BO GIAO DIX VA DAO TAO
TRUING DAI HQC TWANG LONG
KHOA DIEU DUNG
DO THI LOAN
Ma sinh vien: B00102
L
HO TR(1 TAM a CHO BENH NHAN
DEN KHAM VA DIEU TRI VO SINH
CHUYEN DE TOT NGHIEP Cif NH ‘AN HE VLVH
Nguiri buying dun khoa h9c:
TS. TRAN THI THANH HUONG
HA NQI – Thing 3 nim 2012
LOi cam cm
T6i xin chan thanh cam cm Ban Giim hidu truqng Dai hoc Thang Long, He dai
hoc vita lam vita hoc twang Dai hoc Thang Long – dac bidt IA cic Thdy, CO trong
Khoa Didu DuOng truOng Dai hoc Thang Long dd tao dieu kin thudn lqi va gitip do
t6i trong su6t qui trinh hoc tap va nghien citu tai twang.
TOi xin bay to long bidt cm Tidn si Trail Thi Thanh Hucmg da tan tinh gitlp
do, truc tidp huong clAn t6i trong qui trinh nghien citu N/A hoan thanh chuyen dd tot
nghidp.
TOi xin chin thanh cam cm cic Giao su, Tidn si trong HOi (Ring clam chuyen
dd tot nghidp d’i cho t6i nhidu / kidn qu/ bau dd hoan chinh chuyen de.
TOi xin chan thanh cam cm Ban Giim d6c Bdnh vien Phu san Trung ucmg cld
tao didu kidn thudn 10 t6i da va gitip do t6i trong qui trinh thuc hidn chuyen de.
Cam cm cic ban be dong nghidp, cic ban ding k.hoi va ngueri than da gitip
&a, Ong vien t6i trong qua trinh hoc tap va nghien cuu.
Ha nOi, ngay 27 thong 2 nom 2012
Hoc vien
D6 thi Loan
MUC LUC
DAT VAN Dg
1
PHAN 1. DAI UJUNG Vg HIfM MUON – VO SINH TREN THg GIOI 2
1.1. Dinh nghia ye hiem muon – v6 sinh
2
1.2. Tinh hinh hiem muOn- vo sinh
2
1 2.1. Tai cac nu& tren th6 gieri •
2
1.2.2. Tai Viet Nam
3
1.3. Phan foal va
cac
nguyen nhan gay hiem muOn – vo sinh •
3
1 3.1. V6 sinh nguyen Oat va v6 sinh thit phat
3
1.3.2. Phan loai v6 sinh theo nguyen nhan
4
1.3.3. Phan loai v6 sinh theo tien luting dieu tri du pheng
4
1.4. MOt so phurung phap diet’ tri va tien
5
1.4.1. Thu tinh nhan tao (Artificial Insemination)
5
1 4.2. Thu tinh trong 6ng nghiem (In Vitro Fertilization-IVF)
6
PHAN 2.
CAC
TON THUONG TAM LV DOI
VOL
BENH NHAN HIgM
MUON
–
VO SINH
8
2.1. Khung 19 thuyet
y6 cac
ton thmmg tam 1Y gay
ra do hiem muon
–
vo sinh.
8
2.1.1. MO hinh Lazarus
8
2.1.2. M6 hinh stress va dap ling yeti stress
8
2.2
Cfic yen to inh huffing tOri tam ly ngubi phu nor hiem moon- 1,6 sinh
8
2.2.1. Cac ye’u t6 anh hu*ng truck khi dieu tri
9
2.2.2 Trong khi dieu tri
12
2.2.3. Sau khi dieu tri
14
2.3.
Cac
ton
thuong tam ly thubmg gap
15
2.3.1. Stress
15
2.3.2. R6i loan lo au
16
2.3.3. Tram cam
16
PHAN 3. CAC HO TRO TAM
LV
‘VA
CAC KY
THUAT TAM LV
18
3.1.Tu van tam 1Y
19
3.1.1 Gic da-u hieu cho tha’y benh nhan can
to van tam 19
20
3.1.2. MCA só nguyen the chinh khi to van cho benh nhan v6 sinh:
20
3.1.3.Thbi diem can to
van
21
3.2. Cac each to v “an
21
3.3. Chien Woe dtrong chin vii van de cho tUng cá nhan (Individual Coping
Strategies)
21
3.4. MI)t so ky
thu4t thir Tian
22
3.4.1. Ky thuat thu gian I
22
3.4.2. Ky thuat thu giith 2
23
3.4.3. Ky
thuat thu gian 3
23
3.4.4. Ky
thuat thu gian 4
24
3.4.5.1“/ thuat thu gian 5
25
3.4.6. Ky
thuat thu gian 6
25
3.4. 7. Thai cuc quye’n
26
3.4.8. Massage giarn stress
26
PHAN 4. HO
TRO
TAM LI( TREN BENH NHAN VA CAC CAP VO CHONG
HIgM
MUON
–
VO SINH VAI TRO HO TRO TAM LV CUA DIEU “WONG VOI
BENH NHAN HUAI MUON-VO SINH
30
KlgT
LUJAN
33
KILN
NGHI
34
TAI LIEU
THAM KHAO
35
DAT VAN fog
Sinh
san
&roc xem 1a nhu cau co ban cUa con ngu6i.
Khi gap truc
trac ye van
de
nay, cluing anh huang khOng nhe den
tam 15, dm
ban than benh nhan.
V6 sinh – hiem muOn trong cOng (long hien nay
dang la mot van
de bao dOng
trong linh vuc suc khOe sinh san khOng chi 6
nhfing nuoc phat tridn
ma ngay ca
nhirng nuoc dang phat tridn.
Dac biet hon, doi
vOi
cap vq
chong hiem
muOn – vO sinh thi “khao
khat” c6
con anh hu6ng khOng nhO toi hi vong, ke
hoach tuong lai, cu6c song
hOn
nhan
va
tinh trang sac khOe…..Nghiem trong ham, cac van
de lien quan tai rot loan
tam
tam than se bi gap nhu: mat niern tin, buon kh6, gian
du, )(Su h6, mac cam tOi 16i,
tram cam…thding lap di lap lai ngay cang nhieu
khi
benh nhan tham gia qua
trinh
kham, diet’ tri vO sinh.
Do vay, chuyen de
vd “H6 tro
tam 1/ voi benh
nhan den kharn
va diet’ tri
hiem muOn – vO sinh” threw
via
v6i cac not dung chinh nhu sau:
Phan
1
bao gam cac khai niem ve hiem muOn – va sinh, tinh hinh caa
hiem man
–
ye sinh tai cac nude tren thi gioi , d Viet Nam cling Whir so’ lucre ve
cac gidi phap diets tri cho benh
Phan
2
caa chuyin de tap trung vao cac tan thuong tam ly ma Mc benh
nhan hiim muon –
vo sinh cling nhu gia dinh caa ho phdi chiuh dung.
Phan
3
di sau veto Mc ha tro tam ly cling nhu cac 1(9 thuat tam 1
.); duoc
stk
dung di ha tro . tren /frith ‘than vet Mc cap vo chang bi hiem man – va sinh.
Phan
4
ma td mat so ha tro’ tam lj tren benh nhan vet cac cap vo chang
hiim muOn –
vO sinh.
Phan cuoi cling la Mc khuyin nghi ma cluing tai duo ra voi mong muOn
cac ho tro tam lj tren benh nhan hiim muOn –
va sinh Si duoc quan tam lion va
tip dung rang rat trong tuong lai.
PHAN 1.
DAI CUONG Vg HIEM MUON – VO SINH TRP,N THE GIOI
I.I. Dinh nghia ye hiem mu6n
–
v6 sinh
Cac nghien dru ve sinh 1/ sinh sari cho thSt neu mot cap vg thong khoang 25
tu6i. Neu khOng sir dung bSt cif mot bien pilaf) nem thai nao thi khoang 90% cac
cap vg ch6ng nay
se
c6 con sau mot nam chung song binh thu6ng [2].
Theo
T6
chtic Y to the giai (WHO), mot cap vg chong dugc cho la v6 sinh
khi hai vg ch6ng c6 quan he tinh duc thu6ng xuyen, khOng dung bSt crf bien pilaf)
tranh thai nao trong vong 12 thong ma khOng c6 thai dugc. 06i voi phu nit tir 35 tu6i
tr6 len, tiled gian nay chi tinh 6 thong con d6i voi phu nu tir 40 tu6i
trot len, th6i gian
nay chi tinh 3 thong [7].
Trtroc day, cac tai lieu cila Viet Nam tinh th6i gian v6 sinh la 2 nam. Tuy
nhien, qua mot voi thap ky, t5, le v6 sinh tang len ding voi tien lugng dieu tri phu
thuOc rat nhieu vao theri gian v6 sinh nen cac tai lieu gan day 6 Viet Nam cung tuan
theo dinh nghia ciia T6 chtic Y to the giari la 12 Mang [7].
1.2. Tint] hinli hiem muon- vo sinh
1 2.1. Tai cac nude tren the giai :
TuS,
theo tirng qu6c gia, tj, le v6 sinh thay d6i trong khoing tir 10 – 18%, dOt
xual co nai len tai 40% [11]. Ve
nguyen nhan vo sinh theo T6 chtic Y to The giai nam
1985, c6 khoang 20% kh6ng ro nguyen nhan, 80% c6 nguyen nhan trong do v6 sinh
MI 40%, v6 sinh nam 40% va do ca hai la 20% [11].
Nguyen nhan chInh gay nen tinh trang v6 sinh nix la do r6i loan rung tiling
(30%); r6i loan chdc nang cUa voi tir cung (30%) [5]. Rol loan chirc nang cim voi tir
cung xay ra do dinh voi tir cung sau viem nhi8m. Nhiern trUng do 14 cau
va
Chlamydia trachomatis la nguyen nhan chInh gay nen nhCmg rOi loan nay. Cac
nguyen nhan khac gay nen v6 sinh la do benh lac nQi mac tir cung, bat thuetng vd
giai phau, cac khang the khang tinh triing va mOt s6 yeu to khac chua dugc biet toi
Nguyen nhan chInh clan den v6 sinh nam la suy giam sinh tinh c6 the do di truyen,
hoac do di chting cua benh quai bi %/a cac vet seo or thimg tinh xuat hien sau cac
nhi8m trimg lay qua du6ng sinh duc. Theo tac gia Aribarg A (1995) v6 sinh nam c6
tinh dich d6 bSt thu6ng khoang 35,2% [22].
2
1.2.2. Tai Viet Nam
Theo dieu tra dan s6 quec gia nam 1982, tjt le v6 sinh chiem 13%. Theo Trait
Thi Trung Chien, Tran Van Hanh, Le Van Ve, va cOng su da cOng be tjf le v6 sinh
chiem 5%, trong do v6 sinh do nam gieri chiem 40,8%. Nghien ctiu cita Nguyen
Khac Lieu va Ong su duc thuc hien tai Vien Bao ve BA me tre so sinh trong cac
nam 1993 – 1997 tren 1000 trung harp v6 sinh c6 day NI cac xet nghiem tham d6 ye
dO thOng du6ng sinh duc nu, kha nang phong noan, se luqng va chat luring tinh
trung cho thay IS,
le vO sinh nil chiem 54,4%, vO
sinh nam chiem 35,6% va khOng re
nguyen nhan 10%. Trong do
vO
sinh nor theo tac gia, nguyen nhan do tac vei to cung
lA 46,7%. Nghien cuu cua Pham Nhu Thao tai Benh vien Phu san Trung acing cho
thay nguyen nhan
vO
sinh nil do tac vei tir cung IA 58,6%.
Nguyen nhan chit yeu dan den vO sinh nam IA do r6i loan sinh tinh. Ngoai ra
v6 sinh nam dm do met se nguyen nbn khac nhu: rei loan ve tinh duc va xuat tinh,
rei loan not Wet, tac 6ng clan tinh. Theo Tran floc Phan (2001), trong s6 cac cap vq
chOng v6 sinh c6 44% co tinh dich de bat thuerng. Theo Pham Nhu Thao (2003),
trong se; cac cap vcich6ng v6 sinh c6 58,4% c6 tinh dich d6 bat thueing.
1.3. Phan loai va cac nguyen nhan gay hiem muOn
–
ve sinh :
Kha
nang
sinh san giam or nor va nam khi tu6i cAng lem. Theo trerc tinh, phu
nu
nh6 ham 25 tu6i trung binh chi can sinh hoat vq ch6ng binh thueng tir 2-3 thang lA
c6 the c6 con, trong khi phu nu trdn 35 tu6i thuerng theri gian nay keo dAi him 6
thong or nam gioi hien tuqng nay ding xay ra tuy nhe nhang va cham rai ham, bat
dau to khoang 40 tu6i, kha nang sinh san cUa nam gieri thueng giam re sau 60 tu6i.
Hi6rri muOn – v6 sinh c6 the do nguyen nhan tir ngueri chong hoac ngueri vq.
Nei chung, khoang 30% truerng hip nguyen nhan hiem muen – v6 sinh la hoAn town
do chong, 30% nguyen nhan do vi va phan con lai IA do nguyen nhan tir ca hai vq
chong. Do do, chung to thify rang viec di kham va tim nguyen nhan cua hiem muen
v6 sinh can thiet phai c6 mat cila ca hai vq chong. NOi cach khac, hiem muOn – v6
sinh IA van de cita met cap vg ch6ng, chti kh6ng phai la cita rieng viz” hay ch6ng.
VO sinh duc phan chia lam nhieu loci thy theo tinh trang da co thai hay
chua, nguyen nhan gay v6 sinh va tien luong du phong va dieu tri.
13.1. VO sinh nguyin phat vd vo sinh thin phat
Cach phan loai nay Oa vac, tinh trang da tirng c6 thai hay chua cila cap vq
ch6ng. V6 sinh duc chia lam 2 loai: v6 sinh nguyen phat (v6 sinh I) IA khi cap vq
ch6ng chua co thai Ian nAo, v6 sinh thd phat (v6 sinh II) la cap vq chong da c6 con
3
hoac c6 thai nhung chua c6 thai lai duac sau Ian c6 thai tarot do 12 thing ke to net)/
mong muon c6 thai, c6 quan he tinh duc
thu6ng xuyen va khOng diing bat cd bien
phap tranh thai nao.
1.3.2. Phan
loai ye
sinh theo nguyen nhan
Thy
theo nguyen nhan gay vO sinh, co the phan loai
theo vO sinh nam, nu
hoac chua
ro
nguyen
nhan.
VO sinh nam la 14 vO sinh
hoan
town do chong, chiem
tS le khoang 30%, vO
sinh nu la
loai vO
sinh
nguyen nhan hoan town cho vq t5,
le
gap
khoang 30%. Nguyen
nhan
do ca v6 va chong
tY’ le
gap khoang 20%
trong s6 cac
cap v6
chong
vO
sinh.
Nguyen nhan vo sinh 6 nam gi6i hay gap
nhat
ke
ca vO
sinh I
va vO
sinh II
la lien
quan chat
lucrng
tinh
triing nhu vO
tinh, thieu
tinh; nu
gi6i
nguyen
nhan hay
gap
nhat la
khOng
ph6ng
noan
doi vOi
vO
sinh I.
khoang
30%,
benh 15,
gay tic voi
trong
doi vii vO
sinh 11
khoang
70%
[21].
Ngoai ra,
con co vO sinh
khOng ro nguyen
nhan,
[tic la
qua tham
kham
Ca v6
NIA ch6ng
nhung
khOng
tim
thay nguyen
nhan gay vO
sinh, tY’ le gap khoang
20%
[21].
Tuy nhien mot cap vcr chong c6 the gap nhieu
hcm mot nguyen nhan
gay vO
sinh.
Mot s6 tic gia thay rang
khi
mot cap
v6
chong c6
van
de ve vO sinh thl
c6
khoang 15% cac cap ver chong c6 nhieu nguyen nhan vO
sinh hcm la
mot
nguyen
nhan,
trong do 25% s6 cac cap v6 chong con lai khOng xdc dinh (kw nguyen
nhan.
1.3.3.
Phan
loai ye
sinh theo
tien
Ittowg dieu trl du phang
fle c6 nhfing phucmg
phap hhru hieu
trong
dieu
tri va du pheng vO sinh,
ngu6i
to CO the chia vO
sinh lam
2
nhOrn: nhOrn
nhirng nguyen
nhan
vO
sinh
khong the du
pheng
truoc
(vO sinh do
nguyen
nhan
barn sinh),
va
nhorn
nhung
nguyen nhan
vO
sinh c6 the
du
pheng
du6c (vO
sinh mac phai).
Nhfing
nguyen
nhan
vO
sinh
khOng the
ngan
chan hay dieu
tri du
phong duVc
bao g6m
cac khiem
khuyet hay
di
clang
duong
sinh duc, cac
yeu
t6
ve
gen
hay
hormone hoac cac van de ve mien
dich, nh6m nay
chi
chie’m
khoing 5% Wan bO
cac
nguyen nhan
gay
vO sinh.
Phan lam nhung nguyen
nhan vO
sinh con lai deu
la nhiing
nguyen nhan
c6
the ngan ngtra threw, dac biet
la cac nguyen nhan
vO
sinh do cac benh viem nhiem
lay lan qua diking tinh duc (STDS- Sexually Transmiued Diseases) nhu Chlamydia,
tau, giang mai. Nhirng viem nhiem
nhu
the
nay
c6 the lam
nhiem khuan
viing chau
lam tic nghen
voi
ming hoac
gay
dinh
viing
tieu khung can
tr6 qua
trinh c6 thai.
4
TT clu’dc bdm
vao BTC
MOt s6 ion nhang tai bin sau nao pha thai khOng an town hoac cac thu thuat thao
tac c buong ta cung khOng v6 khuin deu c6 thd dtra dgn viem nhiem c6 quan sinh
duc va \rang ch4u din dgn hail qua la v6 sinh thd Oat.
1.4. WA so phucmg phi!) dieu tai va tien luong:
1.4.1. Thu tinh nhdn tao (Artificial Insemination)
-TT clu’cic loc
ong nghie’m
rCfa trong 11*
Thu
tinh nhan tao (TTNT) la mQt ky thuat digu tri v6 sinh ph6 bin nhlt. TuS,
thuQc vao ngu6n tinh tnIng, thu tinh nhan tao c6 thg chia thanh 2 loai: TTNT
vcai
tinh trung nglthi chong (AIH- Artificial Insemination Husband), TTNT vai tinh
trung ngutri cho (Aid-atificial Insemination Donor). Hign nay, hau hit cac trung tam
tren thg giOl dgu dp dung ky
thuat barn tinh trung da loc rim vao buOng to cung (IUI-
Intra-uterine Insemination) de thdc hign thu tinh nhan tao. Do d6 khi noi dgn thu
tinh nhan tao c6 thg hidu la IUI vai tinh trang da chuin bi.
MOt s6 Icy thu* thu tinh Man tao khac hign nay khOng con hoar it ducc sit dkuig:
– Barn
tinh dich vao ttii clang am dao ho4c c6 tir cung.
–
Barn tinh trung da chuin bi vao c6 ta cung.
– Barn tinh trung v6i mOi tru6ng vao dgn voi trung va 6
bung.
5
Tt cung
Nang truing
, Is)
1 4.2. Thu tinh trong ong nghiem (In Vitro Fertilization
-IVF)
Bubng truing
Bupa
Ky thuat thu tinh trong Ong nghigm (IVF) co nghia la lay thing dm ngtreri phu nu
bang choc but cho ket hop voi tinh trung da duct chuAn bi trong 6ng nghigm, sau d6 phOi
hInh thanh
se
duct chuydn
troy
lai vao Wong tir
cung. Qua
tenth phat then
cua phOi thai se
dien ra &nth thding trong tir cung ngutri mg. Thu tinh trong Ong nghigm chiem 50% cac
chu ky dieu tri voi
ky
– thuat hb tm sinh san hign nay trgn the gieri.
1 4.2.1. Chi dinh
Cie chi dinh TTTON gOm:
+V6 sinh do voi tir cung:
+V6 sinh do chong:
V6 sinh nam cling la nguyen
nhan
hay gap trong chi dinh cua TTTON.
+ Lac nOi mac tir cung
+ R6i loan chtic
nang buong trong:
+ V6 sinh khOng rO nguyen nhan
Trong thkrc to mot lucfng lcm bgnh nhan duoc dieu tri
v6
sinh khOng
ro
nguyen nhan nhtmg trong lin tham kham sau va qua trinh dieu tri co thd tim thay
nguyen nhan v6 sinh. TTTON co thd duct can nhAc chi dinh trong cac tnrang harp
vo
sinh khOng ro nguyen nhan.
+ V6
sinh do mien dick
+ Thu tinh nhan tao that bai
6
…I•••11101.
J
Thu tinh
nhan tao
Choc ha
Trulig
Thoi gian
phoi
Chuygn phoi
+ Hi6n noan va hie”n phoi (Donation of eggs and embryo)
+ Mang thai 110
PHAN 2.
CAC TON THU’ONG TAM IA( DoI VOI 101H NHAN
HIEM MUON – VO SINH
Tit dien tie”ng Anh cUa trung Dai hoc Oxford dinh nghia Traumatic
psychological la nhang chan thong ve mat tam 19 nhu IA mot tinh trung shock keo
dai tao nen nhiing anh hung c6 hai hoac cam giac phien muon la nguyen nhan cUa
nhirng suy sup tinh than va lo au cang thAng [19].
Mac du cac phuong phap 116 tro sinh san hien nay c6 the giai guy& &roc hau
het cac nguyen nhan hiem muon – v6 sinh. Tuy nhien, t9 le thanh cOng chi
khoang
tit
25%
–
35%,
thy tirng trung tam [16].
2.1. Khung ly thuyet ve cac kin thmmg
tam IS, gay ra do hk in muon
–
vo sinh.
2.1.1. MO hinh Lazarus.
M6 hinh Lazarus duoc sir dung de phat hien ra cac stress va co the thich cac
ton thuong tam 19 do hiem muon – v6 sinh la su ket hop glib cac yeu t6 sinh hoc,
tam 19,
xa
hOi ket hop ding vdi cac yeti t6 ca nhan va gia dinh.
2.1.2. Me hinh stress va (kip ring voi stress
M6 hinh
nay
the hien moi
ttrang quan giita cac tac nhan gay stress (co the IA
va
sir dap
Ling dia co the. Khi cac yeu t6 dap Ling Ion hcm cac tac nhan gay ra stress
thi
co
the
se
vuot qua ducrc stress.
Cac
tac nhan gay
stress
bao gom cac yeu t6 mang tinh chit ca nhan nhu dac
diem
nhan cach benh tat…hoac IA nhiing yeti t6 tac Ong ben ngoai nhu yeu t6 ve
mOi
trtrefng, xa
. hOi.
Cac
yeu
t6
the hien
su
dap Ling dia co the g6m c6 su dap Ling ye sinh 19 (nhip
tim nhanh, toat mo hOi…), sir
dap ling ve hanh vi (lo Fang,
bon chon…) va chien locic
thich nghi cua co the (có the tac Ong bdi nhan vien y te, thuoc, to van tam
2.2 Cac
s4u 16 anh Inning
kiti
tam IS, nguoi phu nit hiem muon- vo
sinh
Cac yeti
t6
anh hithng nay se duqc trinh bay theo cac theo giai doan truck,
trong
va
sau
khi
dieu tri hiem muon-vo sinh.
8
2.2.1. Cific yeu to anh hiwng tritor
khi diitt tri
2.2.1.1 Ap hfc
tit ca
nhtin
ngdoi phu nit
CO rat nhieu dp luc anh hu6ng den ngur6i phu nu bi v6 sinh tren hanli trrnli
tim kiern mot dila con de dam bac) hanh phtic gia dinh va duy tri chit lung cuOc
song. Nhang anh hu6ng nay
có
the den tir chCing va gia dinh chong, tix cong &rig xa
hOi va ton gido, nhung quan trong ham ca la tir ban than ngu6i phu nu. Dac biet vOi
van hoa phuong DOng thi viec khOng sinh no (kw
lam cho ngu6i phu nu cam
thay
minh vO dung, có tOi 16i v6i gia dinh nha chOng va
chong minh. \fen nhCrng phu rid
voi dac diem nhan cach yeu, de bi ton thucmg thi
viec
hiem muOn-vo sinh se khio’n
cho ngir6i phu nu bi stress, Ong hon la cac r6i loan
trim 1j,
va tam than nhu lo
lang,
tram cam.
2.2.1.2. Ap lu’c ve kinh re’
Phucmg phap dieu tri hiru hieu nhat la
lam thu tinh trong ong nghiem.
Trong
khi do, ky thuat nay rat dat tien va
chi
có the
thuc hien ct cac benh vien 16n. Thu
nhap trng binh caa nhieu gia dinh, dac biet la cac gia
dinh 6 nOng th6n
se
kho
có
kha nang chi tra cho nhiing
ky thot 116 try
sinh san nay neu khOng co
su
116
try,
gidp da cua gia dinh va ngu6i than..
Tai My”, theo tinh town cua mot s6 nha khoa hoc, chi phi nay có the dao dOng
tir 55000-73000 d6 la M. Mot nghien cCru
Wong
doi 16m cua tac gia Oakley va Ong
sir cho thay 2,4% trong s6 60000 phu nu lua tu6i tir 40-55 van con oy trong tinh trang
khOng có con, 1,9% da timg có thai nhung khOng giCr diryc [19].
Tai Viet Nam, chi phi trung binh cho mot ca thu tinh trong 6ng nghiem dao
dOng tit 25 –
50
trieu difing cho mot chu kY dieu tri chua ke cac chi phi khac nh an
u6ng, di lai.
O
cac trung tam 16n nhu Ha NO
va
thanh pho H6 Chi Minh, chi phi con
dat do horn nhieu, virot xa chi phi có the chi tra cho dieu tri vO
sinh cua mot cap
vcr
chong ngheo. Theo ket qua dia nghien cdu tai Thanh HOa cho thay 4,4% phu nit
trong do tit& sinh de van con chua có con mac
du da theo du6i dieu tri
vO
sinh yeti
th6i gian it nhift cung phai 2 nam lien [19].
Nhu
vay ganh nang ye kinh t6
cang troy
nen nang ne hoyn voi cac cap vcr
thong hiem muOn-v6 sinh.
Chi phi cao nhung t5, le thanh cong lai thap trong dieu tri v6 sinh ding la
nguyen nhan quan trong lam cho nhieu phu nix tren the gi6i khOng tiep can cluqc
dich
vu dieu
tri
vO sinh hoac tie”p can &rot nhung dieu tri khOng thanh cong.
Do do,
9
rat nhieu phu nit cho den ha do tu6i sinh
de
van
chua
c6 duce
dCra
con
mong tr6c
cUa d6i minh
trong
khi gia dinh dii kiet
que ve
kinh
te”.
Mat khac, do
ydu
t6 giai
con
rat nang ne 6 Viet Nam, ngueri phu nu bi v6
sinh hiem khi dtrqc trcr gitip kinh te
tir
gia dinh chong, phan 16n phai vay mucm, xin x6
cua gia dinh minh.
2.2.1.3.
Yeii to
vein hoci
MOt nguyen nhan nua rat quan trong lam cho ngu6i Hut nu cAng kho khan
kho tiep can du6c voi
ky
thu4t
diet’ tri b6i nguyen nhan v6 sinh do ngu6i phu nit
Nhitng ap luc nay cAng lam cho viec tim kiem dich vu v6 sinh thirCing IA bi mat,
vi nhiing ngu6i phu nit di dieu tri v6 sinh do minh mang Wang tam ly mac cam, xau h6
va cam illy
tOi
16i. Nhirng ngueri (Ian Ong va
gia dinh ho khi biet nguyen nhan v6 sinh
do ngu6i phu nil, thu6ng do du khOng mu6n di diet.’ tri, mac cho nguiii v6 va gia dinh
ho to thu xep lay ganh nang kinh to nal khOng muon hOn nhan tan v6.
MOt nghien cau cho thay rang trong
n6
luc tharn chi d6i khi v6 vong de c6
thd c6 thai, chi c6 51,7 %
phu nu cho biet ho da tim kidm dich vu y te N/A to van dia
bac si tai cac
he
th6ng y te, con lai 19,6% cau cuu d
cac
nha th6 va cac dung than
linh, 13,7% tim kiem van may 6 cac loai thao du6c va
thu6c gia truyen, 10% di cau
nguyen or cac nhA chita.
2.2.1.4.
St'”
he-
5
tro’
cua
cac
dich vu
v
te”
COng them vao nhi-mg kh6 khan caa ngu6i phu nil, diet’ tri v6 sinh, dac biet
bang nhirng ky thuat 116 tr6 sinh san khOng duyc uu tien cling nhu khOng dirvc nhan
bat al su ho trcr nAo ye
phia bac, hiem y to cling nhu cac chucmg trinh 116 tr6 y
te cUa
nhiing nu6c dang Oat trien. Ngay ca mot so
nu6c phat trier’, v6 sinh ding khOng
dtr6c hu6ng bat ca. ho trot nao. Tuy nhien, phu nu a cac nu6c phat tridn ding khOng
coi dieu tri v6 sinh la diet’ quan trong, trong khi phan lan phu nil 6 cac nu6c dang
Oat trien lai uu tien diet’ tri v6
sinh tru6c het, tham chi con hon ca nhiing benh
khac cUa ho,
mac
du nhirng benh 15, nay c6 the clan den tinh trang toi to cUa stic k hue
tharn chi IA cai chet.
KhOng c6 gi ngac nhien khi chi trong vong vai thap nien, mot nuerc ngheo
nhung rat coi
trong
viec c6 con trong mot gia dinh nhu Ai cap cla co tai tren 50 trung
tam 116
try
sinh
san,
chua ke t6i mot so trung tam or cac truerng dai hoc va mot s6
benh
vien
cOng
lap
veni gia
ca
hop 1$,
hcm. MOt nu& ngheo khac nhung tinh
trang
khOng
con
cai
ding
khOng du6c xa hOi chap nhan nhu An DO, nam 1999 dii c6 tai
10
han 60 trung tam Ito try sinh san, phan 16n la nhung trung tam dich vu to nhan. Hau
nhu nhiing van de lien quan den ciao dtic, luan 19 va cac
van de xa 110i lien quan den
cac ky thu4t
ho try sinh san rat it khi duqc thao Juan &
day. Trong khi d6, theo
uerc
tinh thi viec thanh lap mot trung tam ho try sinh san t6i thieu ding ton kern fir
400.000
–
500.000 do la my cho mot trung tam.
O Viet Nam chi 10 nam sau khi
em be
dau tien lien the” gioi ra
deri
bang
phuong phap thu tinh trong Ong nghiem vao nam
1978, thi chi sau han mot thap k9,
da c6 tren 15 trung tarn thu tinh trong Ong nghiem da ra den tren ca nuac va
hau nhu
trung
tam nao cCmg da
tridn khai
duoc hau het
cac ky
thqt 116 tro sinh
san hien dai
dang
dp dung
lien
the giOi [19].
T6m
lai,
veri nhirng
ngueri
phu nu,
dac biet
nhung phu
nu ma
nguyen
nhan
vO
sinh lai tir ban than minh dang phai ganh chiu nhieu ton
that nang ne
ye
ca
tam sinh
19, kinh to va
xa
hOi, trong khi d6 su quan
tam cUa
xa
h6i ve vO
sinh
van
&roc
dua
day
NI,
ding lam chi
mOi IA nhCmg
keu
goi
dd
quan tam
han nita
ye viec nang dcr
tinh than va
tam
19, ham la
su gidp
dor
ve dieu
tri.
2.2.1.5.
Ap lift tit
chong, gia dinh,
cOng dang
va xa hc3i.
Ket
qua
tir nhieu nghien
eau
cho that
c6 m6i lien
he rat chat the ye kha nang
to can bang tam sinh 19 cita
ngueri
phu nu bi
vO
sinh yeti
nhirng yeu
t6 ben ngoai
(lieu ctrc hay tich etre), dac biet la cac anh hueing tir gia dinh, ngueri than
va cOng
dung, xa hOi. Trong
d6,
anh
huOng
ctia
ngueri
ban deri
va
gia dinh la hai
yeu
to quan
trong nhat
Hai yeu t6 nay c6 the gitip ngueri
phu
nu
can bang tam sinh
19 nhung
cling c6 the la nguyen
nhan
gay
nang rid
them tinh trang
khOng hoang
cua ngtkri phu
nu bi vO
sinh
[19]. MOt so
nha
nghien
cat ciing chi ra rang
nhCmg phu
nu it ma
kha
nang didu
chinh tinh
[rang vO sinh kern
la nhung ngueri ma hau nh su
Ong hO ve phia
gia dinh,
xa hOi va ke ca ngueri chong cling c6 it thien chi.
Trong
mot nghien
ccru tai Nigeria,
c6 67,3%
phu nu cho biet Ito
bi dp lirc rat
Ion
ye mat tinh than
bOi
chua the co
kha
nang c6 con,
trong d6
dp
luc
nhieu nhat IA
tir phia ngueri chong cua ho
(26%),
ter ban
be (24%),
gia dinh ben chong
(1 1,5%)
va
gia dinh cUa ban than ho (7,6%) [12]. Trong so
nhCmg
ngueri nay,
t/
‘
le ngueri luOn
nhern ng6
xem
ho
c6 dau
hieu c6 thai
kh6ng chiem
38%, hei thang ho
da c6 thai
hay chua
chiem 9% va to ra
that vong, buon phien, CO lap
ngtreci phu nu
khi
ho
chua
mang thai chiem
10%
[12].
11
Ke[ qua tir mot righien cult khac cho thay chin thucmg tinh thAn ma nguoi
phu nu vO
sinh
phai chiu dung 16n !that la
thai
d6
quan
diem cilia
chink
nguOi chong.
Trong so
nhung
Ong chong cua ba
von bi
v6
sinh
thi
39,9%
c6
quan he
ngoai Wong
v6i
nhirng phu nil khac
ngoai hOn
nhan,
23,8% c6 ke
hoach cuoi
them
vq, 13,1% da
ke’t hOn vOi ngu6i phu nu
khac
va 12,5% c6 ke hoach ly
hOn vol
nguOi
vq bi vO sinh
ci’Ll m11111118].
Cho
du nguOi
phu nu
c6 kha nang
&Si dien yeti van
de
khUng
hoang
tam sinh
19
dm
minh
tot
nhu
the nao di chang nCra, su
116
trq
cUa gia
dinh,
Ong dong va
nhilng nguoi
xung
quanh
vO ding
quan
trong. Ho c6 the
c6 duqc
nidrn tin
1 tucmg lai
neu c6
su
Ong
vien 116 trq
ye
tinh
than,
ho ciing c6 the
bi nhan chim
hon vao su
khiing
hoang neu thieu
di wilt)
. troy
can
thiet
hoac neu
cam
thay
nhirng
su h6 tray do
co
tac
dung
nguqc
Lai
se
lam cho
tinh
[rang
khUng hoing
tinh than cUa ho
them tram
trong hon.
Mat
khac, mot
so
tac
gia cho rang
tam 19
phu nu hiern muOn-v6 sinh
khOng
chi dirng Lai
6
[rang thai mat
can bang
tam sinh
19,
ma
con lam
cho
nguoi
phu
nu
kh6 tap trung vac)
cOng
viec, kern Ilea
clang
veri Ong
(tong, dac
biet
neu mOi truOng
ho song
lai
IA
noi
con
cai
lA mOi quan
tam
hang dau
cita
tirng
gia
dinh
vA
xa
hOi.
Viec ban
than
ngai
tiep
xtic v6ri Ong clang lai
lam
cho
phu
nu
ngay
cang
mat
tu tin
va
lam
cho [rang
thai
mat can bang tam
sinh
19 them
tram
trong.
2.2.2
Trong
khi
dien tri
2.2.2.1. Do
quy
trinh dien tri
Chin
doan va dieu
tri
vO
sinh
khOng
phai la
mot
qui trinh nhanh
gon
va c6
khOng phai
truqng hop nao cung
dot
duqc
hieu
qua cao.
fle c6
duqc
mot chin
doan
tong quat
ve
nguyen
nhan
gay v6 sinh,
nguoi benh
can
phai
c6 mot thqi gian dai
nhat dinh
de
theo doi
va danh gia.
Thom
chi khi
cid
duqc chin doan nguyen nhan
gay
v6 sinh,
mot
qui trinh diet’
tri theo dung
phac de, khoa
hoc
cfing
rat ton
kern
thai
gian.
MOO
do cang
thAng,
lo
au…ngAy
ding
tang
cao
ti le
thuan
v6i:
tan suat sidu am,
lay mau
xet nghiem,
tiem
thuoc,
vao
ngay choc
hut, chuyen
phOi [20].
Ngoai
ra,
th6i
gian phai
chq doi
IA yeu
t6
gay
cang thAng
nhieu
nhat cho
benh
nhan,
nhat la thei
gian
ch6 deli kham
benh, tu van va lam 116 so
ciing
IA yeu
t6
gay ra
nhfing
lo
Lang cho
ngtr6i
benh.
12
2.2.2.2.
Thai
dO
vest sit lit;
try clia nhan vien
y
te.
Nhilng y6u t6
tic
&Ong tic phia nhan
vien
y
to nhu
xet nghiem,
tiem thu6c,
thOti gian chi dyi
kharn
benh, au van
va lam ho so,
ciing lam tang
them su cang
thang mac du ka
qua
tham de cho
thy da se benh
nhan (
2/3
tong
s6 tham do)
khOng cam thgy
nhan
vien
y to gay kilo khan
cho
qua
trinh dieu tri [20]. Hon nila,
neu nhan vien
y
to khOng c6 k9 nang
to van tot va
khOng co su dong cam
Arai nguii
benh
se
khien cho benh nhan cang lo
rang hcm N/A
anh hirYng tell qua trinh
chin doan
va
dieu tri.
2.2.2.3. Ap 11,(c do chi phi die’u tri
Phan
Ion
phu nu hiem
muen-vet sinh thuec d6i arcing c6 thu nhap
trung binh
va
thgp, IA nh6m bi anh htrYng
nang ne nhgt beti
chi
phi y
to trong qua trinh dieu tri.
Ka qua
tham do cho biet thu nhap air dong
!Yong va tien ban hoa mar khOng
du chi phi,
lien
di dieu tri chi
mong
chi
vao ban hoa
mau, trau bO, ban dgt
kern theo
xin
x6, vay
MI101, va
su h6
try ciia gia dinh, chii yeu la gia
dinh ben
ngoai
(19
do
&rot cho biet do nguyen nhan
v6
sinh la ciia
ngucti phu
Cac
d6i tuung nay Om
ca
can be
cOng
chCrc, nOng dan va nguei
buOn
ban
nh6.
Thu nhap ciia ho
rat khiem
ton, tir “met
nam may
vu
roi
ban trau, ban be” (nOng dan, mien nth). Hoac air
dOng
luung
ciia
can be cOng chilc
Ming
cc bcin ciia chau
có
2
trieu dial,
tat
tan
tat
có
2
trieu
ntai
” (duyc
td,
thanh thi).
Ngoai chi phi
y te”,
nhiing chi phi di kern ma cac dai tuotng con
phai chi
tra
tien tau
xe
di lai, nhA
tro, an u6ng, cac
khoan chi phat sinh cling khOng phai IA con
s6
nhO. Do
do
hau
het cac dei tuyng deu khOng
tinh duyc cu the
tong
chi
phi
ea
qua
trinh theo
du6i dieu tri ve
sinh
ciia
ho.
Ngoai
ra,
nghi nhieu, nghi dai
ngay
lam ho
mat thu nhap,
dac
biet nhcmg phu nil co
nghe
nghiep thu6ng mat ha
co hei thang
tien
trong nghe nghiep va cang lam
cho
thu nhap ciia ho thgp hen
nhCmg
phu
nu
nOng then thi
ne-u
nghi di dieu tri
ve sinh se
kheng the lam them de kiem them
tir
mica mang
hay
nu6i
ga
loin
trau
be hoac
buOn ban
de
kiem them thu nhap.
2.2.2.4. Ty le themh (Ong ciia
cac pintang
phcip
dieu
tri
con
han
Chi
phi y to cao,
ti6p can dich
vu kh6
do xa
cac viing
nOng then
va t9
le thanh
cOng thgp IA
19
do chinh d6i yeti hau het
cac dei
tucrng dieu tri vO sinh. Do do
rat
nhieu phu nil aim
kiem
nhfing
phuong
phap
dieu
tri vOng veo, khOng dung phac
do
Theo met khao
sat ciia cluing tOi thi trong s6 cac benh nhan hiern muOn-v6
sinh
thi
13
da s6 benh nhan da m6 nOi soi, 2/3 da
lAm thu tinh trong ‘Ong nghiem
tren 1 lan, c6
d6i Wong da lam thu tinh trong 6ng
nghiem
tai
Ian thu 3 ma mai chi
c6 khoang 2/5
s6 d6i tuong
da
c6 thai. Ty le thAnh cOng that) den n6i c6 benh nhan da quan niem di
dieu tri v6 sinh nhu 1a
“don!? “:
“….anh khuyen em, ngiari to di dcinh de
tram sO”
mcji
trring
mot a ma ngdoi to con theo nila la day la ca
titcrng
lai du,
minh…”.
Nhieu phu nil qua sot runt lai con chay vay
ha tir co s& y to nay
den
co
s& y
to khac, dieu
tri
ha phuong phap nay den phuong phap khac, cac co so dieu tri thu6c
nam, thu6c bac, dOng y, gia truyen, tham chi cau nguyen, chila meo, xin thanh ban
lOc… MOt vAi d6i twang s6ng a nOng thOn, khOng
c6
chut hieu bier ve nguyen nhan
benh 15,
cua minh vi da qua mot Ian sinh N/A kinh nguyet thi deu dan.
Co ngueri thi khOng don thuan chi IA su thieu hieu biet hay thieu thong tin, ma
con IA hau qua cila mot qua trinh dieu tri lau dAi khOng co ket qua, tan kern tien
nong nen da phai lua chop nhang phuang phap kh6ng c6 co s& khoa hoc tharn chi de
giai guy& van de to tuOng trong khi d6n tien
de
di dieu tri theo phuong phap khoa
hoc nhung qua dat lien.
2.2.3. Sau khi dieu tri
Ngay khi da duac chin doan nguyen nhan
gay
v6 sinh, mot qui trinh dieu
tri
theo thing phac do khoa hoc cling rat ton kern theri gian. Dieu khO khan nua
IA
cho
du c6 theo duoi thing nhu qui trinh dieu tri
v6
sinh theo Inking dan, tj’t le thanh c6ng
cling chi c6 the dat tai vi tri duOi 50% [191.
Giai doan cher dad ket qua c6 the cho lA giai doan cang thong nhgt. Qua mot
thOi gian dAi dieu tri, mong cher het thang nay den thong khac ma ket qua IA khOng
the c6 thai lam cho nguai phu nil kiet que. anh huang den the chat tac dOng den
ngueri phu nil lien quan den nhieu yen t6 khac nhau. Phan Ian cac dai Wong nghien
ciru deu cho biet qua lo lang, cang thAng vi nguyen nhan v6 sinh do minh (yen t6
giai), kh6c 16c, mat ngil, an u6ng kem. Ngueri thi cti den khi c6 kinh lai van toa let
kh6c 16c mot minh. Ngueti thi slit can, mat ngii, nguai thi gan nh roi vac) trang thai
suy nhuac co’ the hoAn town. Mot phu nil tam ski’ “1I16i chung
la ci
right den khOng
chajc
(con) la
em lai lo, nhieu
hic em duly lo qua ma em tttong naing nh dau ca len
nAtc”. MOt
s6
dai Wang khac, chU yen IA d6i twang
s6ng or nOng th6n, suy nhuoc co
thd do qua
vat
va, lam 10 de kiem lien hay tier kiem chi tieu ca nhan qua mile de
14
dinh tier’ cho dieu tri. Di lai qua xa x6i, vat va, khOng dU
tien
de chi phi cho tien
nha tro, lien an,
lai
con say xc,
met
mOi do phai lang Chang chi
d6i 6 nhang [rung
tam lon
ding
lam
tang
them
chi phi khOng clang c6 va su
met
m6i, suy sup sac khoe
cfra nhilng
nguOi
phu nir di
dieu tri v6 sinh. Them vac, d6, vi nguyen nhan v6 sinh do
minh
(yeu t6 gioi) ma
nor i phu
nu co mac cam tOi I6i. VA
lai
bat dau xuat hien
nhang rip luc nhu tru6c khi dieu tri nh mot yang xoan khOng bao giO art ra duot.
2.3.
Cac ton thmmg tam 1S, thtrimg
gap
Tren
the giai, hi’en nay c6 khoang 4% cac cap vg chong van
chua
c6 con mac
du
da het do tu6i
sinh
de. Trong s6 nay, rat nhieu nguOi khOng duot su ho
troy cua xa
110i
mot
cach
dung din, ca ye tam 1/ va tinh
than ciing
nhu cham
soc y te. Nhirng ton
thLrong ye mat
tam
19 va
tinh than than
chi cUa ho c6 the so
sinh
ngang v6i cam
giac mat mat
nguOi than
ma ngu6i ngoai khOng the cam
nhan dugc. Ket qua tir
nhieu
nghien
cau cho thay tS’i le cac r6i loan tarn 1)”, va tam than
tren
benh nhan
hiem
mu0n-v6
sinh tuong
ring
la
40%
benh nhan
c6 cac trieu
chang
r6i
loan
tam 1Y, 27%
c6
day
dit
tieu
chuan
cua
r6i loan
lo au
va
17% c6 day
du
cac
lieu chudn
chin doan
tram
cam
[20].
Day la
nhCrng
dau
hieu
cua
su mat
can
bang
ca
ye
trang
thai
sinh
ly
va
tinh
than
cUa
ngu6i
phu
nu nhirng
ngu6i bi v6
sinh,
dac
biet
lai
do
nguyen nhan
tir ngu6i
phu nu.
Su mat
can
bang nay tram trong hay
khOng tram
trong rat khzic
nhau
ca ye
mac
do
that
vong, chan nan, lo
au va hoan
Loan
phu
thuOc
vao khi nang
to
dieu
chinh
cUa tim
ngu6i phu nit
song trong timg gia
dinh, thy
arng
bpi
canh
xa
h6i
va
dieu
kien
v6
sinh
cu
thd
cang
nhuq
nhirng by
vong
ye
khi nang
didu
tri c6 thd
c6 con
hay
khOng.
2.3.1.
Stress
Nhin
chung, cac
tic
gia deu
cho
rang
mac du
c6
nhieu diem chung,
tham
chi
v6 sinh
khOng can
biet
nguyen nhan
do ai,
phu
nil ankrng có tam
ly
tuy4
vong va
chart nan ham ngtkri
chong cua ho, va c6
xu hu6ng tim kiem nhCrng su 116 tro
ye tinh
than, tr6n
tranh
nhCmg
binh
luan,
dinh gia
cUa xa
hOi
ham nguOi
ban
diii
cua ho
rat
nhieu.
Khi bi chin doan la
v6
sinh thi
nguOi
phu
nu thlrerng
rui
vao
trang
thai tuyet
vong,
luOn
cam
thay chin nan buon phien, lo ling, khOng
tha thiet dinh
huOng
ye
won lai va
buOng xuOi
cho s6 phan.
Stress
khOng
duqc dinh nghia la mot chin doan rieng biet, ma
thuting clucrc
dtrtic nhac
den
nhu mot yeu
t6
nguyen nhan g6p phan trong cac chan doan nhu tram
15
cam va cac tinh irking dau khac nhau. Tuy vay, mac
dO anh hu6ng ciut stress van
chug duqc bao cao khoa hoc nao de cap den.
Mot diem quan trong trong dac diem chin
doan
d6 la benh nhan phai c6
trieu
chilng
vd tam 1S, va sinh ly cua kiet sic trong It nhat 2 tuan, v6i nhirng trieu chiing
phat tridn
la do hail qua dm mot hoac nhieu cac
yeu
t6
stress da dime xac dinh
ton
tai It nhat 6 thang. Do do, tieu chum chin doan phai ket
hyp chat the vii It
nhat
mot
yeu t6 gay stress da dirge xac dinh.
Su khUng hoang
ye
mat tinh than,
kern
theo
thieu
su dOng vien, 116 tru
cua
xa
hOi
se
dua den mot trang thai hoan toan 6m yeu
vd the chat, tam sinh
1$/, phien
muOn,
au sail, nhCrng benh 1)% gay
tin
thirung nang ne vd
mat tam 1Y.
2.3.2.
Rol loan lo au
Ke’t qua tir nhieu nghien citu cho thay nhCrng
anh hithng tam sinh ly
nay
keo
dai den het ca cuOc d6i nhiing cap v6
ch6ng
bi v6
sinh va phu nu thithng bi anh
hu6ng thing ne hurl
rat
nhieu
so
yeti
ngtr6i
dan
Ong.
Trong mot nghien dm
Umezulike
tai Nigeria,
nhCmg anh hu6ng
len
tinh than cila ngir6i phu
nu
tit
tinh
trang
y6 sinh Wang doi da clang va nhieu mdc dO: bu6n chan chiem tS’t le 66,7%, tire
gian va
that vong chiem 92,9%, hOn nhan khOng hanh phdc chiem 59,5%, an
Ilan
dau buon
chiem 20,8%,
thu6ng xuyen cai
va
nhau chiem 7,7%
va
danh nhau
vii
chong chiem 5,4% [12]. K’e’t qua tir nhieu nghien
cdu cho thay c6
12-23 %
phu
nu
dirot bao
cao
la c6 cac r6i loan lo au [ref]. Newton
et al.1990; Sbaragli et al.2008.
Volgsten et
al.2008
2.3.3. Trill?: cam
it nhat tram cam mile dO trung binh (lucre bao
cao la trong khoang tir
12-54%
6 phu nu
trong
qua trinh dieu tri
v6
sinh.
CO teri
69%
phu nit cho
rang
tinh trang
v6
sinh la mot tinh trang toi
to nhat
ma ngu6i phu nu c6 the gap phai, va c6 ten 10% mu6n to tir vi tinh trang v6 sinh cua
minh. Cling chinh vi bi ap ltrc va lo lang b6i tinh trang v6
sinh ma c6 tai 17,3%
phu
nix bi benh cao huyet ap, 8,9% bi tram cam, 1,8%
phat
tridn nhCmg vet
bet
&Ong
tieu hoa mac du tilt& do, nhCrng ngeri phu nu nay khOng c6 van de gi ve
sic khOe
[19].
Co nhieu phu nit bi tram cam khi nhieu Ian
khOng thu thai duqc. Thu6ng phu
nu khOng mu6n dung thu6c dieu tri tram
cam
vi
ho
s6
thu6c anh twang
den thai
nhi.
16
Nhung hien
c6
nhieu loai thuOc
dieu tri tram cam hieu qua va an toan
cho thai kSt.
VI
du
Prozac® da du
6c nghien att.’ va cluing minh rang no khOng gay say thai hoac
di tat barn
sinh. Thong thu6ng, khi bier minh da c6 thai thi can tram cam se tan clan
va thu6c chong tram cam c6 the
dude dUng mot each an town. Thu6ng
phu
nu hay bi
tram cam hom
nam
gi6i,
nhung
r6i
loan
nay van c6 the xay ra vai ca ngubi vg va
ngued ch6ng trong van
de
vO sinh. Doi khi
ho
qua chin
min ma khOng
nhan ra minh
bi
tram cam, trong ma:mg hap nay, ngu6i ban d6i dong vai tr6
rat
quan
trong trong
viec nhan
dien cac trieu chang va tim
kiem sir h6
tray chuyen mOn. Benh nhan can
duac cung
cap thong
tin
ye cac trieu
thu6ng
gap 6 tram cam de: ho c6 the
nhan
dien van de va
khuyen khich ho tim
den vOi bac si.
Cac trieu
chang
d6
•
BuOn
ba keo dai va
mau nu&
mat
•
Tang
mirc dO lo lang
•
Xa lanh moi
ngu6i
/1.;V1 –
•
Cang
thAng trong cac
m6i quan he
•
Mgt hang thd
•
Kh6 tap trung
•
Tri
nho giam
silt
•
Kh6
dua
ra
guy& dinh
•
Kh6
hoan
thanh
cac c6ng viec thu6ng lam
•
Thay
d6i trong
an
u6ng
(an it di
hoac nhieu len clang ke)
•
Thay
d6i ve can Ong
(tang hoac
giam).
•
Thay
d6i ve gigc ngu
•
Cam giac cay clang hoac
gian
du tang len
•
Suy
nghi ve cai che’t hoac to
tit
•
Thu6ng c6 cam giac bi
quan,
tOi 16i hoac minh vO dung
17
PHAN 3.
CAC HO TRO TAM 1,)? ‘VA CAC KY THU8T TAM LV
V6 sinh c6 the not la mot trong nhimg kho khan 16n nhat ye tarn ly
ma ngu6i
phu nu phai
trai
qua
va
chiu dung. Tuy
nhien, viec chan
down cling nhu
cac 1(y thuat
h6 trci tam 13-/ nhu the nao thi it nhan
vien
y to
duc biet.
Hieu biet
va dieu
tri
nhung
ton thuung
tam ly
cho phu nu
va cac cap va ch6ng v6
sinh la mot linh
vuc luOn
chiern duqc
sir
quan
tam dm cac
nha tri lieu
tam
Co the nhiing t6n thuong
nay
chua
tea mac do r6i
loan tam than nhung
nhCmg
t6n thucmg
tam
11
thueng gap
la shock,
cam giac tOi
loi, cam thay cu6c
hOn nhan
cua
minh se bi d6 vor,
mat to tin 6 ban than,
giam
kha nang sinh hoat tinh
duc
va
cam giac
bi
xa
hOi
CO lap. Ngubi
phu
nu
de d6i dien
voi
van
de kilo khan
nay thu6ng
la c6
nhieu
phan ‘Mg
o nhCmg
mac do khac
nhau
[19].
MOt
s6 c6
phan ung tich cuc la tim
kiem nhiing
m6i lien he
‘Jong canh
va
chap nhan tinh trang khOng c6
con, thay
vao d6 la
nhting hoat long
tich cuc
de
nhirng phien muOn
vi khOng
c6 con khOng
co
w
h61
lam ho bi sang chin tinh
thin.
Dac
biet, nhung
phu nil
c6 niern tin rang
tinh trang
vO
sinh
cua minh la
do
mot dung
t6i cao
qui dinh thi nhCrng phu nil
nay c6 xu
hu6ng to can bang
trang thai
vO
sinh cua minh tot
hcrn
nhirng ngu6i phu
nu khac va
ho cho rang
niern
vui
de
can
bang trang
thai v6
sinh cUa minh la
giiip do nhCmg dila tre cua nhCrng ngu6i
phu
nu
khac,
do d6, ho de dang
chap nhan tinh
trang
vO
sinh cna minh
va c6 thai dO
song
tich
cuc
hon. Tuy nhien nhung phan
(mg tich cuc
nhu the it gap 6
nhung phu nu
song o
nhirng
nu6c chau A va
nhung
nu6c 6 the giai thd
ba, nhCrng
nu6c ma tinh
trang
khOng
con cai
la dieu
khOng chap
nhan
dugc. NhCrng
phu
nu
6 nhCmg
nu6c nay
c6 xu
Wing bi nhiing tinh
cam va
phuung
thdc tieu
cuc lam tram trong
hcm sang
chan
tinh than va anh hu6ng nang ne t6i sac khOe. Ho
thuang song
khep kin, thu
minh, tranh nhCmg moi quan he
trong Ong thing
va
xa
hcii. dac biet
nhCmg nai hay
nhac den van
de nhay cam la con cai.
Nhu vay, phan
(mg cua timg ca nhan phu nil phu
thuOc
vao
quan
niern
cua
timg ca
nhan,
gia
dinh
va xa
hOi ye tam quan trong cua dda con trong cOng
(long
xa
hOi
ma
ngu6i phu nu dang sinh
song.
Tuy nhien,
tai Viet Nam,
hien
khOng
c6
nhieu
18
nghien cdu di sau vao linh vuc nay. NM-mg nghien cdu danh gia thuc trang chung ye
anh hiking cua vO sinh not chung len cac cap vq chdng Mang cling rat han the.
Trong chucmg nay, cluing tOi de cap tai cac dau hieu tam 1/ QIN:cc coi nhu la
cac dau hieu chi bao ngtkri phu nit him muOn-vO sinh can phai có to van tam 1/, cac
nguyen tac can thiep tam 1/ cling nhu mot so IcS,
thuat to van tam 1/ va tam 1/ tri lieu
có the h6 trq cho benh nhan hiern muOn-vO sinh.
3.1.Tu van tam IS,
DU nhieu cap vg chOng d6i dien vai van de v6 sinh cua ho mot cach do th6a
va tuan thu t6t ngay ca trong thin gian kham va die u tri keo dai nhung viec mot s6
berth nhan cam they chan nan, budn ba, mat kiem soat, hoac cac trieu Chung cua
tram cam, lo au la then thutmg gap. Veil nhung ngueri do, cuOc song cua ho se bi
khung hoing. Ban dau ngut:ti vq hoac chdng co the co cam giac tOi 16i hoac xau hd
vi da khien gia dinh mirth lam vao can’t khOng con. Khi bat dau dieu tri, ho se trai
qua nhang chu kS, by vong roi lai that vong khi m6i kS, kinh qua di. Khi thqi gian
dieu tri dai them, lo Lang ye tam 19 thurimg tang len. Trong mQt vai trubng hqp, cac
cap vq chdng co the bi am anh ye
v6 sinh cua ho va diet’ nay anti hung den cac
khia canh khac trong cuOc song ma thtktng la cac van de lien quan tai h6n nhan gia
dinh khien cho quan he vg chdng se bi anti huerng. Viec cac cap vq chdng throng dau
veri cac stress tam 1/ nay t6t den mtic nao phu thuQc vao nhieu yeu t6 nhu dO tudi
khi ho nhan duqc chin down v6 sinh, dac diem ye titian cach, cach tit& throng dau
19
va co the pheng ve, nhang benh tam than ho cid CO tar& do, h6 tro cita gia dinh va
ban be, dOng co khien ho muon co con. Ben canh d6, mot trong nhfing yeti t6 rat
quan trong quyet dinh viec cac cap vci chOng duong dau yeti van de nay tot den dau
trong qua trinh kham, chin doan va diet’ tri plat
3.1.1 Cac ditu hieu cho thcly benh nhein can to vein tam 1.)i
Dual day la cac dau hieu cho thgy benh nhan hiem muOn-v6 sinh can sir 116
tro tu van tam 19 tir nhan vien y te:
•
Lu6n cam thSy lo ling, mac cam, kh6ng c6 gia tri
•
Cam thay xa lanh veri ding dong, xa hOi
•
Mk king thu vari cac hoat d6ng thuong ngay cung nhu cam thgy mat di cac
m6i quan he.
•
Co cac dau hieu cita tram cam
•
Tang trong thai lang lang, lo lang
•
KhOng the tap trung vao cOng viec do luOn nghi tai van de hiem muOn-v6 sinh
•
Ran nth trong hOn nhan
•
Kho tap trung va giarn tri niter
•
Tang but thu6c, u6ng ruou
•
Thay d6i th6i quen an u6ng, thay d6i trong *rig w the, thay d6i giac ngu
•
CO 9 tuOng tu tir hoac chet
•
Kh6 khan trong sinh hoat tinh duc
3.1.2. MO so”” nguyen tic chinh khi tit van cho Onh nhan va sinh:
Tu van tam 19 cho benh nhan hiem muOn-v6 sinh can theo cac nguyen tic sau:
(1) Ngtroi cung cap dich vu tu van cho benh nhan ye van de v6 sinh can nam
1.6 ca benh va cac lua chon c6 the c6 trong dieu tri trung hop nay.
(2) Can c6 dinh gia ban dau xem phan crag cua ho nhu the nao khi nhan duoc
chin doan va thao luan voi ho de ho hieu CO chin doan d6 coy nghia gi va cac diet’
tri can c6.
(3) Can c6 nhfmg [16 tro tam 19 ngay trong theri gian dau: Ngay tir dau, ngoai
viec cung cap cho ho nhCmg htrong din v6 cac dap ling tam 19 ho c6 the cam dig) ,
khi duoc diet’ tri bang hormone hoac cac tri lieu khac thi cac cap vac ch6ng cung can
duoc tr’an an rang cac cam xtic cua ho nhu vay la binh thuOng. Can khuyen khich
20
benh nhan
ngay tit dau de ho dap ang day du cac nhu eau cua
ban
e
dinh
du –
Ong, nghi
ngoi,
the duc the
thao va c6ng viec.
(4) Hay luOn
nho muc
dich cua tu van la
gidp benh nhan vuut qua
van de tam
19 khi &roc
biet ve
benh, gidp benh nhan
tuan
thU
tot
qua trinh dieu tri
cung nhu
viec ho c6 the ducmg
dau
v
Ii khi
nang
that
bai trong
diet’
tri. Viec nay
thu&ng rat
kh6 khan voi
nhi-mg ngtrOi
hi
v6
sinh
khOng ro
nguyen
nhan vi
khi
d6
kh6 c6 co s&
benh hoc
chic
chart
de
guy& dinh
dirng dieu
tri. &lc cap vo
chOng
trong hoan
earth
do
can co
mot
not
ho cam
thay an
town de chia
se cam xlic
va dui ra
guy& dinh
cUa
ho
v6
viec ho
c6
mu6n
dung dieu tri
khOng
hoac
ho mu6n nhan con nuOi.
3.1.3.Thoi
diem
can to van
3.2.
Cac each to van
Benh nhan c6
the
hp
chop
each tu van
ho thay
phi’ hop nhat,
c6
the la to van
ca
nhan, tu
van
theo
tirng cap
vo chong hoac tu van
cho mot
nhom.
Cac
icy thuat tri
lieu tam 19 c6 the sir dung
bao
gom giao
duc
tam
19,
tri
lieu
tam 19 nhan ttic,
tri
lieu
nhan attic hanh vi
[24,26].
3.3. Chien
luot
duong din von van
de cho timg ca
nhan (Individual
Coping
Strategies)
Day la m6t
s6 chien luoc
giup benh
nhan
(xi the
binh tinh hon trong
qua
trinh
dieu tri v6 sinh :
Tham
gia vao cac
hoat
Ong thu gian,
khien
ho de
chiu hon
va de
lam. Co the
thien,
yega,
xem film,
nghe nhac,
th6 sau, k –
y
thuat
thu
gian
cac
nh6m
co, di 1)0.
Gianh theci
gian
lam nhirng
hoat
dOng nhe va de
chiu.
•
Tranh nhang
viec
ton
sac,
gay mat ngit.
‘
•
An
u6ng
dit dinh duang.
Biet
nguang ye the
ltrc va
tinh than cUa minh
va de
ban
than c6
the theo nhip
dieu
cuOc song
hop.
•
Tr&
nen
chi’ dOng (chi
khOng
bi
dOng) trong kiem
soat
van
de v6
sinh va cac
stress lien quan.
•
Co gang dinh tam
(mindfulness):
hieu gia
tri
va
hung
thu hien
tai, giu tam
tri &
hien
tai
(6
day-ltic nay),
tang nhan
thtic
ye
nhirng gi
minh
nhin thay,
nghi
thay,
nghe
thay
va soy
thay luc
d6.
21
