10605_Nâng cao hiệu quả Quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng Ngoại Thương Việt Nam

– 1 –

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP.HCM
—————————————–

NGUYEÃN THAÙI

MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO
HIEÄU QUAÛ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG
TAÏI NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM

Chuyeân ngaønh: Quaûn trò kinh doanh
Maõ soá: 60.34.05

LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ

NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC:
TS. NGOÂ QUANG HUAÂN

TP.Hoà Chí Minh – Naêm 2007

1

– 2 –

MUÏC LUÏC

Trang
TRANG PHUÏ BÌA
LÔØI CAM ÑOAN
MUÏC LUÏC
DANH MUÏC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU
DANH MUÏC CAÙC HÌNH VE Õ
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU………………………………………………………………………………………. 1
CHÖÔNG I: TOÅNG QUAN VEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG VAØ QUAÛN LYÙ
RUÛI RO TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG………………………………………………………….. 3
1.1 Tín duïng ngaân haøng vaø yù nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng…….. 3

1.1.1 Khaùi nieäm tín duïng ngaân haøng………………………………………………….. 3

1.1.2 YÙ nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng ñoái vôùi ngaân haøng……………………… 4
1.2 Ruûi ro tín duïng ngaân haøng – Nguyeân nhaân vaø haäu quaû ……………………….. 5

1.2.1 Khaùi nieäm chung veà ruûi ro ……………………………………………………….. 5

1.2.2 Ruûi ro tín duïng ngaân haøng ……………………………………………………….. 5

1.2.3 Nguyeân nhaân naûy sinh ruûi ro tín duïng ngaân haøng………………………… 6

1.2.4 Nhöõng thieät haïi töø ruûi ro tín duïng……………………………………………… 8

1.2.5 Nôï xaáu vaø caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng…………………………….. 9

1.2.5.1 Khaùi nieäm nôï xaáu…………………………………………………………. 9

1.2.5.2 Chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng ……………………………………. 11
1.3 Quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng…………………………………………………… 12

1.3.1 Söï caàn thieát cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng …………………… 12

1.3.2 Nhöõng noäi dung cô baûn cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng …… 14

1.3.2.1 Xaùc ñònh haïn möùc ruûi ro tín duïng………………………………… 14

2

– 3 –

1.3.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng…………………………………………….. 15

1.3.2.3 Kieåm soaùt ruûi ro tín duïng ………………………………………….. 16

1.3.2.4. Taøi trôï ruûi ro tín duïng ……………………………………………….. 18

1.3.2.5 Quaûn lyù chöông trình…………………………………………………. 18
CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG
TAÏI NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM……………………………………………….20
2.1 Giôùi thieäu veà heä thoáng Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam ……………… 20

2.1.1 Khaùi quaùt veà Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam………………………. 20

2.1.2 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån……………………………………………… 21

2.1.3 Sô löôïc tình hình hoaït ñoäng kinh doanh giai ñoaïn 2001-2005 ……… 22
2.2 Thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng cuûa NHNTVN giai ñoaïn 2001-2005…… 24

2.2.1 Tình hình cho vay vaø dö nôï …………………………………………………….. 24

2.2.2 Tình hình nôï xaáu …………………………………………………………………… 28

2.2.3 Phaân tích nguyeân nhaân nôï xaáu………………………………………………… 30
2.3 Coâng taùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN…………………………………. 37

2.3.1 Boä maùy toå chöùc ……………………………………………………………………. 37

2.3.2 Caùc coâng cuï QLRRTD ñaõ trieån khai thöïc hieän ………………………….. 40

2.3.3 Caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN………………………. 41

2.3.4 Quy trình thöïc hieän QLRRTD cuûa NHNTVN……………………………… 42

2.3.4.1 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng…………………………………………………… 42

2.3.4.2 Kieåm tra söû duïng voán vay, giaùm saùt tuaân thuû quy trình tín duïng 51

2.3.4.3 Taêng cöôøng caùc bieän phaùp döï phoøng ñeå xöû lyù nôï xaáu…………… 52
2.4 Ñaùnh giaù coâng taùc QLRRTD cuûa NHNTVN trong thôøi gian qua ………. 53

2.4.1 Nhöõng maët laøm ñöôïc……………………………………………………………… 53

2.4.2 Nhöõng haïn cheá……………………………………………………………………… 54

2.4.3 Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ……………………………………………………. 57
CHÖÔNG III: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ
QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NHNTVN ………………………………………. 59
3.1 Ñònh höôùng phaùt trieån tín duïng cuûa NHNTVN…………………………………. 59

3

– 4 –

3.1.1 Ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån tín duïng ……………………………….. 59

3.1.2 Ñoái töôïng khaùch haøng vaø saûn phaåm ………………………………………… 59

3.1.3 Chæ tieâu tín duïng …………………………………………………………………… 60
3.2 Moät soá giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi
NHNTVN……………………………………………………………………………………………….. 61

3.2.1 Hoaøn thieän caùc coâng cuï QLRRTD hieän ñaïi theo chuaän möïc quoác teá61

3.2.2 Thöïc hieän nghieâm tuùc quy trình, quy ñònh veà cho vay …………………. 66

3.2.2.1 Naâng cao chaát löôïng thaåm ñònh tín duïng ……………………….. 66

3.2.2.2 Kieåm soaùt chaët cheõ giai ñoaïn trong vaø sau khi cho vay ……. 68

3.2.3 Xaây döïng chính saùch tuyeån duïng, ñaøo taïo, ñaõi ngoä vaø ñeà baït hôïp lyù…

nhaèm naâng cao chaát löôïng caùn boä tín duïng………………………………. 70

3.2.4 Nghieâm tuùc thöïc hieän trích laäp döï phoøng ruûi ro theo quy ñònh cuûa
NHNN
………………………………………………………………………………………………………….71

3.2.5 Taêng cöôøng caùc bieän phaùp taøi trôï ruûi ro tín duïng………………………. 71
3.3 Moät soá kieán nghò……………………………………………………………………………… 73

3.3.1 Kieán nghò vôùi NHNN……………………………………………………………… 73

3.3.2 Kieán nghò vôùi Chính phuû vaø caùc ban, ngaønh coù lieân quan……………. 74

3.3.2.1 Giaûi toûa nhöõng vöôùng maéc khi coâng chöùng theá chaáp TSBÑ

vaø ñaêng kyù giao dòch baûo ñaûm ………………………………………………… 74

3.3.2.2 Ñaåy nhanh toác ñoä xöû lyù taøi saûn baûo ñaûm………………………… 77

3.3.2.3 Caùc kieán nghò khaùc………………………………………………………. 78
KEÁT LUAÄN……………………………………………………………………………………………. 80
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
PHUÏ LUÏC 1
PHUÏ LUÏC 2
PHUÏ LUÏC 3

4

– 5 –

DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU

Trang
Baûng 2.1
Vaøi neùt veà tình hình taøi chính qua caùc naêm
23
Baûng 2.2
Danh muïc dö nôï tín duïng theo ngaønh kinh teá
Phuï luïc 2
Baûng 2.3
Danh muïc dö nôï tín duïng theo loaïi hình doanh nghieäp
28
Baûng 2.4
Dö nôï tín duïng theo chaát löôïng
Phuï luïc 2
Baûng 2.5
Dö nôï tín duïng theo kyø haïn
Phuï luïc 2
Baûng 2.6
Dö nôï tín duïng theo loaïi tieàn
Phuï luïc 2
Baûng 2.7
Baûng lieät keâ ruûi ro cuûa doanh nghieäp
43
Baûng 2.8
Baûng xeáp loaïi khaùch haøng doanh nghieäp theo ñieåm soá
45
Baûng 2.9
Chính saùch tín duïng theo möùc ñoä ruûi ro
46
Baûng 2.10
Ma traän ruûi ro
48
Baûng 3.1
Baûng chæ tieâu chaám ñieåm tín duïng tieâu duøng
62
Baûng 3.2
Quyeát ñònh tín duïng döïa treân ñieåm soá
63

DANH MUÏC CAÙC HÌNH VEÕ

Hình 1.1
Quan heä giöõa Ngöôøi cho vay vaø Ngöôøi ñi vay
3
Hình 2.1
Sô ñoà toå chöùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN
40
Hình 3.1
Cô caáu danh muïc ñaàu tö tín duïng ñeán naêm 2010
65

5

– 6 –

DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT

CBKH
Caùn boä khaùch haøng
CBTD
Caùn boä tín duïng
CIC
Trung taâm thoâng tin tín duïng
CN
Chi nhaùnh
Cty CP
Coâng ty coå phaàn
Cty TNHH
Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn
DATC
Coâng ty mua, baùn nôï vaø taøi saûn toàn ñoïng cuûa doanh nghieäp
DN
Doanh nghieäp
DNNN
Doanh nghieäp nhaø nöôùc
DNTN
Doanh nghieäp tö nhaân
DPRRTD
Döï phoøng ruûi ro tín duïng
FDI
Ñaàu tö tröïc tieáp töø nöôùc ngoaøi
GDBÑ
Giao dòch baûo ñaûm
HÑTC
Hôïp ñoàng theá chaáp
HÑTD
Hôïp ñoàng tín duïng
NH
Ngaân haøng
NHNN
Ngaân haøng Nhaø nöôùc
NHNNg
Ngaân haøng nöôùc ngoaøi
NHNT
Ngaân haøng Ngoaïi thöông
NHNTTW
Ngaân haøng Ngoaïi thöông Trung öông
NHNTVN
Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam
NHTMCP
Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn

6

– 7 –

NHTMNN
Ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc
PGD
Phoøng giao dòch
QHKH
Quan heä khaùch haøng
QLN
Quaûn lyù nôï
QLRR
Quaûn lyù ruûi ro
QLRRTD
Quaûn lyù ruûi ro tín duïng
QSDÑ
Quyeàn söû duïng ñaát
RRTD
Ruûi ro tín duïng
SME
Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû
TCKT
Toå chöùc kinh teá
TCTD
Toå chöùc tín duïng
Tcty
Toång coâng ty
TSBÑ
Taøi saûn baûo ñaûm
TSTC
Taøi saûn theá chaáp
TTÑT
Trung taâm ñaøo taïo cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam
VCB
Bank For Foreign Trade Of Vietnam
WTO
World Trade Organization

7

– 8 –

PHAÀN MÔÛ ÑAÀU

1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI:
Trong cô cheá thò tröôøng, hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng luoân tieàm aån
nhieàu ruûi ro nhö: ruûi ro laõi suaát, ruûi ro ngoaïi hoái, ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro tín
duïng… Trong taát caû caùc loaïi ruûi ro keå treân thì ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro chieám
tyû troïng lôùn vaø phöùc taïp nhaát. Ruûi ro tín duïng xaûy ra khoâng chæ gaây neân nhöõng
toån thaát veà taøi chính maø coøn gaây neân nhöõng thieät haïi to lôùn veà uy tín ngaân haøng,
laøm giaûm suùt nieàm tin cuûa coâng chuùng ñoái vôùi caû heä thoáng ngaân haøng. Do tính
chaát laây lan cuûa noù, ruûi ro tín duïng coù theå laø ñaàu moái cuûa nhöõng cuoäc khuûng
hoaûng taøi chính hoaëc khuûng hoaûng kinh teá- xaõ hoäi.
Thöïc teá hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam thôøi
gian qua cho thaáy: Hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng tín duïng chöa cao, chaát löôïng tín
duïng chöa toát, theå hieän ôû tyû leä nôï quaù haïn vaø nôï khoù ñoøi coøn ôû möùc cao so vôùi
khu vöïc vaø theá giôùi, xu höôùng phaùt trieån khoâng beàn vöõng.
Theo loä trình hoäi nhaäp quoác teá, veà cô baûn ñeán naêm 2010 Vieät Nam seõ thöïc
hieän môû cöûa hoaøn toaøn thò tröôøng dòch vuï ngaân haøng, caùc Ngaân haøng trong nöôùc
seõ phaûi ñoái maët vôùi söï caïnh tranh voâ cuøng khoác lieät trong moät moâi tröôøng kinh
doanh toaøn caàu bieán ñoäng khoù löôøng. Vì vaäy, vieäc naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi
ro, ñaëc bieät laø quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam
ñang laø vaán ñeà böùc xuùc caû treân maët lyù luaän vaø thöïc tieãn.
Laø moät ngöôøi ñang laøm coâng taùc tín duïng trong heä thoáng Ngaân haøng Ngoaïi
thöông Vieät Nam, vôùi mong muoán ñoùng goùp cho Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät
Nam ngaøy caøng phaùt trieån vaø lôùn maïnh, toâi maïnh daïn choïn ñeà taøi “Naâng cao

8

– 9 –

hieäu quaû quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam” laøm
luaän vaên toát nghieäp cao hoïc kinh teá ngaønh Quaûn trò kinh doanh.
2. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU:
– Heä thoáng hoùa lyù thuyeát veà quaûn trò ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng ngaân
haøng vaø nhöõng yeâu caàu môùi ñoái vôùi Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong tình
hình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá treân cô sôû vaän duïng caùc kieán thöùc khoa hoïc ñaõ hoïc
vaø toång keát tình hình hoaït ñoäng thöïc tieãn.
– Phaân tích, ñaùnh giaù ñuùng thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng vaø quaûn lyù ruûi ro
tín duïng cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam, nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc vaø
nhöõng yeáu keùm, tìm ra nguyeân nhaân vaø ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm.
– Ñeà ra caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi ro
tín duïng taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam, baûo ñaûm an toaøn vaø phaùt trieån
beàn vöõng cuûa hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng trong tình hình hoäi nhaäp kinh teá
quoác teá.
3. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU:
–
Ñoái töôïng nghieân cöùu: Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam.
–
Phaïm vi nghieân cöùu: Hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông
Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 2005 trong moái töông quan vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc
ngaân haøng thöông maïi khaùc treân laõnh thoå Vieät Nam.
4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU:
– Söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng, keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp:
thoáng keâ, so saùnh, phaân tích, khaùi quaùt… nhaèm laøm roõ vaán ñeà nghieân cöùu.
– Phöông phaùp thu nhaäp, xöû lyù soá lieäu: Soá lieäu thöù caáp ñöôïc thu thaäp töø
caùc baùo caùo thöôøng nieân, caùc baùo caùo toång keát hoaït ñoäng kinh doanh, töø caùc cô
quan thoáng keâ, baùo, ñaøi… vaø ñöôïc xöû lyù treân maùy tính.
5. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI:

9

– 10 –

– Thoâng qua luaän vaên naøy, taùc giaû mong muoán ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp
khaû thi nhaèm naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN treân cô sôû
nghieân cöùu khoa hoïc, toång keát, ñaùnh giaù toaøn dieän vaø coù heä thoáng.
– Ñeà taøi coù theå aùp duïng vaøo thöïc tieãn hoaït ñoäng quaûn trò ruûi ro tín duïng cuûa
NHNTVN. Moät soá giaûi phaùp hieän ñang ñöôïc trieån khai taïi NHNTVN vaø böôùc
ñaàu ñaõ ñem laïi keát quaû raát khaû quan.

10

– 11 –

CHÖÔNG I:
TOÅNG QUAN VEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG VAØ
QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG
1.1
Tín duïng ngaân haøng vaø yù nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng:
1.1.1 Khaùi nieäm tín duïng ngaân haøng:
ƒ Tín duïng: laø moät quan heä giao dòch giöõa hai chuû theå, trong ñoù moät beân
chuyeån giao tieàn hoaëc taøi saûn cho beân kia ñöôïc söû duïng trong moät thôøi gian nhaát
ñònh, ñoàng thôøi beân nhaän tieàn hoaëc taøi saûn cam keát hoaøn traû theo thôøi gian ñaõ
thoûa thuaän.
Trong giao dòch naøy theå hieän caùc noäi dung sau:
– Traùi chuû hay coøn goïi laø ngöôøi cho vay chuyeån giao cho ngöôøi ñi vay moät
löôïng giaù trò nhaát ñònh. Giaù trò naøy coù theå döôùi hình thaùi tieàn teä hay hieän
vaät nhö haøng hoùa, maùy moùc, thieát bò, baát ñoäng saûn.
– Thuï traùi hay coøn goïi laø ngöôøi ñi vay chæ ñöôïc söû duïng taïm thôøi trong moät
thôøi gian nhaát ñònh, sau khi heát thôøi haïn söû duïng theo thoûa thuaän, ngöôøi ñi
vay phaûi hoaøn traû cho ngöôøi cho vay.
– Giaù trò ñöôïc hoaøn traû thoâng thöôøng lôùn hôn giaù trò luùc cho vay hay noùi
caùch khaùc ngöôøi ñi vay phaûi traû theâm phaàn lôïi töùc.
Quan heä tín duïng coù theå dieãn taû theo moâ hình sau:

T (Giaù trò tín duïng)

T + L (Giaù trò tín duïng + Laõi)
Traùi chuû
(Creditor)
Ngöôøi cho vay
(Lender)
Thuï traùi
(Debtor)
Ngöôøi ñi vay
(Borrower)
Hình 1.1: Quan heä tín duïng giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi vay

11

– 12 –

Trong hoaït ñoäng thöïc tieãn, quan heä tín duïng ñöôïc hình thaønh heát söùc ña daïng,
chaúng haïn hai ngöôøi bình thöôøng coù theå cho nhau vay tieàn. Tuy nhieân vôùi thôøi
gian, chuùng ta thaáy moät söï chuyeân nghieäp ñaõ xaûy ra, vaø ngaøy nay khi noùi ñeán tín
duïng, ngöôøi ta nghó ngay tôùi caùc NH, vì caùc cô quan naøy chuyeân laøm caùc vieäc
nhö cho vay, baûo laõnh, chieát khaáu, kyù thaùc, vaø caû phaùt haønh giaáy baïc nöõa. Maët
khaùc, vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, caùc haønh vi tín duïng caù nhaân daàn daàn
chuyeån sang cho NH. Ñoù laø lyù do khi noùi tôùi tín duïng laø ngöôøi ta ñoàng nhaát tín
duïng vôùi cho vay cuûa NH.
ƒ Tín duïng ngaân haøng: laø quan heä chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng voán töø NH
cho khaùch haøng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh vôùi moät khoaûn chi phí nhaát ñònh.
Ngaân haøng thöông maïi ñöôïc caáp tín duïng cho toå chöùc, caù nhaân döôùi caùc hình
thöùc cho vay, chieát khaáu thöông phieáu vaø giaáy tôø coù giaù khaùc, baûo laõnh, cho thueâ
taøi chính vaø hình thöùc khaùc theo qui ñònh cuûa NHNN. Trong caùc hoaït ñoäng caáp
tín duïng, cho vay laø hoaït ñoäng quan troïng vaø chieám tyû troïng lôùn nhaát.
1.1.2 YÙ nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng ñoái vôùi ngaân haøng:
Trong neàn kinh teá thò tröôøng, cung caáp tín duïng laø chöùc naêng kinh teá cô baûn
cuûa NH, laø cô sôû chuû yeáu ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng hoaït ñoäng NH. Ñoái vôùi haàu heát
caùc NH, dö nôï tín duïng thöôøng chieám tôùi hôn 1/2 toång taøi saûn coù vaø thu nhaäp töø
tín duïng chieám khoaûng töø 1/2 ñeán 2/3 toång thu nhaäp cuûa NH. Caáp tín duïng coøn laø
khôûi ñieåm cuûa vieäc khaùch haøng söû duïng nhieàu dòch vuï phi taøi saûn cuûa NH. Maëc
duø ñem laïi lôïi nhuaän cao cho NH nhöng hoaït ñoäng tín duïng cuõng chính laø hoaït
ñoäng aån chöùa nhieàu ruûi ro nhaát. Do ñoù noù caàn nhaän ñöôïc söï chuù yù ñaëc bieät cuûa
caùc nhaø quaûn trò NHTM cuõng nhö coâng taùc giaùm saùt, ñieàu chænh hoaït ñoäng cuûa
NHTW. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, moät danh muïc cho vay ñöôïc quaûn trò keùm
laø nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán söï thaát baïi cuûa moät NH, aûnh höôûng ñeán caû heä
thoáng taøi chính vaø ñoâi khi laø môû ñaàu cuûa moät cuoäc khuûng hoaûng kinh teá.
1.2 Ruûi ro tín duïng – nguyeân nhaân vaø haäu quaû:

12

– 13 –

1.2.1 Khaùi nieäm chung veà ruûi ro:
Ruûi ro (risk) laø moät söï khoâng chaéc chaén (uncertainty), moät tình traïng baát oån
hay söï bieán ñoäng tieàm aån ôû keát quaû. Tuy nhieân, khoâng phaûi söï khoâng chaéc chaén
naøo cuõng laø ruûi ro. Chæ coù nhöõng tình traïng khoâng chaéc chaén naøo coù theå öôùc ñoaùn
ñöôïc xaùc suaát xaûy ra môùi ñöôïc xem laø ruûi ro. Nhöõng tình traïng khoâng chaéc chaén
naøo chöa töøng xaûy ra vaø khoâng theå öôùc ñoaùn ñöôïc xaùc suaát xaûy ra ñöôïc xem laø
söï baát traéc chöù khoâng phaûi laø ruûi ro.
Ruûi ro ñöôïc xem nhö laø söï khaùc bieät giöõa giaù trò thöïc teá vaø giaù trò kyø voïng.
Giaù trò kyø voïng chính laø giaù trò trung bình coù troïng soá cuûa moät bieán naøo ñoù vôùi
troïng soá chính laø xaùc suaát xaûy ra giaù trò cuûa bieán ñoù. Söï khaùc bieät giöõa giaù trò
thöïc teá so vôùi giaù trò kyø voïng ñöôïc ño löôøng bôûi ñoä leäch chuaån. Do vaäy, ñoä leäch
chuaån hay phöông sai (bình phöông ñoä leäch chuaån) chính laø thöôùc ño cuûa ruûi ro.
1.2.2 Ruûi ro tín duïng ngaân haøng:
ƒ Ruûi ro ngaân haøng:
Ngaân haøng vôùi chöùc naêng trung gian taøi chính giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi
vay, laø keânh daãn voán quan troïng nhaát cuûa neàn kinh teá. Hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng
trong neàn kinh teá thò tröôøng raát nhaïy caûm, coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc khaùc
nhau cuûa neàn kinh teá, chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieàu nhaân toá khaùch quan vaø chuû
quan nhö kinh teá, chính trò, xaõ hoäi… Hôn nöõa, ngaân haøng khoâng chæ hoaït ñoäng
trong lónh vöïc huy ñoäng voán vaø cho vay maø coøn raát nhieàu lónh vöïc khaùc nhö
thanh toaùn, baõo laõnh, kinh doanh ngoaïi teä, chöùng khoaùn, phaùt haønh theû… Do ñoù,
hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng luoân tieàm aån nhieàu ruûi ro. Ruûi ro chung ñoái vôùi
moät ngaân haøng coù nghóa laø möùc ñoä khoâng chaéc chaén lieân quan tôùi nhöõng söï kieän,
nhöõng tình huoáng gaây neân nhöõng toån thaát kinh teá, laøm chi phí taêng leân, thu nhaäp
vaø lôïi nhuaän ngaân haøng giaûm ñi so vôùi döï kieán ban ñaàu. Ruûi ro coù theå ñöôïc ño
löôøng cho caùc loaïi saûn phaåm, dòch vuï khaùc nhau cuûa ngaân haøng. Thoâng thöôøng
möùc lôïi nhuaän mong ñôïi caøng cao thì xaùc suaát xaûy ra ruûi ro cuõng caøng cao.

13

– 14 –

Caùc ngaân haøng ñöôïc coi laø kinh doanh thaønh coâng khi möùc ñoä ruûi ro cuûa hoï
ñöôïc giöõ ôû möùc hôïp lyù, ñöôïc kieåm soaùt trong phaïm vi vaø naêng löïc taøi chính cuûa
ngaân haøng.
Do ñaëc thuø kinh doanh neân hoaït ñoäng NH phaûi ñoái maët vôùi caùc loaïi ruûi ro
nhö: ruûi ro tín duïng, ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro laõi suaát, ruûi ro hoái ñoaùi, ruûi ro hoaït
ñoäng ngoaïi baûng, ruûi ro coâng ngheä vaø hoaït ñoäng, ruûi ro quoác gia vaø nhöõng ruûi ro
khaùc. Trong taát caû caùc loaïi ruûi ro keå treân thì ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng laø
loaïi ruûi ro lôùn nhaát, phöùc taïp nhaát vaø laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc NHTM.
ƒ Ruûi ro tín duïng:
Ruûi ro tín duïng laø khaû naêng (xaùc suaát) daãn ñeán moät khaùch haøng vay hoaëc moät
ñoái taùc khoâng hay khoâng theå thöïc hieän nghóa vuï ñaõ thoûa thuaän trong Hôïp ñoàng
tín duïng laøm cho ngaân haøng khoâng thu ñaày ñuû hoaëc khoâng thu ñöôïc caû goác laãn
laõi cuûa khoaûn vay.
Do voán chuû sôû höõu cuûa ngaân haøng chæ chieám moät phaàn nhoû trong toång taøi saûn
neân chæ caàn moät tyû leä nhoû danh muïc cho vay coù vaán ñeà laø ñaõ aûnh höôûng ñeán thu
nhaäp cuûa ngaân haøng, ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaân haøng, hoaëc trong tröôøng
hôïp xaáu nhaát, laøm cho ngaân haøng phaù saûn. Ruûi ro tín duïng khoâng giôùi haïn ôû hoaït
ñoäng cho vay maø coøn bao goàm nhieàu hoaït ñoäng mang tính chaát tín duïng khaùc
cuûa ngaân haøng nhö: caùc hoaït ñoäng baûo laõnh, cam keát, chaáp nhaän taøi trôï thöông
maïi, cho vay ôû thò tröôøng lieân ngaân haøng, tín duïng thueâ mua, ñoàng taøi trôï…
1.2.3 Nguyeân nhaân naûy sinh ruûi ro tín duïng:
Nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro tín duïng raát ña daïng, coù theå phaân loaïi theo nhieàu
tieâu thöùc khaùc nhau. Moät trong nhöõng caùch phaân loaïi thoâng duïng laø phaân tích
nguyeân nhaân töø phía ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay.
ƒ Nguyeân nhaân töø phía ngöôøi vay:
Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï cho ngaân haøng
thöôøng ñöôïc saép xeáp theo hai nhoùm sau:

14

– 15 –

– Nhoùm nguyeân nhaân chuû quan: laø nguyeân nhaân noäi taïi cuûa moãi khaùch haøng.
Ñoù coù theå do trình ñoä quaûn lyù cuûa khaùch haøng yeáu keùm daãn ñeán vieäc söû duïng
voán vay keùm hieäu quaû hoaëc thaát thoaùt, aûnh höôûng ñeán khaû naêng traû nôï. Cuõng
coù theå do khaùch haøng thieáu thieän chí trong vieäc traû nôï trong khi caùc bieän phaùp
xöû lyù thu hoài nôï cuûa ngaân haøng keùm hieäu quaû.
– Nhoùm nguyeân nhaân khaùch quan: laø nhöõng taùc ñoäng ngoaøi yù chí cuûa khaùch
haøng nhö: thieân tai, hoûa hoaïn, do söï thay ñoåi cuûa caùc chính saùch quaûn lyù kinh
teá, ñieàu chænh quy hoaïch vuøng, ngaønh, do haønh lang phaùp lyù chöa phuø hôïp, do
bieán ñoäng thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc, quan heä cung caàu haøng hoaù thay
ñoåi… khieán doanh nghieäp laâm vaøo tình traïng khoù khaên taøi chính khoâng theå
khaéc phuïc ñöôïc. Töø ñoù, doanh nghieäp duø cho coù thieän chí nhöng vaãn khoâng
theå traû ñöôïc nôï ngaân haøng.
ƒ Nguyeân nhaân töø phía ngaân haøng:
Ruûi ro tín duïng tín duïng coù theå phaùt sinh do nhöõng nguyeân nhaân sau:
– Caùn boä ngaân haøng khoâng chaáp haønh nghieâm tuùc cheá ñoä tín duïng vaø caùc ñieàu
kieän cho vay.
– Chính saùch vaø quy trình cho vay chöa chaët cheõ, chöa coù quy trình quaûn trò ruûi
ro höõu hieäu, chöa chuù troïng ñeán phaân tích khaùch haøng, xeáp loaïi ruûi ro tín
duïng ñeå tính toaùn ñieàu kieän vay vaø khaû naêng traû nôï. Ñoái vôùi cho vay doanh
nghieäp nhoû vaø caù nhaân, quyeát ñònh cho vay cuûa ngaân haøng chuû yeáu döïa treân
kinh nghieäm, chöa aùp duïng coâng cuï chaám ñieåm tín duïng.
– Naêng löïc döï baùo, phaân tích vaø thaåm ñònh tín duïng, phaùt hieän vaø xöû lyù khoaûn
vay coù vaán ñeà cuûa caùn boä tín duïng coøn raát yeáu, nhaát laø ñoái vôùi caùc ngaønh ñoøi
hoûi hieåu bieát chuyeân moân cao daãn ñeán sai laàm trong quyeát ñònh cho vay. Maët
khaùc, cuõng coù theå quyeát ñònh cho vay ñuùng ñaén nhöng do thieáu kieåm tra kieåm
soaùt sau khi cho vay daãn ñeán khaùch haøng söû duïng voán sai muïc ñích nhöng
ngaân haøng khoâng ngaên chaën kòp thôøi.

15

– 16 –

– Thieáu thoâng tin veà khaùch haøng hay thieáu thoâng tin tín duïng tin caäy, kòp thôøi,
chính xaùc ñeå xem xeùt, phaân tích tröôùc khi caáp tín duïng.
– Naêng löïc vaø phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa moät soá caùn boä tín duïng chöa ñuû taàm vaø
vaán ñeà quaûn lyù, söû duïng, ñaõi ngoä caùn boä ngaân haøng chöa thoûa ñaùng cuõng laø
nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro tín duïng cho ngaân haøng.
– Ngoaøi ra coøn coù moät soá nguyeân nhaân khaùc nhö: Moâi tröôøng kinh doanh coù
nhieàu bieán ñoäng vaø mang tính toaøn caàu; Do tính khoâng oån ñònh ngaøy caøng
taêng cuûa thò tröôøng taøi chính; Söï caïnh tranh ngaøy caøng khoác lieät giöõa caùc
ngaân haøng; Söï can thieäp cuûa cô quan chính quyeàn…
Caàn löu yù raèng duø nguyeân nhaân töø phía khaùch haøng hay töø phía ngaân haøng,
nguyeân nhaân chuû quan hay khaùch quan ñeàu daãn ñeán haäu laø khaùch haøng khoâng
traû ñöôïc nôï. Tuy nhieân, vieäc phaân tích vaø phaân ñònh roõ raøng nguyeân nhaân seõ giuùp
ngaân haøng coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp trong töøng tình huoáng cuï theå.
1.2.4 Nhöõng thieät haïi töø ruûi ro tín duïng:
ƒ Ñoái vôùi ngaân haøng:
Khi gaëp ruûi ro tín duïng, ngaân haøng khoâng thu ñöôïc voán tín duïng ñaõ caáp vaø laõi
cho vay, nhöng ngaân haøng phaûi traû voán vaø laõi cho khoaûn tieàn huy ñoäng khi ñeán
haïn, ñieàu naøy laøm cho ngaân haøng bò maát caân ñoái trong vieäc thu chi. Khi khoâng
thu ñöôïc nôï thì voøng quay cuûa voán tín duïng bò chaäm laïi laøm ngaân haøng kinh
doanh khoâng hieäu quaû vaø coù theå maát khaû naêng thanh khoaûn. Ñieàu naøy laøm giaûm
loøng tin cuûa ngöôøi gôûi tieàn, aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán uy tín cuûa ngaân haøng.

ƒ Ñoái vôùi neàn kinh teá:
Hoaït ñoäng ngaân haøng lieân quan ñeán nhieàu caù nhaân, nhieàu lónh vöïc trong neàn
kinh teá, vì vaäy khi moät NH gaëp phaûi ruûi ro tín duïng hay bò phaù saûn thì ngöôøi gôûi
tieàn hoang mang lo sôï vaø oà aït keùo nhau ñi ruùt tieàn ôû caùc NH khaùc, laøm cho toaøn
boä heä thoáng ngaân haøng gaëp khoù khaên. Ngaân haøng phaù saûn seõ aûnh höôûng ñeán tình

16

– 17 –

hình saûn xuaát kinh doanh caùc doanh nghieäp do khoâng coù tieàn traû löông coâng
nhaân, mua nguyeân vaät lieäu. Theâm vaøo ñoù söï ñoå vôõ cuûa caùc NH aûnh höôûng
nghieâm troïng ñeán neàn kinh teá. Noù laøm cho giaù caû taêng, thaát nghieäp traøn lan, xaõ
hoäi maát oån ñònh, neàn kinh teá laâm vaøo suy thoaùi. Ruûi ro tín duïng coù theå chaâm ngoøi
cho moät côn khuûng hoaûng taøi chính aûnh höôûng ñeán caû khu vöïc vaø theá giôùi.
Nhö vaäy, ruûi ro tín duïng cuûa moät NH coù theå xaûy ra ôû nhieàu möùc ñoä khaùc
nhau: nheï nhaát laø NH bò giaûm lôïi nhuaän khi khoâng thu hoài ñöôïc laõi vay, naëng
nhaát laø NH khoâng thu ñöôïc voán laãn laõi, nôï thaát thu vôùi tyû leä cao daãn ñeán NH bò
loã vaø maát voán. Tình traïng naøy keùo daøi seõ laøm NH bò phaù saûn, gaây haäu quaû
nghieâm troïng cho neàn kinh teá noùi chung vaø heä thoáng ngaân haøng noùi rieâng. Chính
vì vaäy ñoøi hoûi caùc nhaø quaûn trò NH phaûi heát söùc thaän troïng vaø coù caùc giaûi phaùp
phuø hôïp nhaèm ngaên ngöøa vaø giaûm thieåu ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng.
1.2.5 Nôï xaáu vaø caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng:
1.2.5.1 Khaùi nieäm nôï xaáu:
ÔÛ caùc nöôùc treân theá giôùi, khaùi nieäm veà nôï quaù haïn laø caùc khoaûn nôï maø NH
khoâng thu hoài ñöôïc khi ñeán haïn. Nôï xaáu laø caùc khoaûn nôï daây döa toàn ñoïng khoù
coù theå thu hoài vaø khoâng ñöôïc taùi cô caáu. Caùc NH thöôøng toå chöùc phaân loaïi nôï
theo khaùch haøng ñeå phaân tích vaø ñaùnh giaù RRTD. Ví duï: nôï cuûa khaùch haøng
thuoäc nhoùm A ñöôïc coi laø coù ruûi ro thaáp nhaát, coøn nôï cuûa khaùch haøng nhoùm D, E
ñöôïc coi laø coù ruûi ro cao nhaát. Ngoaøi ra, caùc NH coøn phaân loaïi nôï theo caùc
nguyeân nhaân ñeå xaùc ñònh ñoä ruûi ro vaø trích laäp döï phoøng toån thaát cho thích hôïp.
ÔÛ Vieät Nam, theo Ñieàu 7 Quyeát ñònh 493/2005/QÑ-NHNN ngaøy 22/4/2005
cuûa Thoáng ñoác NHNN Vieät Nam veà phaân loaïi nôï vaø söû duïng döï phoøng ñeå trích
laäp ruûi ro trong hoaït ñoäng ngaân haøng cuûa TCTD thì nôï cuûa caùc NHTMVN ñöôïc
phaân loaïi thaønh 5 nhoùm nhö sau:
a) Nhoùm 1 (Nôï ñuû tieâu chuaån) bao goàm caùc khoaûn nôï trong haïn maø TCTD
ñaùnh giaù laø coù ñuû khaû naêng thu hoài ñaày ñuû caû goác vaø laõi ñuùng thôøi haïn.

17

– 18 –

b) Nhoùm 2 (Nôï caàn chuù yù) bao goàm caùc khoaûn nôï quaù haïn döôùi 90 ngaøy vaø
caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï trong haïn theo thôøi haïn nôï ñaõ cô
caáu laïi.
c) Nhoùm 3 (Nôï döôùi tieâu chuaån) bao goàm caùc khoaûn nôï quaù haïn töø 90 ñeán
180 ngaøy vaø caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn döôùi 90 ngaøy
theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi.
d) Nhoùm 4 (Nôï nghi ngôø) bao goàm caùc khoaûn nôï quaù haïn töø 181 ñeán 360
ngaøy vaø caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn töø 90 ngaøy ñeán
180 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi.
ñ) Nhoùm 5 (Nôï coù khaû naêng maát voán) bao goàm caùc khoaûn nôï quaù haïn treân
360 ngaøy, caùc khoaûn nôï khoanh chôø Chính phuû xöû lyù vaø caùc khoaûn nôï ñaõ
cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn treân 180 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ ñöôïc cô
caáu laïi.
Trong ñoù: Nôï quaù haïn laø khoaûn nôï maø moät phaàn hoaëc toaøn boä nôï goác
vaø/hoaëc laõi ñaõ quaù haïn; Nôï xaáu: laø caùc khoaûn nôï thuoäc caùc nhoùm 3, 4, 5.
Theo caùc nhoùm treân thì tyû leä trích laäp döï phoøng cuï theå ñoái vôùi caùc nhoùm nôï
quy ñònh laø: Nhoùm 1: 0% ; Nhoùm 2: 5%; Nhoùm 3: 20%; Nhoùm 4: 50%; Nhoùm 5:
100%. Rieâng ñoái vôùi caùc khoaûn nôï khoanh chôø Chính phuû xöû lyù thì ñöôïc trích laäp
döï phoøng cuï theå theo khaû naêng taøi chính cuûa toå chöùc tín duïng.
Nhö vaäy vôùi Quyeát ñònh 493 thì khaùi nieäm veà nôï xaáu cuûa Vieät Nam ñaõ gaàn
saùt vôùi chuaån möïc quoác teá. Tuy nhieân vaãn coøn coù söï khaùc bieät laø caùc ngaân haøng
lôùn treân theá giôùi phaân loaïi nôï xaáu gaén lieàn vôùi nguyeân nhaân xaûy ra ñeå xaùc ñònh
möùc ñoä ruûi ro, trong khi caùc NHTMVN phaân loaïi nôï xaáu caên cöù vaøo thôøi haïn maø
boû qua vieäc ñaùnh giaù laïi tình hình taøi chính, tình hình saûn xuaát kinh doanh cuûa
khaùch haøng vay voán.
1.2.5.2 Caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng:

18

– 19 –

Hoaït ñoäng tín duïng ñem veà lôïi nhuaän lôùn cho NH nhöng cuõng luoân tieàm aån
nhieàu ruûi ro. Ñaëc bieät, ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong giai ñoaïn ñaàu hoäi
nhaäp kinh teá theá giôùi thì möùc ñoä RRTD laïi caøng cao hôn. Vì theá, caùc ngaân haøng
luoân luoân kieåm tra hoaït ñoäng tín duïng cuûa mình ñeå chuû ñoäng phoøng ngöøa ruûi ro.
Ngaân haøng thöôøng söû duïng caùc tieâu chí sau ñeå phaûn aùnh ruûi ro tín duïng:
™ Caùùc chæ tieâu hoaït ñoäng tín duïng:
ƒ Nôï quaù haïn/Toång dö nôï: Heä soá naøy cho bieát tyû troïng nôï quaù haïn trong
toång dö nôï, tyû leä naøy caøng cao thì chaát löôïng tín duïng caøng thaáp.
ƒ Nôï xaáu/Toång dö nôï: Heä soá naøy cho bieát tyû troïng nôï xaáu (nôï nhoùm 3 – 5)
trong toång dö nôï, tyû leä nôï xaáu treân toång dö nôï laø chæ soá cô baûn ñeå ñaùnh giaù
chaát löôïng tín duïng cuûa toå chöùc tín duïng.
ƒ Nôï khoâng coù taøi saûn baûo ñaûm.
ƒ Tyû leä nôï xaáu/quyõ döï phoøng toån thaát.
ƒ Dö nôï/Toång taøi saûn: cho bieát tyû troïng cuûa hoaït ñoäng tín duïng trong toång taøi
saûn coù, khoaûn muïc naøy caøng lôùn thì lôïi nhuaän seõ lôùn nhöng ñoàng thôøi ruûi ro
tín duïng cuõng seõ raát cao.
ƒ Heä soá ruûi ro tín duïng (Nôï quaù haïn/ Toång taøi saûn coù): cho thaáy tyû leä nôï
quaù haïn chieám trong moät ñôn vò taøi saûn coù.
™ Caùc chæ tieâu quaûn trò ruûi ro:
ƒ Voán chuû sôû höõu/Taøi saûn chòu ruûi ro.
ƒ Toång voán huy ñoäng/voán chuû sôû höõu:
Cho thaáy tyû leä voán huy ñoäng lôùn hôn bao nhieâu laàn voán chuû sôû höõu (thoâng
thöôøng laø töø 15 ñeán 20 laàn).
ƒ Döï phoøng toån thaát tín duïng/Dö nôï tín duïng:
Chæ tieâu naøy phaûn aùnh cöù treân 100 ñôn vò dö nôï tín duïng thì coù bao nhieâu toån
thaát khoâng coù khaû naêng thu hoài.

19

– 20 –

™ Caùc chæ tieâu thanh khoaûn:
ƒ Taøi saûn coù thanh khoaûn/Toång tieàn göûi:
Phaûn aùnh khaû naêng thanh toaùn nhanh cuûa ngaân haøng, nghóa laø coù bao nhieâu
ñôn vò taøi saûn coù theå duøng thanh toaùn ngay treân 100 ñôn vò tieàn göûi.
ƒ Toång dö nôï tín duïng/Toång tieàn göûi:
Phaûn aùnh khaû naêng cuûa ngaân haøng söû duïng tieàn göûi ñeå cho vay laø nhö theá
naøo? Chæ tieâu naøy thaáp phaûn aùnh tính thanh khoaûn cuûa ngaân haøng caøng cao.
ƒ Taøi saûn coù thanh khoaûn/Toång taøi saûn:
Chæ tieâu naøy noùi leân coù bao nhieâu ñôn vò taøi saûn thanh khoaûn treân 100 ñôn vò
taøi saûn. Neáu chæ tieâu naøy taêng seõ laøm cho: (i) khaû naêng sinh lôøi cuûa ngaân haøng
giaûm, (ii) khaû naêng thanh khoaûn cuûa ngaân haøng taêng; vaø ngöôïc laïi.
1.3 Quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng:
1.3.1 Söï caàn thieát cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng:
Khaùi nieäm: Quaûn lyù ruûi ro tín duïng laø nhöõng bieän phaùp, caùch thöùc maø ngaân
haøng trang bò cho mình nhaèm laøm sao vöøa taêng tröôûng tín duïng ñeå thu ñöôïc lôïi
nhuaän mong muoán, vöøa kieàm cheá ruûi ro ôû möùc ñoä maø ngaân haøng coù khaû naêng
chòu ñöïng ñöôïc.
Quaûn lyù ruûi ro tín duïng luoân luoân laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc NHTM
ngay caû ñoái vôùi nhöõng neàn kinh teá phaùt trieån oån ñònh vaø laø ñieàu kieän voâ cuøng caàn
thieát cho söï thaønh coâng laâu daøi cuûa ngaân haøng vôùi nhöõng lyù do sau:
a) Kinh doanh trong lónh vöïc ngaân haøng laø loaïi hình kinh doanh ñaëc bieät,
tieàm aån nhieàu ruûi ro:
Trong neàn kinh teá thò tröôøng, caùc quy luaät kinh teá ñaëc thuø nhö quy luaät giaù trò,
quy luaät cung caàu, quy luaät caïnh tranh… ngaøy caøng phaùt huy taùc duïng. Ñaëc bieät
trong giai ñoaïn hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, nhöõng ruûi ro trong saûn xuaát, kinh doanh

20

– 21 –

cuûa neàn kinh teá thò tröôøng tröïc tieáp hay giaùn tieáp taùc ñoäng ñeán hieäu quaû kinh
doanh cuûa caùc NHTM.
Caùc NHTM ñöùng giöõa ngöôøi coù voán vaø ngöôøi caàn voán, thöïc hieän chöùc naêng
huy ñoäng voán vaø cho vay. Ñaây cuõng chính laø lónh vöïc hoaït ñoäng kinh doanh chuû
yeáu cuûa baát kyø moät ngaân haøng naøo. Trong hoaït ñoäng tín duïng, cho duø heä soá an
toaøn voán coù ñaït tôùi 8% (theo tieâu chuaån quoác teá) thì so vôùi taøi saûn coù, voán lieáng
cuûa baûn thaân NH cuõng voâ cuøng nhoû beù. Hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NH vì theá bao
goàm raát nhieàu loaïi ruûi ro. Do ñoù, NH caàn ñaùnh giaù cô hoäi kinh doanh döïa treân
moái quan heä ruûi ro-lôïi ích nhaèm tìm ra nhöõng lôïi ích xöùng ñaùng vôùi möùc ruûi ro coù
theå chaáp nhaän ñöôïc. Ngaân haøng seõ hoaït ñoäng toát neáu möùc ruûi ro maø ngaân haøng
gaùnh chòu laø hôïp lyù vaø kieåm soaùt ñöôïc chöù khoâng theå choái boû ruûi ro.
b) Hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM phuï thuoäc vaøo möùc ñoä ruûi ro:
Trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng coù nhieàu yeáu toá khaùch quan vaø chuû
quan mang laïi ruûi ro, nhieàu yeáu toá baát khaû khaùng neân khoâng traùnh khoûi ruûi ro.
Chính vì vaäy, haøng naêm caùc NHTM ñöôïc pheùp vaø caàn phaûi trích laäp quyõ buø ñaép
ruûi ro haïch toaùn vaøo chi phí. Quy moâ quyõõ buø ñaép ruûi ro caên cöù vaøo möùc ñoä vaø
khaû naêng ruûi ro. Neáu ruûi ro thaáp thì hieäu quaû kinh teá seõ taêng vaø ngöôïc laïi. Nhö
vaäy, hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM tyû leä nghòch vôùi möùc ñoä ruûi ro cuûa DN.
c) Quaûn lyù ruûi ro tín duïng toát laø ñieàu kieän quan troïng ñeå naâng cao chaát
löôïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM:
Trong quaûn trò NHTM, QLRRTD laø moät noäi dung quan troïng maø caùc caáp laõnh
ñaïo, quaûn lyù, ñieàu haønh ñaëc bieät quan taâm. Vì vaäy, nhöõng nhaø quaûn trò NHTM
caàn ñöôïc trang bò caùc kieán thöùc veà QLRRTD, cung caáp thoâng tin caäp nhaät, coù ñoäi
nguõ nhaân löïc chuyeân nghieäp, boä maùy kieåm soaùt kieåm tra hieäu quaû laø ñieàu kieän
caàn thieát ñeå phoøng ngöøa, haïn cheá ruûi ro, naâng cao hieäu quaû kinh doanh. Do ñoù,
QLRRTD ñöôïc xem laø moät nghieäp vuï chuû ñaïo, laø thöôùc ño naêng löïc cuûa NHTM.

21

– 22 –

Vieäc QLRRTD coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa moät
ngaân haøng. ÔÛ haàu heát caùc ngaân haøng treân theá giôùi, nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa caùc
vuï ñoå vôõ lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc buoâng loûng caùc tieâu chuaån caáp tín duïng vôùi
khaùch haøng vay, caùc beân ñoái taùc, ñeán vieäc quaûn trò danh muïc keùm hieäu quaû,
hoaëc thieáu quan taâm ñeán nhöõng thay ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh teá. ÔÛ Vieät Nam ñaõ
töøng xaûy ra nhieàu ñoå vôõ heä thoáng ngaân haøng maø nguyeân nhaân chuû yeáu cuõng töø
QLRRTD keùm nhö vuï Epco-Minh Phuïng, vuï Ngaân haøng Vieät Hoa… Quaûn lyù ruûi
ro tín duïng vì theá luoân ñöôïc coi laø hoaït ñoäng trung taâm cuûa moïi ngaân haøng.
1.3.2 Nhöõng noäi dung cô baûn cuûa QLRRTD taïi caùc NHTM:
1.3.2.1 Xaùc ñònh muïc tieâu cuûa quaûn lyù ruûi ro:
Muïc tieâu cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng laø ñeå toái ña hoùa thu nhaäp treân cô sôû giöõ
möùc ñoä ruûi ro hoaëc toån thaát tín duïng ôû möùc ngaân haøng cho laø hôïp lyù, ñöôïc kieåm
soaùt vaø trong phaïm vi nguoàn löïc taøi chính cuûa ngaân haøngï.
Ñeå thöïc hieän muïc tieâu QLRRTD, vieäc quan troïng ñaàu tieân caàn laøm laø: Ban
quaûn trò ruûi ro cuûa NH phaûi xaùc ñònh haïn möùc ruûi ro cho töøng giao dòch vieân, töøng
saûn phaåm, töøng boä phaän cuï theå. Nhöõng chæ tieâu naøy laø nhöõng tieâu chuaån ñeå ño
löôøng söï hoaøn thaønh nhieäm vuï cuûa caùc boä phaän nghieäp vuï cuõng nhö ño löôøng söï
thaønh coâng cuûa chöông trình vaø taïo neàn taûng cho caùc hoaït ñoäng QLRRTD.
1.3.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng:
Laø taát caû nhöõng hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieäc nhaän dieän, phaân tích vaø ño
löôøng ruûi ro tín duïng. Vieäc ñaùnh giaù ruûi ro phaûi xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ruûi ro lieân
quan ñeán caùc saûn phaåm, dòch vuï hay caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieäc caáp tín
duïng cuûa ngaân haøng.
a) Nhaän dieän ruûi ro tín duïng:
Böôùc ñaàu tieân ñeå coù moät chöông trình quaûn trò ruûi ro tín duïng hieäu quaû laø
phaûi nhaän bieát vaø xaùc ñònh ñöôïc caùc loaïi ruûi ro tín duïng maø TCTD coù theå gaëp
phaûi thoâng qua vieäc phaân tích khaùch haøng, moâi tröôøng kinh doanh, ñaëc thuø caùc

22

– 23 –

saûn phaåm, dòch vuï vaø quy trình nghieäp vuï tín duïng. Moät trong nhöõng caùch phaân
tích ruûi ro cô baûn laø phaân tích töø nguyeân nhaân ñeán toån thaát theo “chuoãi ruûi ro”
vôùi 5 maét xích nhö sau: Moái nguy cô -> Moâi tröôøng ruûi ro -> Söï töông taùc giöõa
moái nguy cô vaø yeáu toá moâi tröôøng -> Keát quaû tröïc tieáp -> Haäu quaû laâu daøi. Vieäc
phaân tích theo chuoãi ruûi ro seõ taïo ñieàu kieän cho caùc nhaø quaûn trò phaùt trieån caùc
phöông phaùp kieåm soaùt ruûi ro vaø hieåu keát quaû xaûy ra nhö theá naøo ñeå coù phöông
phaùp kieåm soaùt phuø hôïp.
b) Ño löôøng ruûi ro tín duïng:
Vieäc ño löôøng ruûi ro, ñaùnh giaù khaû naêng vaø giaù trò toån thaát theo taàn soá vaø möùc
toån thaát. Quaù trình ño löôøng coù theå mang hình thöùc ñaùnh giaù chaát löôïng hoaëc
ñaùnh giaù soá löôïng. Hieän nay treân thöïc teá coù 3 phöông phaùp ñònh löôïng cô baûn laø:
+ Phöông phaùp thoáng keâ: Baûn chaát cuûa phöông phaùp naøy laø döïa treân vieäc tính
toaùn xaùc suaát xaûy ra thieät haïi ñoái vôùi nhöõng nghieäp vuï tín duïng ñöôïc nghieân cöùu.
+ Phöông phaùp kinh nghieäm: Phöông phaùp naøy ñöôïc hình thaønh treân kinh
nghieäm cuûa caùc chuyeân gia. Vaø ñeå chính xaùc hôn caùc nhaø quaûn trò ngaân haøng coù
theå keát hôïp phöông phaùp thoáng keâ vaø phöông phaùp kinh nghieäm vôùi nhau
(Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc caùc ngaân haøng aùp duïng).
+ Phöông phaùp tính toaùn – Phaân tích: Phöông phaùp naøy döïa treân vieäc xaây
döïng ñöôøng cong xaùc suaát thieät haïi vaø ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng ngaân haøng döïa
treân söï bieán thieân cuûa ñoà thò toaùn öùng duïng baèng phöông phaùp ngoaïi suy. Tuy
nhieân, vieäc ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng treân cô sôû toaùn veà maët lyù thuyeát chöa hoaøn
thieän. Vì vaäy phöông phaùp naøy treân thöïc teá hieän nay chöa ñöôïc aùp duïng roäng raõi.
1.3.2.3 Kieåm soaùt ruûi ro tín duïng
Laø nhöõng hoaït ñoäng hoaït ñoäng taäp trung vaøo vieäc neù traùnh, ngaên chaën, giaûm
bôùt, neáu khoâng thì cuõng laø kieåm soaùt nhöõng ruûi ro tín duïng. Caàn thieát phaûi coù caùc
choát kieåm tra naèm trong caùc quy trình nghieäp vuï (ví duï: heä thoáng kieåm soaùt noäi
boä) ñeå kieàm cheá ruûi ro tín duïng trong haïn möùc cho pheùp, ñoàng thôøi coù bieän phaùp

23

– 24 –

ñeå theo doõi caùc tröôøng hôïp vöôït haïn möùc ruûi ro ñaõ quy ñònh. Chi phí cho caùc thuû
tuïc kieåm soaùt cao coù theå giaûm thieåu ruûi ro toái ña nhöng hieäu quaû laïi thaáp, ngöôïc
laïi chi phí cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt thaáp coù theå ñem laïi lôïi nhuaän cao nhöng ruûi
ro cuõng coù theå cao. Ban ñieàu haønh phaûi tìm ra söï caân baèng toái öu giöõa chi phí cho
caùc thuû tuïc kieåm soaùt vaø lôïi ích ñem laïi töø caùc thuû tuïc ñoù, töø ñoù löïa choïn caùc thuû
tuïc kieåm soaùt ruûi ro phuø hôïp. Caùc phöông phaùp kieåm soaùt ruûi ro goàm coù:
– Neù traùnh ruûi ro: laø neù traùnh nhöõng hoaït ñoäng, con ngöôøi, taøi saûn laøm phaùt sinh
toån thaát coù theå coù bôûi khoâng thöøa nhaän noù ngay töø ñaàu hoaëc bôûi loaïi boû nguyeân
nhaân daãn tôùi toån thaát ñaõ ñöôïc thöøa nhaän. Bieän phaùp ñaàu tieân laø chuû ñoäng neù
traùnh tröôùc khi ruûi ro xaûy ra vaø bieän phaùp thöù hai laø loaïi boû nhöõng nguyeân nhaân
gaây ra ruûi ro. Tuy nhieân, neù traùnh ruûi ro thoâng qua vieäc loaïi boû nhöõng nguyeân
nhaân gaây ra ruûi ro khoâng hoaøn toaøn phoå bieán nhö chuû ñoäng neù traùnh tröôùc khi ruûi
ro xaûy ra.
– Ngaên ngöøa toån thaát: taäp trung vaøo vieäc giaûm bôùt soá löôïng toån thaát xaûy ra
(giaûm taàn suaát) hay giaûm möùc thieät haïi khi toån thaát xaûy ra. Caùc hoaït ñoäng ngaên
ngöøa ruûi ro tìm caùch can thieäp vaøo ba maét xích ñaàu tieân cuûa chuoãi ruûi ro laø: söï
nguy hieåm, moâi tröôøng ruûi ro, söï töông taùc giöõa moái nguy hieåm vaø moâi tröôøng.
– Giaûm thieåu ruûi ro: Hoaït ñoäng naøy can thieäp vaøo maét xích thöù 3 cuûa chuoãi ruûi
ro (chæ thænh thoaûng) vaø maét xích thöù 4 vaø thöù 5 (thoâng thöôøng hôn): söï taùc ñoäng
qua laïi giöõa moái hieåm hoïa vaø moâi tröôøng, keát quaû vaø haäu quaû. Nhöõng noã löïc
giaûm thieåu toån thaát chæ coù theå taäp trung vaøo maét xích thöù 3 khi maø bieän phaùp
giaûm thieåu toån thaát can thieäp ñeå ngöng toån thaát laïi khi noù ñang dieãn ra. Maét xích
thöù 4 vaø 5 ñöôïc ñeà xöôùng sau khi toån thaát xuaát hieän vaø nhaø quaûn trò ruûi ro phaûi
toái thieåu hoùa keát quaû vaø haäu quaû cuûa noù.
– Ña daïng hoùa: Laø noã löïc cuûa ngaân haøng nhaèm coá gaéng phaân chia toång ruûi ro tín
duïng cuûa ngaân haøng thaønh nhieàu daïng khaùc nhau vaø taän duïng söï khaùc bieät ñeå
duøng may maén cuûa ruûi ro naøy buø ñaép toån thaát cho ruûi ro khaùc thoâng qua danh

24

– 25 –

25
muïc ñaàu tö tín duïng hôïp lyù. Caùc chuyeân gia NH tin töôûng raèng ña daïng hoùa laø
bieän phaùp hieäu quaû nhaát ñeå kieåm soaùt ruûi ro tín duïng baát kyø moät NHTM naøo.
Ruûi ro cuûa danh muïc cho vay ñöôïc ño löôøng baèng ñoä leäch chuaån giöõa thu
nhaäp thöïc teá vaø thu nhaäp kyø voïng cuûa caû danh muïc. Ñoä leäch chuaån cuûa danh
muïc ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:

m m

σp = Σ Σ WjWk σj.k

(2.1)

j=1 k=1
trong ñoù:
– m laø toång soá caùc khoaûn caáp tín duïng khaùc nhau trong danh muïc tín duïng
– Wj laø tyû troïng cuûa khoaûn caáp tín duïng j trong toång dö nôï
– Wk laø tyû troïng cuûa khoaûn caáp tín duïng k trong toång dö nôï
– σj.k laø ñoàng phöông sai giöõa lôïi nhuaän cuûa khoaûn caáp tín duïng j vaø k.
(Nguoàn: GS.TS Leâ Vaên Tö (2005), Quaûn trò ngaân haøng thöông maïi, [ 4 ])

Vieäc ña daïng hoùa danh muïc cho vay cuûa NH seõ laøm giaûm toái ña ruûi ro do caùc
khoaûn vay coù möùc ñoä ruûi ro khaùc nhau theo naêng löïc, quy moâ khaùch haøng; theo
ngaønh haøng, theo hình thöùc sôû höõu… Ví duï: ôû Vieät Nam hoaït ñoäng cuûa ngaønh
noâng nghieäp coù ñoä baát oån cao hôn caùc ngaønh khaùc. DN coù nguyeân lieäu ñaàu vaøo
nhaäp khaåu chòu nhieàu bieán ñoäng vaø deãõ thua loã hôn caùc DN coù nguoàn nguyeân lieäu
ñaàu vaøo trong nöôùc. Caùc DN nhoû thöôøng naêng ñoäng, thích öùng nhanh vôùi thay
ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh doanh hôn caùc doanh nghieäp coù quy moâ lôùn.
Caùc döï aùn cho vay daøi haïn coù nhieàu ruûi ro hôn caùc moùn vay ngaén haïn, cho
vay ngoaïi teä seõ gaùnh theâm ruûi ro tyû giaù beân caïnh ruûi ro tín duïng neáu traïng thaùi
ngoaïi teä cuûa NH khoâng caân ñoái. Caùc khoaûn vay lôùn coù chi phí quaûn lyù reû hôn
nhöng ruûi ro hôn caùc khoaûn vay nhoû. Chính vì theá, caùc NH phaûi ña daïng hoùa