1/161
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP HCM
——————–
NGUYEÃN DUY VUÕ
HOAØN THIEÄN THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH
TRONG TIEÁN TRÌNH LAÄP KEÁ HOAÏCH
TAÏI CAÙC COÂNG TY KIEÅM TOAÙN VIEÄT NAM
Chuyeân ngaønh : Keá Toaùn – Kieåm Toaùn
Maõ soá : 60.34.30
LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ
NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC:
TS. LEÂ NGOÏC TAÙNH
Tp Hoà Chí Minh – Naêm 2007
2/161
MUÏC LUÏC
Danh muïc caùc töø vieát taét
Danh muïc caùc hình veõ vaø baûng bieåu
Trang
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU
Chöông I – Cô sôû lyù luaän veà thuû tuïc phaân tích
……………………………………1
1.1.
Toång quan veà thuû tuïc phaân tích …………………………………………………………………………….1
1.1.1. Khaùi nieäm ……………………………………………………………………………………………………………………………..1
1.1.2. Vai troø cuûa thuû tuïc phaân tích ……………………………………………………………………………………………1
1.1.3. Caùc yeáu toá cuûa thuû tuïc phaân tích ………………………………………………………………………………….2
1.1.3.1. Döï ñoaùn …………………………………………………………………………………………………………………………….2
1.1.3.2. So saùnh …………………………………………………………………………………………………………………………….3
1.1.3.3. Ñaùnh giaù …………………………………………………………………………………………………………………………….4
1.1.4. Phaân loaïi thuû tuïc phaân tích ……………………………………………………………………………………..………5
1.1.4.1. Phaân tích xu höôùng ………………………………………………………………………………………………………6
1.1.4.2. Phaân tích döï baùo …………………………………………………………………………………………………………7
1.1.4.3. Phaân tích tyû soá ……………………………………………………………………………………………………………….8
1.1.4.4. Phaân tích hoài quy ………………………………………………………………………………………………………….11
1.2.
Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong tieán trình laäp keá hoaïch …………….……………..13
1.2.1. Muïc ñích ……………………………………………………………………………………………………………………….13
3/161
1.2.2. Noäi dung ……………………………………………………………………………………………….………………….…………..14
1.2.3. Caùc phöông phaùp tieáp caän ñoái vôùi thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá
hoaïch kieåm toaùn ……………………………………………………………………………………………………………….15
1.2.3.1. Tieáp caän döïa vaøo hieåu bieát tình hình kinh doanh vaø nhöõng ruûi ro kinh
doanh gaëp phaûi cuûa doanh nghieäp ……………………………….……………………………..15
1.2.3.2. Tieáp caän theo caùc chu trình ……………………………………………….……………………….…..…21
1.2.3.3. Tieáp caän döïa vaøo caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính ………………..25
1.2.3.4. Tieáp caän döïa theo ruûi ro taøi chính …………………………………………………….……….…….….26
1.3.
Ñaùnh giaù vaø phaân tích tình hình taøi chính cuûa ñôn vò töø ñoù xaùc ñònh nhöõng
vuøng coù theå coù ruûi ro ………………………………………………………………………………………….…….….27
1.3.1. Ñaùnh giaù vaø phaân tích tình hình hoaït ñoäng cuûa ñôn vò döïa vaøo moái quan heä
giöõa caùc chæ tieâu taøi chính ………………………………………………………………………………………………27
1.3.1.1. Tyû suaát hoaït ñoäng …………………………………………………………………………………………28
1.3.1.2. Tyû suaát khaû naêng sinh lôøi …………………………………………….……………………………………………29
1.3.1.3. Tyû suaát khaû naêng thanh toaùn …………………………………………………………………………………..30
1.3.1.4. Tyû suaát coù caáu truùc taøi chính …………………………………………………………………………………..32
1.3.2. Nhaän dieän nhöõng vuøng coù theå coù ruûi ro vaø xaùc laäp möùc troïng yeáu phuø hôïp
……………………………….……………………………………………………………………………………………………………………32
1.3.2.1. Nhöõng nhaân toá thöôøng ñöôïc xem xeùt khi ñaùnh giaù ruûi ro tieàm taøng …….33
1.3.2.2. Nhöõng nhaân toá thöôøng ñöôïc xem xeùt khi ñaùnh giaù ruûi ro kieåm soaùt …….34
1.3.2.3. Nhöõng nhaân toá thöôøng ñöôïc xem xeùt khi ñaùnh giaù ruûi ro phaùt hieän .…….34
Kết luận Chöông I…………………………………………………………………………………………………………………………… 39
4/161
Chöông II – Thöïc traïng vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá
hoaïch taïi caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam …………………………………………………………………… 40
2.1.
Toång quan veà caùc coâng ty kieåm toaùn …………………………………………………………………….40
2.1.1. Khaùi quaùt veà lòch söû phaùt trieån cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn …………………………….….40
2.1.2. Moâ hình coâng ty vaø hình thöùc phaùp lyù ………………………….…………………………………..41
2.1.2.1. Số lượng công ty ……………………………………………………………………………………………………….. 41
2.1.2.2. Tình hình chuyeån ñoåi loaïi hình caùc coâng ty kieåm toaùn …………………………41
2.1.3. Ñoäi nguõ kieåm toaùn vieân chuyeân nghieäp trong coâng ty kieåm toaùn ………………… 42
2.1.4. Ñoái töôïng vaø quy moâ khaùch haøng …………………………………………………………………………………43
2.1.4.1.
Ñoái töôïng khaùch haøng ..…………………………………………………..………………………….. 43
2.1.4.2.
Quy moâ khaùch haøng ..……………………………………………………..………………………….. 44
2.1.5. Dòch vuï cung caáp cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn ………………………….……………………45
2.2.
Phaïm vi kieåm toaùn ……………….……………………………………..……………………………………….. 45
2.2.1. Khaûo saùt thoâng tin ban ñaàu cuûa Doanh nghieäp ……………………………………………………45
2.2.2. Hieåu bieát veà hôïp ñoàng kieåm toaùn ……………………………………………..………………………….46
2.3.
Phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn ……………………………..47
2.3.1. Laäp keá hoaïch chieán löôïc …………………………………………………..……………..…………………… 48
2.3.2. Laäp keá hoaïch toång theå vaø thöïc hieän chöông trình kieåm toaùn ………………. 48
2.3.3. Ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ………………….…………………………………………………….. 48
2.3.3.1.
Chu trình Doanh thu – Nôï phaûi thu………………………………………………….………………….. 49
2.3.3.2. Chu trình mua haøng – haøng toàn kho –phaûi traû ……………………………….50
2.4.
Phaân tích thoâng tin taøi chính vaø phi taøi chính ………………………………………….50
2.4.1. Phaân tích caùc chæ soá taøi chính ………..……………………………………..…………..…………………….50
5/161
2.4.1.1.
Phaân tích sô boä söï bieán ñoäng caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính …….51
2.4.1.2.
Phaân tích caùc chæ soá taøi chính ………………………………………………………………………….….59
2.4.2. Phaân tích döïa treân baùo caùo löu chuyeån tieàn teä ……………………………..…………………….…63
2.4.3. Phaân tích caùc thoâng tin phi taøi chính ………………………………..…………………….……67
2.5.
Thôøi gian vaø nhaân söï cho cuoäc kieåm toaùn ………..……………………………………….68
Kết luận Chöông II …………………………………………………………………………………………………69
Chöông III – Caùc giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän vieäc vaän duïng thuû tuïc phaân tích
trong tieán trình laäp keá hoaïch taïi caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam
……………………………..………………………………………………………………….……………………………………….……………………71
3.1.
Muïc tieâu cuûa caùc giaûi phaùp …………….………………….……………………………………………….…..71
3.2.
Giaûi phaùp töø phía caùc coâng ty kieåm toaùn ……….………………………….73
3.2.1. Söï caàn thieát phaûi coù moät quy trình phaân tích chuaån ……………………………..…………. 73
3.2.1.1. Phaân loaïi ñoái töôïng khaùch haøng …………………………………………………….……………………..75
3.2.1.2. Tìm hieåu hoaït ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng vaø ñaùnh giaù heä thoáng
kieåm soaùt noäi boä …………………………………………………………………………………………………………..76
3.2.1.3. Xaùc ñònh möùc troïng yeáu vaø ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toaùn …………………..77
3.2.1.4. Ñaùnh giaù thoâng tin ban ñaàu cuûa doanh nghieäp thoâng qua vieäc tieáp caän caùc
thoâng tin vaø chæ tieâu treân caùc baùo caùo taøi chính ……………………………………………78
3.2.2. Naâng cao trình ñoä nghieäp vuï cuûa nhaân vieân vaø caäp nhaät kieán thöùc thöôøng
xuyeân cho caùc kieåm toaùn vieân ……………………………………………………..…………….…… 89
3.2.2.1. Khaâu tuyeån duïng nhaân söï ……………………………………………………………………………………….89
3.2.2.2. Xaây döïng chöông trình ñaøo taïo ……………………………………………………………………………..90
6/161
3.2.2.3. Caäp nhaät kòp thôøi caùc thoâng tin chuyeân ngaønh vaø caùc thoâng tin chung coù
lieân quan ………………………………………………………………………………………………………………………..90
3.2.3. Trang bò phöông tieän laøm vieäc cho caùc kieåm toaùn vieân vaø trôï lyù kieåm toaùn 91
3.2.4. Tham gia trôû thaønh thaønh vieân cuûa caùc Haõng kieåm toaùn quoác teá ……………91
3.3.
Kieán Nghò Töø Phía Cô Quan Chöùc Naêng Vaø Hieäp Hoäi Ngheà Nghieäp …92
3.3.1. Quaûn lyù chaát löôïng hoaït ñoäng kieåm toaùn ……………………………………92
3.3.2. Tuyeån choïn vaø ñaøo taïo caùc kieåm toaùn vieân ………………………………… 93
3.3.3. Höôùng daãn thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong tieán trình laäp keá hoaïch döôùi daïng
tham khaûo cho caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam thoâng qua moät phaàn meàm
kieåm toaùn ………………………………………………………………………………………………………………………………93
3.3.4. Taïo nhòp caàu trao ñoåi thoâng tin cuõng nhö nghieäp vuï ña daïng vaø ñaày ñuû hôn
treân nhöõng trang web chuyeân ngaønh …………………………………………94
Kết luận Chöông III ………………………………………………………………………………………………….95
PHAÀN KEÁT LUAÄN
Taøi lieäu tham khaûo
Caùc phuï luïc (Phuï luïc I -> X)
7/161
DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT
ACCA
:
Association of Charter Certificated Accountants
Hieäp hoäi keá toaùn coâng chöùng Anh
AR
:
Audit risk – Ruûi ro kieåm toaùn
CR
:
Control risk – Ruûi ro kieåm soaùt
DFL
:
Degree of financial Leverage
Ñoøn baåy taøi chính
DN
:
Doanh nghieäp
DOL
:
Degree of operating Leverage
Ñoøn baåy kinh doanh
DR
:
Detection risk – Ruûi ro phaùt hieän
EBIT
:
Earning before interest and tax
Lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi vay
EPS
:
Earning per share – Thu nhaäp treân coå phieáu
IR
:
Inherent risk – Ruûi ro tieàm taøng
GVHB
:
Giaù voán haøng baùn
KTV
:
Kieåm toaùn vieân
PM
:
Preliminary Materiality – Möùc troïng yeáu sô boä
ROA
:
Return on assets – Söùc sinh lôøi cuûa taøi saûn
ROE
:
Return on equity – Söùc sinh lôøi cuûa voán chuû sôû höõu
TSCÑ
:
Taøi saûn coá ñònh
TE
:
Tolerable error – Möùc sai phaïm coù theå boû qua
VSA
:
Chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam
8/161
DANH MUÏC CAÙC HÌNH VAØ BAÛNG BIEÅU
1. Phuï luïc I – Danh saùch caùc doanh nghieäp kieåm toaùn.
2. Phuï luïc II – Maãu phieáu khaûo saùt vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình
laäp keá hoaïch.
3. Phuï luïc III – Danh saùch caùc Doanh nghieäp kieåm toaùn tham gia khaûo saùt.
4. Phuï luïc IV – Toång hôïp keát quaû khaûo saùt Doanh nghieäp kieåm toaùn.
5. Phuï luïc V – Maãu bieåu keá hoaïch chieán löôïc vaø keá hoaïch toång theå.
6. Phuï luïc VI – Chu trình doanh thu – Phaûi thu.
7. Phuï luïc VII – Chu trình mua haøng – Haøng toàn kho – Phaûi traû ngöôøi baùn.
8. Phuï luïc VIII – Baûng caâu hoûi veà vieäc ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä.
9. Phuï luïc IX – Ñoåi môùi noäi dung, chöông trình ñaøo taïo, thi tuyeån kieåm toaùn
vieân höôùng ñeán söï thöøa nhaän cuûa caùc nöôùc ñoái vôùi chöùng chæ kieåm toaùn vieân
Vieät Nam.
10. Phuï luïc X – Top 10 caùc haõng kieåm toaùn Quoác teá Theá giôùi vaø Vieät Nam.
9/161
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU
1.
Lyù Do Choïn Ñeà Taøi
Cuøng vôùi söï ñoåi môùi vaø phaùt trieån cuûa neàn taøi chính quoác gia trong xu theá hoäi
nhaäp, vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoäc laäp nhaèm ñaùp öùng yeâu
caàu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Ñaây ñöôïc xem laø
moät boä phaän quan troïng trong heä thoáng coâng cuï quaûn lyù vó moâ neàn kinh teá.
Xuaát phaùt töø lôïi ích cuûa hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoäc laäp, trong 15 naêm qua,
Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta ñaõ raát quan taâm ñeán ngaønh kieåm toaùn ñoäc laäp, taïo moïi ñieàu
kieän ñeå kieåm toaùn ñoäc laäp Vieät Nam phaùt trieån. Neàn kieåm toaùn ñoäc laäp Vieät Nam
tuy coøn non treû song cuõng ñaõ coù nhöõng böôùc tieán ñaùng keå.
Hoaït ñoäng kieåm toaùn vaø tö vaán taøi chính, keá toaùn … ñaõ vaø ñang goùp phaàn xaây
döïng vaø phoå caäp cô cheá chính saùch kinh teá, taøi chính; thöïc hieän coâng khai, minh
baïch baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp; ngaên ngöøa laõng phí, tham nhuõng; phuïc vuï
ñaéc löïc cho coâng taùc quaûn lyù vaø ñieàu haønh kinh teá, taøi chính cuûa Nhaø nöôùc cuõng nhö
hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp.
Tuy nhieân, vôùi khoaûng thôøi gian ngaén 15 naêm hoaït ñoäng, caùc coâng ty kieåm
toaùn Vieät Nam vaãn chöa tích luõy ñuû nhöõng kinh nghieäm caàn thieát ñeå ñaùp öùng caùc
ñoøi hoûi cuûa ngaønh kieåm toaùn vaø chöa theå caïnh tranh ñöôïc vôùi caùc coâng ty kieåm toaùn
nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Trong boái caûnh naøy, caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam
buoäc phaûi bieát taän duïng öu theá, ñaàu tö nghieân cöùu, lieân keát vôùi caùc coâng ty kieåm
toaùn quoác teá ñeå hoïc hoûi kinh nghieäm vaø naém baét nhöõng kyõ thuaät kieåm toaùn hieän
ñaïi, khoa hoïc ñeå coù theå caïnh tranh ñöôïc ngay treân chính “saân nhaø”.
10/161
Trong caùc kyõ thuaät kieåm toaùn, kyõ thuaät phaân tích ñöôïc xem laø moät kyõ thuaät
kieåm toaùn coù nhieàu öu ñieåm vaø ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc naâng cao hieäu
quaû cuûa cuoäc kieåm toaùn.
Vì theá, vaán ñeà nghieân cöùu vaø vaän duïng phuø hôïp caùc thuû tuïc phaân tích nhaèm
naâng cao hieäu quaû kieåm toaùn trong thöïc teá laø heát söùc caàn thieát ñoái vôùi caùc coâng ty
kieåm toaùn Vieät Nam.
Nhaän thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa thuû tuïc phaân tích naøy neân toâi quyeát ñònh
choïn ñeà taøi “ Hoaøn Thieän Thuû Tuïc Phaân Tích Trong Tieán Trình Laäp Keá Hoaïch
Taïi Caùc Coâng Ty Kieåm Toaùn Vieät Nam “.
2.
Muïc Tieâu Nghieân Cöùu
Nhaèm phaân tích vaø heä thoáng hoùa moät soá thuû tuïc phaân tích ñöôïc vaän duïng phoå
bieán hieän nay trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn
Vieät Nam. Treân cô sôû ñoù tìm ra nhöõng thoâng tin, yeáu toá caàn thieát ñeå nhaän dieän khaû
naêng xaûy ra caùc sai soùt vaø gian laän. Ngoaøi ra, thuû tuïc naøy giuùp cho coâng taùc kieåm
toaùn ñöôïc tieán haønh nhanh choùng, hieäu quaû vaø phuø hôïp vôùi muïc tieâu ñeà ra. Nhö
vaäy, vieäc xaây döïng quy trình thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm
toaùn khoâng nhöõng naâng cao chaát löôïng cuoäc kieåm toaùn taïi caùc coâng ty kieåm toaùn
Vieät Nam maø coøn giuùp cho caùc kieåm toaùn vieân, caùc coâng ty kieåm toaùn haïn cheá ñöôïc
nhöõng ruûi ro ñoái vôùi cuoäc kieåm toaùn, coù caùi nhìn toång quaùt hôn veà caùch thöùc tieáp
caän vaø ñaùnh giaù tình hình taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp ñöôïc kieåm toaùn.
3.
Ñoái Töôïng Nghieân Cöùu
Thuû tuïc phaân tích vaän duïng cho taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp cuï theå laø:
Doanh nghieäp Nhaø nöôùc, Coâng ty Coå Phaàn, Lieân Doanh, Coâng ty TNHH … thoâng
qua caùc chæ tieâu thoâng tin taøi chính vaø phi taøi chính, thoâng tin ngaønh… Tuy nhieân,
11/161
trong phaïm vi ñeà taøi naøy, chuùng toâi chæ toång hôïp vaø phaân tích caùc vaán ñeà lieân quan
ñeán hoaøn thieän vieäc vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch taïi caùc
coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam nhaèm naâng cao chaát löôïng kieåm vaø haïn cheá nhöõng ruûi
ro trong quaù trình thöïc hieän kieåm toaùn.
4.
Phöông Phaùp Nghieân Cöùu
Cô sôû cuûa phöông phaùp luaän laø Hoïc thuyeát cuûa Maùc veà Chuû nghóa duy vaät
bieän chöùng. Vôùi phöông phaùp naøy, chuùng ta xem xeùt ñoái töôïng nghieân cöùu trong
moái quan heä vaän ñoäng vaø phaùt trieån, ñoàng thôøi coù theå xem xeùt chuùng trong moái lieân
heä toaøn dieän vôùi caùc söï vaät coù lieân quan. Theâm vaøo ñoù, vieäc söû duïng phöông phaùp
phaân tích vaø toång hôïp, ñoái chieáu giöõa lyù luaän vaø thöïc tieãn, seõ giuùp chuùng ta phaân
loaïi vaø heä thoáng caùc thuû tuïc phaân tích ñeå coù theå ñöa ra moâ hình vaø hoaøn thieän quy
trình vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn nhaèm naâng
cao chaát löôïng kieåm toaùn cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam. Quy trình naøy coù
theå nhaän dieän vaø giaûm thieåu nhöõng ruûi ro maø caùc kieåm toaùn vieân, caùc coâng ty kieåm
toaùn coù theå gaëp phaûi; ñoàng thôøi cuõng ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu veà thôøi gian, nhaân
söï vaø chaát löôïng cuûa cuoäc kieåm toaùn. Ngoaøi ra, chuùng toâi ñaõ tieán haønh ñieàu tra taïi
caùc coâng ty kieåm toaùn, keå caû caùc coâng ty kieåm toaùn nöôùc ngoaøi, ñeå khaûo saùt vaø
ñaùnh giaù tình hình thöïc hieän thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm
toaùn. Vieäc khaûo saùt caùc coâng ty kieåm toaùn nöôùc ngoaøi chæ mang tính chaát tham
chieáu, ñeå töø ñoù giuùp cho caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam hoaøn thieän hôn.
Boá cuïc cuûa Luaän Vaên bao goàm ba chöông cô baûn:
Chöông I.
CÔÛ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH
12/161
Chöông II. THÖÏC TRAÏNG VAÄN DUÏNG THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH
TRONG TIEÁN TRÌNH LAÄP KEÁ HOAÏCH TAÏI CAÙC COÂNG TY KIEÅM TOAÙN
VIEÄT NAM.
Chöông III. CAÙC GIAÛI PHAÙP NHAÈM HOAØN THIEÄN VIEÄC VAÄN DUÏNG
THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH TRONG TIEÁN TRÌNH LAÄP KEÁ HOAÏCH TAÏI CAÙC
COÂNG TY KIEÅM TOAÙN VIEÄT NAM.
Nhö treân ñaõ ñeà caäp, ñeà taøi chæ ñöa ra ñònh höôùng ñeå hoaøn thieän cho caùc
doanh nghieäp kieåm toaùn Vieät Nam trong vieäc aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán
trình laäp keá hoaïch nhaèm naâng cao chaát löôïng cuûa cuoäc kieåm toaùn. Nhöõng giaûi phaùp
ñöa ra coù theå ñöôïc xem laø nhöõng vaán ñeà caàn thieát vaø coát loõi nhaát. Chính vì theá, moãi
coâng ty kieåm toaùn coù theå döïa treân neàn taûng caùc giaûi phaùp naøy, keát hôïp vôùi tình hình
thöïc teá cuûa DN mình ñeå xaây döïng quy trình phaân tích vaø thöïc hieän thích hôïp nhaèm
tuaân thuû caùc yeâu caàu cuûa chuaån möïc kieåm toaùn cuõng nhö ñaït ñöôïc hieäu quaû cao
nhaát.
Trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên, toâi ñaõ gaëp moät soá khoù khaên ñaùng keå, tuy
nhieân luaän vaên cuõng ñaõ hoaøn taát. Thaønh quaû naøy khoâng chæ laø noã löïc cuûa rieâng baûn
thaân toâi maø coøn coù söï ñoùng goùp raát lôùn töø nhieàu ngöôøi khaùc.
Toâi xin chaân thaønh caûm ôn caùc thaày coâ giaùo tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Tp Hoà
Chí Minh ñaõ giuùp toâi trang bò nhöõng kieán thöùc boå ích, caùc kyõ naêng toång hôïp vaø phaân
tích trong suoát quaù trình hoïc taäp taïi ñaây; xin chaân thaønh caûm ôn baïn beø vaø ñoàng
nghieäp töø caùc nôi ñaõ giuùp ñôõ toâi raát nhieàu trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi.
13/161
Ñaëc bieät, toâi xin baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán thaày giaùo höôùng daãn – Tieán
syõ Leâ Ngoïc Taùnh, ngöôøi ñaõ taän tình giuùp ñôõ vaø ñoäng vieân toâi raát nhieàu trong suoát
quaù trình aáp uû ñeà taøi, nghieân cöùu vaø hoaøn taát luaän vaên naøy.
Duø luaän vaên ñaõ ñöôïc chuaån bò moät caùch kyõ löôõng, song seõ khoù traùnh khoûi
nhöõng thieáu soùt. Vì vaäy, toâi raát mong nhaän ñöôïc söï goùp yù kieán chaân thaønh töø quyù
thaày coâ, baïn beø, ñoàng nghieäp vaø ñoäc giaû nhaèm giuùp toâi coù theå hoaøn thieän hôn kieán
thöùc, caùc kyõ naêng nghieân cöùu vaø coù theå vaän duïng vaøo thöïc tieãn coâng taùc cuûa baûn
thaân mình.
Traân troïng kính chaøo!
14/161
CHÖÔNG I
CÔÛ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH
1.1.
Toång Quan Veà Thuû Tuïc Phaân Tích
1.1.1. Khaùi nieäm
Theo chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam VSA 520 : “ Thuû tuïc phaân tích laø vieäc
phaân tích caùc soá lieäu, thoâng tin, caùc tyû suaát quan troïng, qua ñoù tìm nhöõng xu höôùng,
bieán ñoäng vaø tìm ra nhöõng maâu thuaån vôùi caùc thoâng tin lieân quan khaùc hoaëc coù söï
cheânh leäch lôùn so vôùi giaù trò döï kieán”.
Thuû tuïc phaân tích ñöôïc duøng ñeå thu thaäp baèng chöùng veà nhöõng sai leäch troïng
yeáu trong baùo caùo taøi chính. Thuû tuïc phaân tích khoâng nhöõng khoâng döøng laïi ôû vieäc
tìm hieåu tình hình cuûa khaùch haøng maø coøn duøng ñeå phaùt hieän ra nhöõng soá lieäu coù
khaû naêng bò sai leäch.
1.1.2. Vai troø cuûa thuû tuïc phaân tích
Thuû tuïc phaân tích thöôøng ñöôïc kieåm toaùn vieân söû duïng trong suoát quaù trình
kieåm toaùn, vì vaäy giuùp kieåm toaùn vieân ñaùnh giaù ñöôïc tình hình taøi chính cuõng nhö
hoaït ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng.
Trong tieán trình laäp keá hoaïch, thuû tuïc phaân tích laø kyõ thuaät giuùp kieåm toaùn
vieân nhaän daïng nhöõng khoaûn muïc baát thöôøng, ñoàng thôøi hoã trôï cho hoï trong vieäc
xaùc ñònh noäi dung, phaïm vi vaø thôøi gian cuûa caùc thuû tuïc kieåm toaùn khaùc. Ví duï, khi
phaân tích kieåm toaùn vieân nhaän thaáy haøng toàn kho naêm nay taêng raát nhieàu so vôùi
naêm tröôùc, nhöng doanh thu trong kyø laïi taêng vaø khoaûn phaûi traû giaûm, töø ñoù kieåm
toaùn vieân seõ môû roäng phaïm vi ñoái vôùi thöû nghieäm chi tieát cho khoaûn muïc haøng toàn
kho.
15/161
Khi kieåm toaùn vieân thöïc hieän coâng vieäc kieåm toaùn treân caùc khoaûn muïc cuûa
baùo caùo taøi chính, thuû tuïc phaân tích ñoùng vai troø ñònh höôùng giuùp kieåm toaùn vieân
hieåu roõ hôn veà tình hình hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng, phaùt hieän nhöõng bieán ñoäng baát
thöôøng qua ñoù giuùp döï ñoaùn veà nhöõng khu vöïc coù ruûi ro cao.
Do ñoù thuû tuïc phaân tích ñöôïc ñaùnh giaù laø thuû tuïc coù hieäu quaû cao nhaát vì thôøi
gian ít, chi phí thaáp, maø coù theå cung caáp caùc baèng chöùng veà söï ñoàng boä, hôïp lyù
trong caáu truùc caùc soá lieäu keá toaùn; ñoàng thôøi giuùp ñaùnh giaù ñöôïc nhöõng neùt toång theå
vaø khoâng bò sa vaøo caùc nghieäp vuï cuï theå. Ñieàu quan troïng hôn, thuû tuïc phaân tích laø
phöông phaùp caàn thöïc hieän ñeå haïn cheá ruûi ro kieåm toaùn, giaûm bôùt khoái löôïng coâng
vieäc.
1.1.3. Caùc yeáu toá cuûa thuû tuïc phaân tích
Moät thuû tuïc phaân tích bao goàm 3 yeáu toá: Döï ñoaùn, So saùnh vaø Ñaùnh giaù
1.1.3.1.
Döï ñoaùn: bao goàm caùc böôùc sau:
–
Ñöa ra moät moâ hình ñeå döï ñoaùn:
Xaùc ñònh nhöõng bieán taøi chính vaø nhöõng bieán hoaït ñoäng cuøng vôùi moái quan heä giöõa
hai loaïi bieán naøy. Vieäc xaùc ñònh ñöôïc baûn chaát moái quan heä cuûa caùc bieán taøi chính
vaø caùc bieán hoaït ñoäng coù lieân quan laø raát quan troïng trong vieäc xaây döïng neân moät
moâ hình ñeå döï ñoaùn. Trong moät vaøi tröôøng hôïp, vieäc xaùc ñònh moái quan heä giöõa caùc
döõ lieäu khoâng phaûi laø ñôn giaûn, noù ñoøi hoûi söï saùng taïo, bieát choïn löïa vaø xaây döïng
caùc giaû ñònh cuûa ngöôøi phaân tích.
–
Xaây döïng moät moâ hình ñeå keát hôïp nhöõng thoâng tin:
Thöôøng khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc moái quan heä giöõa chuùng, ta coá gaéng bieán ñoåi moái
quan heä ñoù thaønh moät moái quan heä soá hoïc (moät coâng thöùc, moät moâ hình).
16/161
Khi moät bieán chòu aûnh höôûng cuûa nhieàu nhaân toá thì ta phaûi ñaûm baûo ñöa vaøo moâ
hình taát caû nhöõng nhaân toá naøy hoaëc ít ra laø taát caû nhöõng aûnh höôûng quan troïng. Neáu
khoâng, keát quaû nhaän ñöôïc cuûa thuû tuïc seõ thieáu chính xaùc.
Toång hôïp soá lieäu theå hieän moät söï keát hôïp nhöõng aûnh höôûng vaø keát quaû cuûa khaù
nhieàu nhöõng moái lieân heä vaø nhöõng söï kieän veà hoaït ñoäng vaø taøi chính. Thuû tuïc naøy
ñöôïc aùp duïng caøng chi tieát bao nhieâu thì nhöõng moái quan heä vaø nhöõng söï kieän naøy
caøng ít phöùc taïp hôn baáy nhieâu vaø thuû tuïc naøy caøng coù khaû naêng cung caáp moät döï
ñoaùn ñuùng vaø chính xaùc hôn.
Vieäc thu thaäp soá lieäu thieáu chính xaùc seõ cho moät keát quaû döï ñoaùn khoâng chính xaùc.
–
Döï ñoaùn döïa vaøo moâ hình ñaõ xaây döïng
Boå sung vaøo moâ hình caùc bieán soá thu thaäp ñöôïc ñeå tìm ra moät keát quaû döï ñoaùn theo
moâ hình ñaõ xaây döïng.
1.1.3.2.
So saùnh: bao goàm caùc böôùc sau:
–
Xaùc ñònh möùc sai leäch cho pheùp
Vieäc söû duïng moät moâ hình ñeå döï ñoaùn chaéc chaén coù nhöõng sai soá do:
–
Baûn thaân caùc heä soá ñöôïc söû duïng trong moâ hình chöa phaûn aùnh ñaày ñuû thöïc
söï caùc nhaân toá coù aûnh höôûng.
–
Thu thaäp soá lieäu ñöa vaøo caùc bieán soá chöa chính xaùc, nghóa laø baûn thaân caùc
soá lieäu ñoùng vai troø bieán soá ñöôïc thu thaäp laø chöa chính xaùc
Do ñoù, tröôùc khi so saùnh soá lieäu döï ñoaùn vôùi soá lieäu khaùch haøng cung caáp, ta caàn
xaùc ñònh moät ngöôõng (möùc) sai leäch cho pheùp vaø neáu vieäc so saùnh cho moät keát quaû
vöôït quaù ngöôõng naøy ñöôïc xem laø cheânh leäch ñaùng keå vaø coù söï chöa hôïp lyù trong soá
lieäu khaùch haøng cung caáp.
–
So saùnh soá lieäu döï ñoaùn vôùi soá lieäu khaùch haøng.
–
Trình baøy vôùi khaùch haøng veà nhöõng cheânh leäch vaø yeâu caàu giaûi thích.
17/161
Söï kieän naøy coù theå thu thaäp thoâng tin töø nhieàu nguoàn khaùc nhau: cuï theå töø boä phaän
keá toaùn coâng ty, nhaân vieân caùc phoøng ban coù lieân quan, beân caïnh ñoù coøn phaûi thu
thaäp caùc chöùng töø khaùc coù lieân quan ñeå coù theå keát hôïp laïi vaø xem xeùt lieäu caùc thoâng
tin naøy coù phuø hôïp vaø logic hay khoâng?
1.1.3.3.
Ñaùnh giaù
ÔÛ böôùc naøy raát caàn ñeán söï linh hoaït cuûa kieåm toaùn vieân. Ñaùnh giaù ôû ñaây
khoâng chæ ñôn thuaàn döïa treân nhöõng so saùnh toaùn hoïc maø coøn döïa treân söï xeùt ñoaùn
ngheà nghieäp cuûa kieåm toaùn vieân.
Vôùi nhöõng giaûi thích ñöôïc chaáp nhaän (neáu coù) cho nhöõng cheânh leäch (neáu coù) maø
keát quaû cuûa söï so saùnh:
–
Vaãn coù nhöõng baát hôïp lyù (nhöõng cheânh leäch coøn ñaùng keå): cho thaáy kieåm
toaùn vieân ñaõ khoâng thu thaäp ñöôïc baèng chöùng kieåm toaùn hoaëc khoâng ñaùng tin
caäy vaø caân nhaéc xem lieäu coù neân tieán haønh nhöõng thuû tuïc khaùc thay theá, hoaëc
trong moät vaøi tröôøng hôïp, kieåm toaùn vieân neân xem xeùt ñeán khaû naêng hoaøn
thieän hôn moâ hình döï ñoaùn ñeå thoâng tin thu thaäp ñöôïc chính xaùc hôn vaø laøm
cho cheânh leäch coù theå giaûm xuoáng. Neáu vaãn khoâng giaûi thích ñöôïc thì cheânh
leäch naøy seõ ñöôïc ñöa vaøo baûng toùm taét veà nhöõng cheânh leäch chöa ñieàu chænh.
–
Ñaõ ôû möùc hôïp lyù: tuøy theo tính chaát troïng yeáu cuûa khoaûn muïc ñeå quyeát ñònh
xem coù neân:
•
Chaáp nhaän noù nhö laø moät baèng chöùng kieåm toaùn.
•
Thaän troïng hôn: hoaøn thieän hôn nöõa döï ñoaùn cuûa chuùng ta ñeå keát quaû
so saùnh chính xaùc hôn.
•
Thaän troïng hôn nöõa: tieán haønh kieåm tra chi tieát.
1.1.4. Phaân loaïi thuû tuïc phaân tích
18/161
Thuû tuïc phaân tích ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc nhaän ra nhöõng xu höôùng
hoaëc nhöõng thay ñoåi trong coâng vieäc kinh doanh, cuï theå laø tình hình taøi chính cuûa
khaùch haøng. Tuy nhieân, ñeå thöïc hieän thuû tuïc phaân tích, kieåm toaùn vieân caàn phaûi tìm
hieåu veà cô caáu toå chöùc vaø ngaønh ngheà kinh doanh cuûa khaùch haøng, moái quan heä
giöõa hoaït ñoäng vaø keát quaû kinh doanh cuûa khaùch haøng. Vì vaäy, hieåu veà caùc thuû tuïc
phaân tích laø heát söùc caàn thieát.
Thuû tuïc phaân tích coù theå chia thaønh boán loaïi:
•
Phaân tích xu höôùng
•
Phaân tích döï baùo (phaân tích tính hôïp lyù)
•
Phaân tích tyû suaát
•
Phaân tích hoài quy
Chuùng ta coù theå moâ taû nhö sau:
Thuû tuïc phaân tích
Moâ taû
Phaân tích xu
höôùng
Söû duïng bieán ñoäng naêm tröôùc ñeå döï ñoaùn giaù trò cho naêm hieän
haønh. Ví du, xem xeùt doanh soá töøng thaùng trong naêm ñeå töø ñoù
ñöa ra xu höôùng döï ñoaùn.
Phaân tích döï baùo
(phaân tích tính
hôïp lyù)
Döï kieán thoâng tin taøi chính baèng caùch söû duïng nhöõng döõ lieäu
hoaït ñoäng. Ví duï, ñoái chieáu soá löôïng haøng toàn kho ñaàu kyø,
doanh soá vaø haøng toàn kho cuoái kyø ñoái vôùi soá löôïng saûn xuaát vaø
so saùnh vôùi soá mua ñeå kieåm tra tính ñaày ñuû, tính hieän höõu vaø
tính chính xaùc.
Phaân tích tyû suaát
Bao goàm vieäc tìm hieåu söï hôïp lyù cuûa moái quan heä giöõa hai hay
nhieàu chæ tieâu treân baùo caùo taøi chính. Ví duï, phaân tích tyû suaát
giöõa chi phí baùn haøng vôùi toång doanh thu cuûa moät loaïi saûn
phaåm ñeå thu thaäp ñöôïc caùc thoâng tin veà tính hieän höõu, tính
chính xaùc vaø söï ñaùnh giaù.
Phaân tích hoài quy
Söû duïng soá lieäu cuûa quaù khöù ñeå thieát laäp moái quan heä giöõa caùc
hieän töôïng vaø söï kieän coù lieân quan.
19/161
1.1.4.1.
Phaân tích xu höôùng
Laø xem xeùt xu höôùng bieán ñoäng cuûa soá lieäu theo thôøi gian vaø phaùt hieän ra xu
höôùng baát thöôøng (taêng hoaëc giaûm ñoät bieán) maø khoâng coù lyù do roõ raøng.
Vieäc ñaùnh giaù moät xu höôùng laø baát thöôøng ñöôïc xem xeùt trong moái quan heä vôùi caùc
thoâng tin khaùc: tính chu kyø, tính thôøi vuï, taùc nhaân aûnh höôûng baát thöôøng,…
Caùc kyõ thuaät ñöôïc söû duïng trong phaân tích xu höôùng:
(i)
Ñoà thò: Soá lieäu ñöôïc ñöa ra treân ñoà thò giuùp ta coù theå ñaùnh giaù ñuùng veà xu
höôùng trong thôøi gian tröôùc ñaây. Khi keát hôïp caùc thoâng tin hieän taïi vaø phaùc
hoïa treân ñoà thò coù theå cho ta coù ñöôïc moät döï ñoaùn veà moät xu höôùng phaùt trieån
cuûa ñoái töôïng phaân tích vaø ta coù theå so saùnh döï ñoaùn naøy vôùi thöïc teá.
(ii)
Caùc tính toaùn ñôn giaûn: döïa theo caùc xu höôùng trong quaù khöù, ta coù theå aùp
duïng xu höôùng ñoù ñeå döï ñoaùn cho hieän taïi, kyõ thuaät naøy aùp duïng cho tröôøng
hôïp khoâng coù nhöõng taùc ñoäng lôùn ñaùng keå ñoái vôùi ñoái töôïng phaân tích.
(iii)
Caùc tính toaùn phöùc taïp: ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp xu höôùng bieán ñoäng
laø phöùc taïp, vieäc ñöa ra caùc pheùp tính phöùc taïp nhaèm loaïi tröø aûnh höôûng cuûa
caùc nhaân toá phuï.
Löu yù:
–
Phaân tích xu höôùng tieán haønh phaân tích veà nhöõng thay ñoåi ôû soá dö taøi khoaûn,
moät khoaûn muïc hoaëc moät nhaân toá nhaát ñònh trong suoát nhöõng thôøi kyø keá toaùn
ñaõ qua (theo naêm hoaëc thaùng). Do ñoù, khi phaân tích xu höôùng ta phaûi luoân
nhaän thöùc ñöôïc raèng nhöõng xu höôùng tröôùc kia coù theå khoâng coù lieân quan gì
ñeán xu höôùng hieän taïi vaø trong thöïc teá coù theå chuùng laøm cho ta maéc sai soùt.
–
Phaân tích xu höôùng chæ ñöôïc xem xeùt khi chuùng ta ñaùnh giaù raèng nhöõng xu
höôùng tröôùc kia thöïc söï coù nhöõng lieân quan tôùi hieän taïi.
20/161
1.1.4.2.
Phaân tích döï baùo (phaân tích tính hôïp lyù)
Vieäc phaân tích naøy ñöôïc aùp duïng ñeå öôùc tính veà moät soá dö taøi khoaûn hay moät
loaïi hình nghieäp vuï. Phaân tích döï baùo hay phaân tích tính hôïp lyù ñöôïc döïa treân moái
quan heä ñöôïc chaáp nhaän giöõa bieán soá ñang ñieàu tra vôùi nhöõng thoâng tin phi taøi chính
hay laø vieäc döïa treân nhöõng döõ lieäu saün coù (caû döõ lieäu taøi chính vaø döõ lieäu hoaït
ñoäng) ñeå öôùc tính soá lieäu caàn phaân tích vaø ñoái chieáu vôùi soá lieäu khaùch haøng cung
caáp nhaèm nhaän daïng vaø giaûi thích cho nhöõng khaùc bieät baát thöôøng.
Phaân tích döï baùo bao goàm caùc böôùc:
–
Ñöa ra moät coâng thöùc öôùc tính soá lieäu caàn kieåm tra.
–
Öôùc tính vaø so saùnh vôùi soá lieäu caàn kieåm tra.
–
Giaûi thích nhöõng bieán ñoäng, nhöõng cheânh leäch baát thöôøng.
Trong ñoù, vieäc ñöa ra moät coâng thöùc öôùc tính ñöôïc xem laø böôùc quyeát ñònh nhaát vaø
cuõng ñoøi hoûi khaû naêng cuûa ngöôøi phaân tích nhaát. Vieäc ñöa ra moät coâng thöùc öôùc tính
phuø hôïp seõ cho moät keát quaû döï baùo chính xaùc vaø ngöôïc laïi seõ cho moät keát quaû döï
baùo thieáu chính xaùc vaø daãn ñeán nhöõng ñaùnh giaù sai leäch veà soá lieäu kieåm tra.
Sau ñaây laø moät soá hình thöùc aùp duïng vieäc phaân tích tính hôïp lyù naøy:
(i)
Doanh thu: Öôùc tính soá ñôn vò baùn ra trong moät nieân ñoä baèng caùch laáy soá
löôïng ñôn vò haøng trong kho ñeå ñem baùn ñaàu kyø coäng vôùi soá löôïng ñôn vò
ñöôïc saûn xuaát trong nieân ñoä ñoù tröø ñi soá löôïng ñôn vò toàn kho cuoái kyø sau ñoù
laáy soá löôïng saûn phaåm tieâu thuï öôùc tính nhaân vôùi ñôn giaù ( kieåm tra treân hoùa
ñôn vaø hôïp ñoàng baùn haøng ). Töø ñoù seõ öôùc tính ra doanh thu baùn trong kyø.
21/161
(ii)
Chi phí khaáu hao: Ñöôïc öôùc tính töø thôøi gian höõu duïng cuûa taøi saûn vaø phöông
phaùp tính khaáu hao cho nhöõng nhoùm taøi saûn ñoàng nhaát.
(iii)
Giaù voán haøng baùn: Ñöôïc öôùc tính baèng caùch laáy doanh thu cuûa naêm ñöôïc
kieåm toaùn roài nhaân vôùi tyû leä Giaù voán haøng baùn / Doanh thu cuûa naêm tröôùc ñoù.
1.1.4.3.
Phaân tích tyû suaát
Phaân tích tyû suaát bao goàm vieäc nghieân cöùu moái quan heä giöõa hai hay nhieàu
bieán ñoäng cuûa caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính. Phaân tích tyû suaát raát coù hieäu
quaû bôûi noù phaûn aùnh moät caùch khaùi quaùt nhöõng moái quan heä giöõa nhieàu khoaûn muïc
treân baùo caùo taøi chính. Maët khaùc, noù giuùp kieåm toaùn vieân so saùnh tình hình taøi chính
cuûa khaùch haøng thoâng qua caùc tyû soá veà tình hình taøi chính cuûa moät coâng ty khaùc
trong cuøng lónh vöïc, ngaønh ngheà maø coâng ty naøy hoaït ñoäng coù hieäu quaû, hoaëc so
saùnh vôùi chæ tieâu bình quaân ngaønh ñeå ñaùnh giaù nhöõng thuaän lôïi cuõng nhö khoù khaên
maø khaùch haøng ñang gaëp phaûi.
Phaân tích tyû suaát laø moät phöông phaùp taêng cöôøng khaû naêng hieåu bieát veà tình
hình kinh doanh cuûa khaùch haøng moät caùch hieäu quaû vaø ñaùnh giaù toång theå veà ñieàu
kieän taøi chính cuõng nhö lôïi nhuaän. Noù giuùp cho kieåm toaùn vieân khaùi quaùt moät caùch
nhanh choùng veà söï thay ñoåi ñaùng keå trong hoaït ñoäng kinh doanh cuõng nhö ñaëc ñieåm
taøi chính cuûa khaùch haøng. Vì muïc ñích ñoù maø phaân tích tyû suaát laø moät trong nhöõng
phöông phaùp thoâng duïng cuûa thuû tuïc phaân tích.
Ngoaøi ra, khuynh höôùng bieán ñoäng cuûa tyû suaát coù theå aûnh höôûng veà söï öôùc
tính cuûa caùc kieåm toaùn vieân veà taøi khoaûn ñaëc bieät hoaëc loaïi hình nghieäp vuï. Hôn
22/161
nöõa, phaân tích tyû suaát seõ giuùp cho kieåm toaùn vieân hieåu roõ hôn moái töông quan giöõa
caùc yeáu toá taøi chính vaø phi taøi chính.
Thuû tuïc naøy cuõng raát coù hieäu quaû khi so saùnh ñaùnh giaù veà khaû naêng thanh
toaùn, khaû naêng hoaït ñoäng, khaû naêng sinh lôøi vaø khaû naêng töï taøi trôï cuûa khaùch haøng
vôùi nhöõng doanh nghieäp coù cuøng quy moâ trong ñieàu kieän kinh teá hieän thôøi. Khi
kieåm toaùn vieân nhaän thaáy heä soá thanh toaùn hieän thôøi cuûa khaùch haøng quaù cao so vôùi
möùc bình quaân ngaønh, hoï coù theå nghi ngôø raèng caùc loaïi taøi saûn löu ñoäng nhö tieàn,
chöùng khoaùn, caùc khoaûn phaûi thu hay haøng toàn kho bò khai khoáng hoaëc khi doanh lôïi
voán töï coù cao hôn ñaùng keå so vôùi möùc bình quaân ngaønh thì kieåm toaùn vieân coù theå aùp
duïng phöông phaùp phaân tích taøi chính Du Pont ñeå ñi saâu xem xeùt nhöõng nguyeân
nhaân ñoù. Coù theå laø do khaùch haøng coá yù ” boùp meùo” veà doanh lôïi tieâu thuï, doanh lôïi
taøi saûn löu ñoäng nhö tieàn hay tyû soá nôï nhaèm döïng leân hình aûnh taøi chính laønh maïnh.
Nhö ta ñaõ bieát, phaân tích tyû suaát laø moät trong nhöõng phöông phaùp thoâng duïng
cuûa thuû tuïc phaân tích. Vì vaäy, tröôùc khi aùp duïng thuû tuïc phaân tích tyû suaát caàn phaûi
xem xeùt ñeán nhöõng ñieàu kieän quan troïng vaø ñaûm baûo raèng:
(i)
Moái quan heä luoân thay ñoåi theo caùc bieán caáu thaønh neân tyû suaát:
Neáu trong caùc bieán coù moät yeáu toá töông ñoái ít bieán ñoäng, cuï theå laø löông
nhaân vieân baùn haøng, nhaân vieân quaûn lyù, thì tyû suaát giöõa caùc yeáu toá naøy so vôùi
doanh thu seõ thay ñoåi giöõa caùc naêm, thoâng thöôøng caùc tyû suaát naøy ñeàu taêng
qua caùc naêm (tyû leä thuaän vôùi doanh thu). Tuy nhieân, caàn phaûi hieåu veà giaù trò
töông ñoái cuûa nhöõng yeáu toá naøy vaø nhöõng thay ñoåi trong möùc tyû suaát döï
ñoaùn. Keát luaän seõ khoâng ñuùng neáu ta chæ ñôn giaûn cho raèng, giaù voán haøng
baùn tyû leä thuaän vôùi doanh thu. Vì trong thöïc teá, giaù voán haøng baùn bao goàm
23/161
ñònh phí vaø bieán phí neân khi khoái löôïng haøng baùn taêng leân thì tyû leä giaù voán
haøng baùn treân doanh thu seõ phaûi giaûm xuoáng (ñieàu naøy aûnh höôûng bôûi keát
caáu cuûa töøng maët haøng).
Chæ tieâu
Naêm tröôùc
Naêm nay
Doanh thu
14,288,280
16,898,287
Giaù voán haøng baùn
8,703,100
10,043,015
Bieán phí
5,658,095
6,998,010
Ñònh phí
3,045,005
3,045,005
GVHB/ Doanh thu
60.91%
59.43%
(ii)
Moái quan heä naøy laø moái quan heä tuyeán tính:
Caùc yeáu toá treân baùo caùo taøi chính bao giôø cuõng coù moái lieân heä vôùi nhau, neáu
moät yeáu toá naøy thay ñoåi thì yeáu toá khaùc seõ bieán ñoåi theo. Vì theá giaû ñònh naøy
laø hôïp lyù vôùi nhieàu chi phí. Ví duï nhö trong kyø, chi phí baùn haøng taêng hoaëc
khoaûn chieát khaáu taêng thì doanh thu trong kyø seõ taêng. Hoaëc haøng toàn kho
trong kyø taêng seõ daãn ñeán caùc khoaûn phaûi traû cho nhaø cung caáp taêng.
(iii)
Moái quan heä naøy phaûi ñöôïc tính toaùn thoáng nhaát treân cuøng moät thôøi ñieåm vaø
phaûi cuøng moät phöông phaùp tính ñeå thoûa maõn ñieàu kieän so saùnh ñöôïc. Ví duï
nhö, tyû leä voøng quay haøng toàn kho chæ ñöôïc tính baèng caùch söû duïng nhaát quaùn
hoaëc giaù trò haøng toàn kho trung bình chung caû naêm hoaëc giaù trò haøng toàn kho
vaøo cuoái naêm. Bôûi vì phöông phaùp ñaùnh giaù haøng toàn kho khaùc nhau giöõa caùc
kyø phaân tích seõ aûnh höôûng ñeán keát quaû phaân tích bieán ñoäng cuûa tyû suaát.
1.1.4.4.
Phaân tích hoài quy
24/161
Laø phöông phaùp söû duïng soá lieäu cuûa quaù khöù, nhöõng döõ lieäu ñaõ dieãn ra theo
thôøi gian hoaëc dieãn ra taïi cuøng moät thôøi ñieåm ñeå thieát laäp moái quan heä giöõa caùc
hieän töôïng vaø söï kieän coù lieân quan. Moái quan heä naøy ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng
phöông trình goïi laø phöông trình hoài quy.
Coù hai phöông phaùp hoài quy ñeå ñaùnh giaù vaø döï baùo keát quaû taøi chính trong
doanh nghieäp laø: phöông phaùp hoài quy ñôn vaø phöông phaùp hoài quy boäi.
(i)
Phöông phaùp hoài quy ñôn (hoài quy tuyeán tính): ñöôïc duøng ñeå xem xeùt moái
quan heä giöõa moät chæ tieâu laø keát quaû vaän ñoäng cuûa moät hieän töôïng kinh teá. Phöông
trình hoài quy ñôn coù daïng:
Y = a + b.x
Trong ñoù:
Y: Bieán phuï thuoäc,
x: bieán ñoäc laäp
a: tung ñoä goác
b: heä soá goùc
Ví duï phaân tích vaø döï baùo moái quan heä giöõa doanh soá baùn haøng vaø chi phí baùn
haøng. Töø moâ hình naøy ta seõ xaây döïng trong ñoù doanh thu seõ laø bieán phuï thuoäc vaø
chi phí baùn haøng laø bieán ñoäc laäp. Phöông trình naøy coù daïng nhö sau:
Doanh thu döï ñoaùn = B0 + B1* Chi phí baùn haøng
Trong phöông trình naøy, ñoä doác B1 ( heä soá goùc) laø löôïng taêng giaûm cuûa doanh soá
ñieàu chænh ( coøn goïi laø doanh soá döï ñoaùn hay doanh soá lyù thuyeát theo moâ hình) do
löôïng taêng hay giaûm cuûa chi phí baùn haøng. Haèng soá B0 ( tung ñoä cuûa vò trí taïi ñoù
ñöôøng thaúng caét truïc tung) laø giaù trò doanh soá döï ñoaùn khi chi phí baùn haøng baèng 0
(töùc laø khi khoâng coù hoaït ñoäng toå chöùc baùn haøng).
(ii)
Phöông phaùp hoài quy boäi ( hoài quy tuyeán tính boäi): laø phöông phaùp ñöôïc söû
duïng ñeå phaân tích moái quan heä giöõa nhieàu bieán ñoäc laäp vôùi moät bieán phuï thuoäc,
nhaèm giaûi thích toát hôn cho bieán phuï thuoäc. Moâ hình coù daïng nhö sau:
25/161
Y = b0 + b1x1 + b2x2 + b3x3 + ………+b1x1 +………+ bnxn + e
Trong ñoù:
Y: Bieán phuï thuoäc,
xi: caùc bieán ñoäc laäp
b0: tung ñoä goác
e: caùc sai soá
bi: caùc ñoä doác caùc phöông trình theo bieán xi
Ví duï phaân tích vaø döï baùo doanh thu cuûa doanh nghieäp kinh doanh vôùi nhieàu maët
haøng, phaân tích toång chi phí vôùi nhieàu nguyeân nhaân taùc ñoäng.
Nhö vaäy, nhìn chung caùc thuû tuïc phaân tích coù moät soá ñieåm sau:
–
Coù theå söû duïng ñöôïc ñoái vôùi baát kyø khoaûn muïc naøo nhöng xeùt veà hieäu quaû thì
thuû tuïc phaân tích seõ coù hieäu quaû hôn ñoái vôùi caùc khoaûn muïc treân Baùo caùo keát
quaû hoaït ñoäng kinh doanh hôn laø caùc khoaûn muïc treân Baûng caân ñoái keá toaùn.
–
Phaân tích xu höôùng vaø phaân tích döï baùo ñöôïc söû duïng nhieàu do nhöõng öu
ñieåm cuûa noù.
–
Möùc ñoä tin caäy cuûa phaân tích döï baùo töông ñoái cao vì noù keát hôïp caùc thoâng
tin taøi chính vaø caùc döõ lieäu hoaït ñoäng. Phaân tích tyû suaát ñöôïc döïa treân moái
quan heä cuûa caùc baùo caùo taøi chính khaùc nhau nhöng coù lieân quan ñeán nhau
neân cuõng cung caáp caùc thoâng tin coù giaù trò. Phaân tích xu höôùng ñöôïc xem laø
cung caáp caùc döõ lieäu coù möùc ñoä tin caäy thaáp nhaát vì noù döïa nhieàu vaøo vieäc
xem xeùt caùc döõ lieäu naêm tröôùc. Phaân tích hoài quy coù möùc ñoä tin caäy töông
ñoái, tuy nhieân do vieäc thieát laäp caùc chæ tieâu lieân quan raát phöùc taïp vaø ñoøi hoûi
phaûi chaët cheõ vaø thích hôïp.
1.2.
Thuû Tuïc Phaân Tích Aùp Duïng Trong Tieán Trình Laäp Keá Hoaïch
1.2.1. Muïc ñích
Trong tieán trình laäp keá hoaïch, phaân tích chuû yeáu ñöôïc tieán haønh ñoái vôùi baùo
caùo taøi chính. Ngoaøi vieäc böôùc ñaàu giuùp kieåm toaùn vieân hieåu roõ hôn tình hình hoaït
