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động dễ bị vi phạm,
đồng thời cũng đặt ra cho tổ chức Công đoàn Việt Nam yêu cầu phải đổi mới
nội dung, phương thức hoạt động phù hợp trong tình hình mới, trong đó việc
nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn có ý nghĩa quyết định.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ quan tâm đến xây dựng đội
ngũ cán bộ của Đảng, mà còn rất chú trọng đến xây dựng đội ngũ cán bộ đoàn
thể nói chung và rèn luyện, đào tạo đội ngũ cán bộ công đoàn nói riêng. Người
từng dạy: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”, “Cán bộ công đoàn phải giỏi cả
về chính trị, thạo về kinh tế thì mới lãnh đạo được đội ngũ công nhân ngày
càng phát triển lại có trình độ cả về tư tưởng văn hoá, kĩ thuật”, muốn có phong
trào Công đoàn mạnh cần có cán bộ công đoàn tốt, cán bộ công đoàn phải là
2
người hiểu biết sản xuất, đời sống, nguyện vọng của công nhân, viên chức, phải
hiểu chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, phải hiểu về quản lý kinh
tế, văn hóa và khoa học kỹ thuật; phải biết dựa vào quần chúng, phát huy sức
sáng tạo của quần chúng… thì mới làm tròn được nhiệm vụ của mình.
Công đoàn Việt Nam hơn 85 năm xây dựng và phát triển, đội ngũ cán
bộ công đoàn các cấp luôn được đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện, phấn đấu và
trưởng thành góp phần thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của công đoàn
trong mọi hoàn cảnh lịch sử của đất nước, tạo được niềm tin yêu của công
nhân, viên chức, lao động. Thực tế hoạt động công đoàn thời gian qua cho
thấy, ở đâu cán bộ công đoàn có năng lực, bản lĩnh, có kỹ năng và tâm huyết
với hoạt động thì ở đó hoạt động công đoàn được thực hiện tốt và thu hút
đông đảo công nhân, viên chức, lao động tham gia, góp phần thúc đẩy sản
xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả công tác, cải thiện đời sống cho người lao
động, qua đó khẳng định vị thế của tổ chức công đoàn đối với sự nghiệp phát
triển kinh tế – xã hội của đất nước.
Xác định được tầm quan trọng của công tác cán bộ, đặc biệt là đội ngũ
cán bộ, công chức, viên chức hoạt động tại các cơ quan, đơn vị, các tổ chức
chính trị – xã hội của tỉnh, đây là đội ngũ tiên phong trong việc đề ra các chủ
trương, chính sách phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh. Vì vậy, trong những năm
qua Liên đoàn Lao động tỉnh Quảng Ninh luôn quan tâm đời sống, chế độ cho
đối tượng này, thể hiện bằng việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp như: đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch,
tuyển dụng cán bộ, nhằm tăng cường năng lực tổ chức và triển khai thực hiện
nhiệm vụ; góp phần xây dựng tổ chức công đoàn vững mạnh, đáp ứng yêu cầu
nhiệm vụ của tỉnh và sự nghiệp CNH – HĐH đất nước.
Tuy nhiên, trong thực tế do nhiều nguyên nhân chủ quan lẫn khách
quan chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự
3
nghiệp tỉnh Quảng Ninh vẫn còn những hạn chế, bất cập: Trình độ, năng lực
công tác của một bộ phận cán bộ, nhất là cán bộ công đoàn không chuyên
trách còn yếu; tính năng động, sáng tạo của một số cán bộ công đoàn chưa
cao; khả năng nhạy bén, nắm bắt tình hình, kinh nghiệm thực tiễn còn hạn
chế… dẫn đến kết quả công tác công đoàn đạt được chưa tốt. Vì vậy việc
nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính,
sự nghiệp đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế là vấn đề cấp bách và hết sức cần
thiết đối với công đoàn tỉnh.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài:“ Nâng cao chất
lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp
tại tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn thạc sỹ, với mong muốn khảo sát, đánh
giá thực trạng, từ đó xác định các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất
lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp ở địa
phương mình công tác, góp phần xây dựng giai cấp công nhân và tổ chức
công đoàn ngày một vững mạnh.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu của đề tài:
Vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn rất được quan
tâm và nghiên cứu. Tuy nhiên những công trình nghiên cứu chỉ tập trung đi
sâu vào một phương diện hoặc một khía cạnh của hoạt động tạo công đoàn và
chưa tiến hành nghiên cứu tại tỉnh Quảng Ninh. Cụ thể như:
– Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Tổng Liên đoàn: “Giải pháp nâng cao
chất lượng đội ngũ cán bộ Công đoàn trong hội nhập kinh tế quốc tế” do TS.
Nguyễn Đức Tĩnh, trường Đại học Công đoàn chủ nhiệm. Đề tài đã phân tích
những cơ sở lý luận về đội ngũ cán bộ công đoàn, chất lượng đội ngũ cán bộ
công đoàn và bản chất của hội nhập quốc tế, thực trạng chất lượng đội ngũ
cán bộ công đoàn hiện nay. Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn, nhóm nghiên
cứu đã đề xuất 7 nhóm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ
4
công đoàn nâng trong hội nhập quốc tế. Đề tài có ý nghĩa quan trọng trong
điều kiện hiện nay, từ đó tạo cơ sở lý luận để Tổng Liên đoàn xây dựng chế
độ chính sách đối với đội ngũ cán bộ Công đoàn, đáp ứng nhu cầu hiện nay.
– Đề tài “Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công đoàn cơ sở khu
vực ngoài nhà nước trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” do Bà Đỗ Thị Lan –
Nguyên Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Quảng Ninh làm chủ nhiệm. Đề tài
đã đánh giá tình hình thực trạng hoạt động CĐCS khu vực ngoài nhà nước và
chất lượng thương lượng, ký kết và thỏa ước lao động tập thể tại các doanh
nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Qua đó đưa ra các giải pháp thực hiện
hiệu quả hơn, góp phần cải thiện tình hình hoạt động của Công đoàn các
doanh nghiệp. Đề tài có tính lý luận thực tiễn cao, có tính cấp thiết trong bối
cảnh hiện nay; phương pháp nghiên cứu hợp lý phù hợp mục tiêu, nhiệm vụ;
công tác tổ chức hợp lý… giúp cho hoạt động CĐCS ngoài quốc doanh, hoạt
động thương lượng, ký kết và thỏa ước lao động tập thể tại các doanh nghiệp
trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh hiệu quả hơn.
– Đề tài “Đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ
Công đoàn” – Nguyễn Xuân Thái. Đề tài đã cung cấp những phương pháp
hay, mới, khả thi nhằm đổi mới cách thức đào tạo, tập huấn. Phương pháp
mới này giúp tiết kiệm chi phí và thời gian trong quá trình đào tạo cán bộ
công đoàn.
Hầu hết các đề tài nghiên cứu đều đi sâu nghiên cứu một khía cạnh của
hoạt động nâng cao chất lượng cán bộ công đoàn nói chung. Chưa có công
trình nghiên cứu toàn diện các hoạt động nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ
công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp. Hơn thế nữa, cho đến thời
điểm này, tại tỉnh Quảng Ninh chưa có một đề tài nghiên cứu nào đề cập đến
hoạt động nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan
hành chính, sự nghiệp. Với tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài như vậy,
5
việc nghiên cứu toàn diện các hoạt động nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ
công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp tỉnh Quảng Ninh là một
việc làm hết sức cần thiết.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài:
Trên cơ sở tổng quan lý luận và thực tiễn về chất lượng và nâng cao
chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn, luận văn phân tích thực trạng chất
lượng và công tác nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ
quan hành chính, sự nghiệp tỉnh Quảng Ninh nhằm đề xuất các giải pháp nâng
cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự
nghiệp tỉnh Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu chính trị của tỉnh và sự nghiệp CNH
– HĐH đất nước, hội nhập quốc tế.
Trên cơ sở mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ của luận văn tập trung chủ
yếu vào những nội dung sau:
Tổng quan có chọn lọc những vấn đề cơ sở lý luận và thực tiễn về chất
lượng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn.
Đánh giá thực trạng chất lượng và công tác nâng cao chất lượng đội
ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp của tỉnh Quảng
Ninh, làm rõ những kết quả đạt được cũng như những hạn chế và nguyên
nhân của những hạn chế đó.
Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ
công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp tỉnh Quảng Ninh đáp ứng
yêu cầu chính trị của tỉnh và đất nước.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu: Chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối
các cơ quan hành chính, sự nghiệp và công tác nâng cao chất lượng đội ngũ
cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp tỉnh Quảng Ninh.
Phạm vi nghiên cứu:
6
Thời gian: Trong giai đoạn 2010-2014. Các số liệu lấy đến ngày
30/12/2014.
Không gian: Bao gồm cán bộ chuyên trách và không chuyên trách tại
Công đoàn cấp trên cơ sở quản lý CĐCS là các sở, ban, ngành cấp tỉnh và
CĐCS là các sở, ban, ngành cấp tỉnh.
5. Phương pháp nghiên cứu:
* Phương pháp điều tra xã hội học: Đề tài thu thập thông tin bằng
bảng hỏi. Đã tiến hành khảo sát 203 phiếu cho cán bộ công đoàn (trong đó 03
phiếu dành cho CBCĐ chuyên trách, 200 phiếu dành cho CBCĐ không
chuyên trách), 1000 phiếu khảo sát cho CBCCVC-LĐ qua hình thức gửi thư
điện tử.
* Phương pháp phỏng vấn: Đề tài tiến hành các cuộc phỏng vấn trực
tiếp một số người lao động để có đánh giá khách quan về đội ngũ cán bộ công
đoàn trong quá trình thực thi nhiệm vụ.
* Phương pháp quan sát: Sử dụng phương pháp quan sát để thu thập
thông tin về hành vi, thái độ, điều kiện làm việc của cán bộ công đoàn.
* Phương pháp phân tích tài liệu: Được sử dụng để phân tích các
công trình nghiên cứu liên quan. Phân tích nội dung tài liệu để thu thập, học
hỏi, kế thừa và phát triển phù hợp với đề tài.
Cùng với đó đề tài sử dụng một số phương pháp khác như: thống kê, so
sánh, quy nạp… kết hợp nghiên cứu lý luận với tổng kết thực tiễn, nhằm làm
rõ nội dung cơ bản của đề tài luận văn, bảo đảm tính khoa học và logic giữa
các vấn đề được nêu ra. Ngoài ra luận văn cũng kế thừa, phát triển các kết quả
của các công trình nghiên cứu có liên quan đến nội dung đề tài nhằm làm rõ
những vấn đề chính của luận văn.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài:
7
Đề tài nghiên cứu một cách có hệ thống về chất lượng và nâng cao chất
lượng đội ngũ cán bộ công đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp, góp
phần làm rõ về mặt lý luận và thực tiễn của chất lượng đội ngũ cán bộ công
đoàn khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp.
Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là tài liệu tham khảo về lý luận và
cung cấp số liệu xã hội học có giá trị phục vụ cho công tác nghiên cứu và hoạt
động công đoàn tại tỉnh Quảng Ninh sau này.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có
3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công
đoàn.
Chương 2: Thực trạng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp tại tỉnh Quảng Ninh.
Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
khối các cơ quan hành chính, sự nghiệp tại tỉnh Quảng Ninh.
8
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ
CÁN BỘ CÔNG ĐOÀN
1.1. Một số khái niệm có liên quan
1.1.1. Cán bộ
Theo Quy định tại khoản 1 Điều 4 Luật Cán bộ, Công chức 2008 nêu
rõ: “Cán bộ là công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ
chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ trong các cơ quan của Đảng Cộng sản
Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội ở trung ương, ở tỉnh, thành
phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh), ở huyện, quận,
thị xã, thành phố thuộc tỉnh (sau đây gọi chung là cấp huyện) trong biên chế
và hưởng lương từ ngân sách nhà nước” [12,tr.5]
Theo quy định này thì tiêu chí xác định cán bộ gắn với cơ chế bầu cử,
phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ. Những người
đủ các tiêu chí chung của cán bộ, công chức mà được tuyển vào làm việc
trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội thông qua
con đường bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm
kỳ thì được xác định là cán bộ. Thực tế cho thấy, cán bộ luôn gắn liền với
chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ; hoạt động của họ gắn với quyền lực
chính trị được nhân dân hoặc các thành viên trao cho và chịu trách nhiệm
chính trị trước Đảng, Nhà nước và nhân dân. Việc quản lý cán bộ phải thực
hiện theo các văn bản Pháp luật tương ứng chuyên ngành điều chỉnh hoặc
theo Điều lệ. Do đó, căn cứ vào các tiêu chí do Luật cán bộ, công chức năm
2008 quy định, những ai là cán bộ trong cơ quan của Đảng, tổ chức chính
trị – xã hội sẽ được các cơ quan có thẩm quyền của Đảng căn cứ Điều lệ
của Đảng, của tổ chức chính trị – xã hội quy định cụ thể. Những ai là cán
bộ trong cơ quan nhà nước sẽ được xác định theo quy định của Luật tổ
9
chức Quốc hội, Luật tổ chức Chính phủ, Luật tổ chức Toà án nhân dân,
Luật tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân, Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và
Uỷ ban nhân dân, Luật Kiểm toán nhà nước và các quy định khác của pháp
luật có liên quan và do Uỷ ban thường vụ Quốc hội quy định cụ thể.
1.1.2. Cán bộ công đoàn
Điều 5- Điều lệ Công đoàn Việt Nam được Đại hội lần thứ XI Công
đoàn Việt Nam quy định: “Cán bộ công đoàn là người được bầu vào các chức
danh thông qua bầu cử tại đại hội hoặc hội nghị công đoàn (từ tổ công đoàn
trở lên); được cơ quan, đơn vị có thẩm quyền của công đoàn chỉ định hoặc bổ
nhiệm vào các chức danh cán bộ công đoàn hoặc được giao nhiệm vụ thường
xuyên để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của tổ chức Công đoàn Việt Nam”
[13,tr.3].
Hướng dẫn số 238/HD-TLĐ, ngày 04/3/2014 của Đoàn Chủ tịch Tổng
Liên đoàn Lao động Việt Nam về thi hành Điều lệ Công đoàn Việt Nam xác
định: “Cán bộ công đoàn bao gồm: Tổ trưởng, tổ phó công đoàn, uỷ viên ban
chấp hành công đoàn, uỷ viên uỷ ban kiểm tra công đoàn, uỷ viên các ban
quần chúng công đoàn các cấp thông qua kết quả bầu cử, hoặc cấp công đoàn
có thẩm quyền chỉ định; cán bộ, công chức làm công tác chuyên môn nghiệp
vụ trong bộ máy của tổ chức công đoàn các cấp” [17,tr.19].
Cán bộ công đoàn có thể chia thành 2 loại là: cán bộ công đoàn chuyên
trách và cán bộ công đoàn không chuyên trách. Theo Luật Công đoàn (sửa đổi
năm 2012), trong điều 4 quy định: “Cán bộ công đoàn chuyên trách là người
được tuyển dụng, bổ nhiệm để đảm nhiệm công việc thường xuyên trong tổ
chức công đoàn. Cán bộ công đoàn không chuyên trách là người làm việc
kiêm nhiệm được Đại hội công đoàn, Hội nghị công đoàn các cấp bầu ra hoặc
được Ban chấp hành công đoàn chỉ định, bổ nhiệm vào chức danh từ Tổ phó
tổ công đoàn trở lên” [13, tr.5].
10
Từ khái niệm trên có thể thấy cán bộ công đoàn có một số đặc trưng
khác với cán bộ Đảng, cán bộ của các cấp chính quyền, cán bộ của các đoàn
thể khác ở những mặt cụ thể sau:
Thứ nhất, cán bộ công đoàn là đoàn viên công đoàn.
Thứ hai, cán bộ công đoàn là người được lựa chọn thông qua bầu cử
hoặc được tuyển chọn, bổ nhiệm giao thực hiện một nhiệm vụ chuyên môn
nào đó trong tổ chức công đoàn, nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của
Công đoàn.
Thứ ba, cán bộ công đoàn là cán bộ quần chúng, tức là cán bộ trực tiếp
làm công tác vận động, tổ chức quần chúng công nhân, viên chức, lao động
hoạt động, đại diện bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của công
nhân, viên chức, lao động. Đặc trưng này phân biệt cán bộ công đoàn với cán
bộ Đảng, Nhà nước và cán bộ quần chúng khác.
Thứ tư, cán bộ công đoàn trưởng thành từ phong trào quần chúng và
được quần chúng tín nhiệm, lựa chọn thông qua bầu cử, nên đội ngũ cán bộ
công đoàn đều là những cán bộ nhiệt tình trong công tác công đoàn, có kinh
nghiệm vận động, tổ chức hoạt động quần chúng hoạt động và có uy tín đối
với công nhân, viên chức, lao động.
1.1.3. Đội ngũ cán bộ công đoàn
Đội ngũ là khái niệm được sử dụng rộng rãi trong các tổ chức như đội
ngũ cán bộ công nhân viên chức, đội ngũ cán bộ khoa học… Khái niệm đội
ngũ được xuất phát từ thuật ngữ quân sự, đó là tổ chức gồm nhiều người tập
hợp thành một lực lượng hoàn chỉnh. Như vậy, đội ngũ có thể được hiểu là
tập hợp một số người có cùng chức năng, nhiệm vụ và nghề nghiệp.
Đội ngũ cán bộ công đoàn là tập hợp những cán bộ công đoàn được ghi
trong Điều lệ Công đoàn Việt Nam, bao gồm: Những người được Đại hội
công đoàn, Hội nghị công đoàn các cấp bầu ra hoặc được Ban chấp hành công
11
đoàn chỉ định, bổ nhiệm vào chức danh từ Tổ phó tổ công đoàn trở lên và là
người được tuyển dụng, bổ nhiệm để đảm nhiệm công việc thường xuyên
trong tổ chức công đoàn.
1.1.4. Chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
Chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn là chất lượng của từng cán bộ
công đoàn và đội ngũ cán bộ có đủ về số lượng, phù hợp về cơ cấu, đáp ứng
yêu cầu hoạt động theo chức năng và nhiệm vụ của tổ chức Công đoàn.
Chất lượng của mỗi cán bộ công đoàn (chất lượng của mỗi chức danh
cán bộ công đoàn), được đánh giá bằng tâm lực, thể lực và trí lực của mỗi cán
bộ, được biểu hiện cụ thể bằng tư tưởng chính trị; đạo đức nghề nghiệp; trình
độ chuyên môn; phương pháp, kỹ năng hoạt động công đoàn và sức khỏe để
đáp ứng yêu cầu tuyên truyền, giáo dục, động viên thuyết phục công nhân,
viên chức và lao động, để đáp ứng yêu cầu hoạt động công đoàn.
Chất lượng của mỗi cán bộ công đoàn và chất lượng đội ngũ cán bộ
công đoàn là hai vấn đề tương đối khác nhau nhưng gắn liền với nhau. Có tất
cả những cán bộ công đoàn tốt chưa chắc đã có đội ngũ cán bộ công đoàn tốt
nếu cơ cấu của đội ngũ này không thích hợp với hoạt động, mục tiêu phát
triển và sự vận động của tổ chức Công đoàn, với hệ thống tổng chức công
đoàn. Vì vậy khi đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn phải đánh giá
chất lượng của mỗi cán bộ công đoàn và cơ cấu của đội ngũ cán bộ công đoàn
với yêu cầu chức năng, nhiệm vụ của từng cấp công đoàn.
1.1.5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn về cơ bản được hiểu là
tăng giá trị cho người cán bộ trên các mặt phẩm chất đạo đức, thể chất, năng
lực, trình độ, kỹ năng thông qua các chính sách phát triển nguồn cán bộ giúp
họ có những năng lực, phẩm chất mới, cao hơn để có thể hoàn thành tốt hơn
mục tiêu của tổ chức và của chính bản thân họ.
12
Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn cũng có thể hiểu là quá
trình tăng về số lượng và nâng cao về mặt chất lượng đội ngũ cán bộ công
đoàn, nhằm tạo ra quy mô và cơ cấu đội ngũ cán bộ ngày càng phù hợp với
nhu cầu về nhân lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển của tổ chức. Số lượng
và chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn luôn có mối quan hệ gắn bó và chịu
ảnh hưởng tác động với nhau. Nâng cao về số lượng đội ngũ cán bộ công
đoàn là tăng nguồn lao động; nâng cao về chất lượng đội ngũ cán bộ công
đoàn là cải thiện sức khỏe, trình độ chuyên môn và phẩm chất đạo đức của cá
nhân cán bộ công đoàn.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Tổng Liên đoàn Lao
động Việt Nam khóa X về tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao chất lượng đào tạo,
bồi dưỡng cán bộ công đoàn giai đoạn 2010 – 2020 tiếp tục đề ra chủ trương
phát triển đội ngũ cán bộ công đoàn một cách đồng bộ và toàn diện, đáp ứng
cho nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế thế
giới. Tinh thần chung của Nghị quyết đề ra đến năm 2020 là hoàn thiện hệ
thống các quy định quản lý chỉ đạo công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công
đoàn từ Tổng Liên đoàn đến cơ sở, phát huy hiệu quả công tác đào tạo, bồi
dưỡng để có đội ngũ cán bộ công đoàn đáp ứng yêu cầu xây dựng giai cấp
công nhân và tổ chức công đoàn lớn mạnh theo tinh thần Nghị quyết 20 Ban
Chấp hành Trung ương Đảng Khoá X; Xây dựng đội ngũ cán bộ giảng viên
của các trường trong hệ thống công đoàn, đội ngũ giảng viên kiêm chức và
cán bộ làm công tác đào tạo ở các cấp công đoàn đủ trình độ, năng lực để thực
hiện tốt công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ công đoàn; Xây dựng, hoàn thiện
hệ thống các trường công đoàn phù hợp với Luật giáo dục và hệ thống giáo
dục quốc dân trở thành các trung tâm mạnh về đào tạo, bồi dưỡng.
Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn chính là nâng cao toàn
diện cả 3 yếu tổ: tâm lực, thể lực và trí lực, đồng thời phân bố, sử dụng và
13
phát huy hiệu quả nhất nguồn lực con người thông qua hệ thống phân công
lao động.
Tầm vóc và thể lực là những đặc điểm sinh thể quan trọng, phản ánh
một phần thực trạng của cơ thể con người, liên quan chặt chẽ đến khả năng
lao động của con người. Qua điều tra xã hội học cho thấy, người Việt Nam
trong lứa tuổi lao động (từ 17 đến 55 tuổi) có thể lực thuộc loại trung bình
thấp trên thế giới. Vì vậy, hướng phát triển của chúng ta là phải tăng thể lực,
bao gồm: tăng chiều cao, cân nặng, tăng sức khoẻ, tăng khả năng làm việc.
Nâng cao trí lực là nhiệm vụ cơ bản và xuyên suốt quá trình xây dựng
đội ngũ cán bộ đáp ứng đòi hỏi của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở
Việt Nam. Để nâng cao năng lực chuyên môn cần thông qua chất lượng và
hiệu quả của công tác giáo dục và đào tạo.
Tâm lực ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn.
Vì vậy, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn không chỉ chú trọng
đến thể lực và trí lực mà phải coi trọng cả tâm lực hay chính là phẩm chất đạo
đức – tinh thần của con người. Để có được những con người có phong cách
sống và kỹ năng nghề nghiệp tốt, trước hết cần phát huy tốt những giá trị
truyền thống, giá trị đạo đức của con người Việt Nam. Những giá trị truyền
thống cần kế thừa và phát huy là: tinh thần yêu nước, ý thức tự tôn dân tộc, ý
chí tự lực tự cường của con người Việt Nam, bản lĩnh chính trị…Tuy nhiên
những giá trị này cần được phát triển, bổ sung cho phù hợp với nội dung của
sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Bên cạnh việc phát huy
những giá trị truyền thống, cần phải khắc phục những tiêu cực đang tồn tại
trong đội ngũ cán bộ công đoàn, bao gồm hạn chế do thói quen cũ để lại và
những vấn đề mới nảy sinh; đồng thời, biết tiếp thu những tinh hoa văn hóa.
1.2. Nội dung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn
14
Chất lượng đội ngũ cán bộ công đoàn biểu hiện ở thể lực, trí lực, tinh
thần, thái độ, động cơ và ý thức lao động. Người cán bộ trong tư tưởng Hồ Chí
Minh phải là con người Việt Nam phát triển toàn diện, đáp ứng được những
yêu cầu và đòi hỏi của đất nước với đặc trưng cơ bản là phải vừa “hồng”, vừa
“chuyên”, thể hiện cụ thể như sau:
1.2.1. Nâng cao thể lực
Thể lực là trạng thái sức khoẻ của con người, là điều kiện đảm bảo cho
con người phát triển, trưởng thành một cách bình thường, hoặc có thể đáp ứng
được những đòi hỏi về sự hao phí sức lực, thần kinh, cơ bắp trong lao động.
Trí lực ngày càng đóng vai trò quyết định trong sự phát triển nguồn nhân lực,
song, sức mạnh trí tuệ của con người chỉ có thể phát huy được lợi thế trên nền
thể lực khoẻ mạnh. Chăm sóc sức khoẻ là một nhiệm vụ rất cơ bản để nâng
cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo tiền đề phát huy có hiệu quả tiềm năng
con người. Thể lực là cơ sở nền tảng để phát tiển trí tuệ, là phương tiện để
truyền tải tri thức, trí tuệ của con người vào các hoạt động thực tiễn.
Các tiêu chí cụ thể của thể lực là: có sức chịu đựng dẻo dai, đáp ứng
quá trình sản xuất liên tục, kéo dài; có các thông số nhân chủng học đáp ứng
được các hệ thống thiết bị công nghệ được sản xuất phổ biến và trao đổi trên
thị trường khu vực và thế giới; luôn tỉnh táo và sảng khoái tinh thần [20, tr.2].
Sức khoẻ là một tiêu chí quan trọng đánh giá chất lượng lao động. Sức
khỏe là nền tảng quan trọng cho mọi hoạt động, tất cả người lao động trong tổ
chức cho dù ở chức vụ nào, đảm nhận công việc gì đều phải cần có sức khỏe
tốt. Sức khỏe ngày nay không chỉ được hiểu là tình trạng không có bệnh tật,
mà còn là sự hoàn thiện về mặt thể chất lẫn tinh thần. Sức khoẻ là trạng thái
thoải mái về thể chất, tinh thần và xã hội, là tổng hoà nhiều yếu tố tạo nên.
Người lao động có sức khỏe tốt có thể mang lại năng suất lao động cao nhờ sự
bền bỉ, dẻo dai. Mọi người lao động, dù lao động cơ bắp hay lao động trí óc
15
đều cần có sức vóc thể chất tốt để duy trì và phát triển trí tuệ, để chuyển tải tri
thức vào hoạt động thực tiễn, biến tri thức thành sức mạnh vật chất. Hơn nữa,
cần phải có sự dẻo dai của hoạt động thần kinh, niềm tin và ý chí, khả năng
vận động của trí lực trong những điều kiện khác nhau hết sức khó khăn và
khắc nghiệt.
Trên thực tế, đánh giá sức khỏe thể chất của người lao động không chỉ
dựa trên những tiêu chí đơn giản có thể cân đo được như chiều cao hay cân
nặng mà còn dựa vào những tiêu chí phức tạp hơn như tình trạng nghỉ ốm,
nghỉ thai sản, nghỉ làm do tai nạn lao động hay tỷ lệ mắc bệnh nghề nghiệp,…
của người lao động trong kỳ. Để lượng hóa được tiêu chí này trong công tác
đánh giá chất lượng nguồn nhân lực, có thể tiến hành phương pháp thống kê,
phương pháp so sánh và phân tích những biểu hiện của các chỉ tiêu đo lường
sức khỏe thể chất trên.
Hiện nay, Bộ Y tế quy định ba trạng thái sức khoẻ của người lao động:
loại A là loại có thể lực tốt, loại B là trung bình, loại C là yếu. Yêu cầu về sức
khoẻ của người lao động không chỉ là tiêu chuẩn bắt buộc khi tuyển dụng mà
còn là yêu cầu được duy trì trong cả cuộc đời sự nghiệp của người lao động.
Người lao động phải đảm bảo sức khoẻ mới có thể duy trì việc thực hiện công
việc liên tục với áp lực cao. Người lao động mà có thể lực, sức khỏe tốt thì sẽ
đảm nhận công việc tốt, hoàn thành tốt mọi công việc, đảm bảo chất lượng
nguồn nhân lực tốt.
1.2.2. Nâng cao trí lực
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Con người nếu chỉ có phẩm
chất đạo đức tốt, bản lĩnh chính trị vững vàng, mà thiếu tri thức, kiến thức
khoa học, tức có đức mà không có tài, thì cũng chẳng khác gì ông Bụt ngồi
trên toà sen, không làm điều gì xấu nhưng cũng chẳng làm được việc gì có ích
cho đời” [6, tr.2-3]. Tri thức, trí tuệ thực sự là yếu tố thiết yếu của mỗi con
16
người, bởi vì, tất cả những gì thúc đẩy con người hành động đều phải thông
qua đầu óc của họ – tức là phải thông qua trí tuệ. Sự yếu kém về trí tuệ sẽ là
lực cản nguy hại nhất dẫn đến sự thất bại trong hoạt động của con người.
Trí lực là năng lực của trí tuệ, quyết định phần lớn khả năng lao động
sáng tạo của con người. Trí tuệ được xem là yếu tố quan trọng hàng đầu của
nguồn lực con người bởi tất cả những gì thúc đẩy con người hành động tất
nhiên phải thông qua đầu óc của họ. Khai thác và phát huy tiềm năng trí tuệ
trở thành yêu cầu quan trọng nhất của việc phát huy nguồn lực con người.
Gồm trình độ tổng hợp từ học vấn, chuyên môn, kỹ thuật, kỹ năng lao động.
Trí lực được thể hiện chủ yếu qua trí tuệ, trình độ học vấn, trình độ chuyên
môn nghiệp vụ.
Trí tuệ là yếu tố thiết yếu, quan trọng nhất của con người, của nguồn
nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao như đội ngũ cán bộ công
đoàn. Ngày nay, sự phát triển như vũ bão của khoa học – công nghệ yêu cầu
người lao động có học vấn, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, làm việc chủ
động, sử dụng được các công cụ hiện đại. Năng lực trí tuệ biểu hiện ở khả
năng đáp ứng những thành tựu khoa học để sáng chế ra những kỹ thuật công
nghệ tiên tiến, sự nhạy bén, thích nghi nhanh và làm chủ được kỹ thuật công
nghệ hiện đại. Quá trình đẩy mạnh CNH- HĐH càng đi vào chiều sâu thì càng
đòi hỏi trình độ chuyên môn hóa cao của nhân lực để đạt năng suất cao, hiệu
quả sản xuất kinh doanh lớn hơn nhiều lần.
Trình độ học vấn là sự hiểu biết của người lao động về các vấn đề của
kinh tế, xã hội, là một chỉ tiêu hết sức quan trọng phản ánh chất lượng đội ngũ
cán bộ và nó tác động mạnh mẽ đến sự phát triển kinh tế, xã hội, sự phát triển
của tổ chức. Một tổ chức có đội ngũ nhân lực có trình độ học vấn cao thì hoàn
thành công việc đạt kết quả cao, khả năng tiếp thu khoa học công nghệ mới
nhanh chóng. Trình độ học vấn nhân lực cao phản ánh chất lượng nguồn nhân
