i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO
HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG GIAO NHẬN HÀNG HÓA
XUẤT KHẨU BẰNG ĐƯỜNG BIỂN CỦA CÔNG TY
TNHH GIAO NHẬN QUỐC TẾ LIÊN MINH
Ngành:
QUẢN TRỊ KINH DOANH
Chuyên ngành:
QUẢN TRỊ NGOẠI THƯƠNG
Giảng viên hướng dẫn : ThS. Trần Thị Trang
Sinh viên thực hiện
: Nguyễn Thị Bích Trâm
MSSV: 1054011337
Lớp: 10DQN02
TP. Hồ Chí Minh, 2014
ii
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO
HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG GIAO NHẬN HÀNG HÓA
XUẤT KHẨU BẰNG ĐƯỜNG BIỂN CỦA CÔNG TY
TNHH GIAO NHẬN QUỐC TẾ LIÊN MINH
Ngành:
QUẢN TRỊ KINH DOANH
Chuyên ngành:
QUẢN TRỊ NGOẠI THƯƠNG
Giảng viên hướng dẫn : ThS. Trần Thị Trang
Sinh viên thực hiện
: Nguyễn Thị Bích Trâm
MSSV: 1054011337
Lớp: 10DQN02
TP. Hồ Chí Minh, 2014
iii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên Nguyễn Thị Bích Trâm, là sinh viên lớp 10DQN02 chuyên ngành Quản trị
Ngoại thương trường Đại học Công Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh. Tôi xin cam
đoan:
Những nội dung trong luận văn này là do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn
trực tiếp của giảng viên hướng dẫn – Th.S Trần Thị Trang.
Các số liệu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa được công bố ở
các nghiên cứu khác hay trên bất kỳ phương tiện truyền thông nào.
Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo hay gian trá tôi xin chịu
hoàn toàn trách nhiệm.
Sinh viên
iv
LỜI CẢM ƠN
Không có thành công nào mà không gắn liền với những sự hỗ trợ, giúp đỡ dù ít hay
nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của người khác. Trong suốt thời gian theo học tại
trường Đại học Công Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, tôi đã nhận được rất nhiều sự
quan tâm cũng như giúp đỡ của Quý Thầy Cô, Gia đình và bạn bè.
Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin gửi đến Quý Thầy Cô ở Khoa Quản trị Kinh
doanh – Trường Đại học Công Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, những người đã
cùng với tất cả tri thức và tâm huyết của mình truyền đạt vốn kiến thức quý báu cho
chúng tôi trong suốt thời gian học tập tại trường.
Tôi xin chân thành cảm ơn Giáo viên hướng dẫn – ThS. Trần Thị Trang đã tận tâm
hướng dẫn tôi qua từng buổi học trên lớp cũng như những buổi gặp mặt nói chuyện,
thảo luận về vấn đề nghiên cứu làm luận văn. Nếu không có những lời hướng dẫn,
dạy bảo của cô thì bài luận văn này không thể hoàn thành tốt được. Một lần nữa, tôi
xin chân thành cảm ơn cô.
Sau cùng, tôi xin kính chúc Quý Thầy Cô trong khoa Quản trị Kinh doanh và Giáo
viên hướng dẫn – ThS. Trần Thị Trang có sức khỏe dồi dào, niềm tin và tâm huyết
để có thể tiếp tục thực hiện sứ mệnh cao đẹp của mình, truyền đạt kiến thức cho thế
hệ mai sau.
Trân trọng.
v
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
———
NHẬN XÉT THỰC TẬP
Họ và tên sinh viên : …………………………………………………………..
MSSV :
…………………………………………………………..
Khóa :
……………………………………………………
1. Thời gian thực tập
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
2. Bộ phận thực tập
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
3. Tinh thần trách nhiệm với công việc và ý thức chấp hành kỷ luật
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
4. Kết quả thực tập theo đề tài
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
5. Nhận xét chung
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
Đơn vị thực tập
vi
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
………………………………
Tp.Hồ Chí Minh, ngày …. tháng …. năm 2014
Giảng viên hướng dẫn
vii
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ………………………………………………………………………………………………
1
CHƯƠNG 1
………………………………………………………………………………………………….
3
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG GIAO NHẬN HÀNG HÓA
XUẤT KHẨU BẰNG ĐƯỜNG BIỂN
……………………………………………………………
3
1.1. Khái niệm về hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển ………
3
1.2. Đặc điểm về hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển
………..
5
1.3. Khái niệm, vai trò và phạm vi hoạt động của người giao nhận hàng hóa
xuất khẩu bằng đường biển ……………………………………………………………………………..
5
1.3.1. Khái niệm ……………………………………………………………………………………………
5
1.3.2. Vai trò
…………………………………………………………………………………………………
6
1.3.3. Phạm vi hoạt động
………………………………………………………………………………..
8
1.4. Phân loại hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển
…………….
9
1.4.1. Căn cứ vào phạm vi hoạt động
……………………………………………………………….
9
1.4.2. Căn cứ vào nghiệp vụ kinh doanh
…………………………………………………………..
9
1.4.3. Căn cứ vào phương thức vận tải …………………………………………………………….
9
1.4.4. Căn cứ vào tính chất giao nhận ………………………………………………………………
9
1.5. Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu
bằng đường biển
…………………………………………………………………………………………….
9
1.5.1. Nhân tố bên ngoài doanh nghiệp
…………………………………………………………….
9
1.5.2. Nhân tố bên trong doanh nghiệp …………………………………………………………..
10
1.6. Quy trình giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển …………………………
11
TÓM TẮT CHƯƠNG 1
………………………………………………………………………………
15
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIAO NHẬN HÀNG HÓA
XUẤT KHẨU BẰNG ĐƯỜNG BIỂN CỦA CÔNG TY TNHH GIAO
NHẬN QUỐC TẾ LIÊN MINH ………………………………………………………………….
16
2.1. Giới thiệu chung về Công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh
…………….
16
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ………………………………………………………..
16
2.1.1.1. Tổng quan về công ty
……………………………………………………………………….
16
2.1.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển
…………………………………………………………
16
viii
2.1.2. Mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ …………………………………………………………….
18
2.1.2.1. Mục tiêu
………………………………………………………………………………………….
18
2.1.2.2. Chức năng
……………………………………………………………………………………….
18
2.1.2.3. Nhiệm vụ ………………………………………………………………………………………..
18
2.1.3. Cơ cấu tổ chức và bộ máy nhân sự của công ty ………………………………………
19
2.1.3.1. Cơ cấu tổ chức
…………………………………………………………………………………
19
2.1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ các phòng ban ………………………………………………….
20
2.1.3.3. Tình hình nhân sự
…………………………………………………………………………….
21
2.1.4. Kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty giai đoạn 2011-2013
……………..
22
2.2. Thực trạng hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển của
Công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh
……………………………………………….. 23
2.2.1. Hoạt động giao nhận hàng hóa XK theo phương thức vận tải
…………………..
23
2.2.2. Quy trình giao nhận hàng hóa XK bằng đường biển ……………………………….
25
2.2.3. Khối lượng hàng hóa giao nhận XK bằng đường biển …………………………….
29
2.2.4. Hoạt động giao nhận hàng hóa XK bằng đường biển theo thị trường ………..
32
2.2.5. Hoạt động giao nhận hàng hóa XK bằng đường biển theo cơ cấu khách
hàng ……………………………………………………………………………………………………………
34
2.2.6. Tình hình nhân sự thực hiện hoạt động giao nhận hàng hóa XK bằng
đường biển
…………………………………………………………………………………………………..
36
2.2.7. Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giao nhận hàng hóa XK bằng đường
biển …………………………………………………………………………………………………………….
36
2.3. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu
bằng đường biển của Công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh ………………… 37
2.3.1. Ưu điểm
…………………………………………………………………………………………….
37
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ……………………………………………………………………..
38
TÓM TẮT CHƯƠNG 2
…………………………………………………………………………….. 42
CHƯƠNG 3
MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ
HOẠT ĐỘNG GIAO NHẬN HÀNG HÓA XK BẰNG ĐƯỜNG BIỂN
CỦA CÔNG TY TNHH GIAO NHẬN QUỐC TẾ LIÊN MINH
…………………. 43
3.1. Định hướng phát triển hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng
đường biển của Công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh ………………………… 43
ix
3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động giao nhận hàng
hóa XK bằng đường biển của Công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh ……..
44
3.2.1. Giải pháp 1: Hoàn thiện và nâng cao quy trình thực hiện hoạt động giao
nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển
………………………………………………………
44
3.2.2. Giải pháp 2: Mở rộng thị trường giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng
đường biển
…………………………………………………………………………………………………..
47
3.2.3. Giải pháp 3: Nâng cao năng lực và kiến thức cho đội ngũ nhân viên
chứng từ hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển ………………………………………………..
50
3.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động giao
nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển của Công ty TNHH Giao nhận Quốc
tế Liên Minh ………………………………………………………………………………………………..
52
3.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ
………………………………………………………………..
52
3.3.1.1. Thực hiện các chính sách ưu đãi về mặt tài chính ………………………………..
52
3.3.1.2. Hoàn thiện chính sách, cơ chế quản lý của Nhà nước về giao nhận
………..
52
3.3.1.3. Tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động giao nhận
…………………..
52
3.3.1.4. Đầu tư phát triển, nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ cho công
tác giao nhận ……………………………………………………………………………………………….
52
3.3.1.5. Tham gia các công ước Quốc tế về giao nhận vận tải hàng hóa XK ……….
54
3.3.2. Kiến nghị đối với Công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh …………….
54
3.3.2.1. Về cơ sở vật chất ……………………………………………………………………………..
54
3.3.2.2. Về phương thức vận tải …………………………………………………………………….
55
3.3.2.3. Kiến nghị khác ………………………………………………………………………………..
55
TÓM TẮT CHƯƠNG 3
………………………………………………………………………………
57
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………………..
58
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
………………………………………………………
59
PHỤ LỤC …………………………………………………………………………………………………..
60
x
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT
CHỮ VIẾT TẮT
DIỄN GIẢI
1
AIL Co., Ltd
Alliance International Logistics Company Limited
2
CO
Certificate of Origin – Giấy chứng nhận xuất xứ
3
CT
Giao nhận vận tải liên hợp
4
ĐH
Đại học
5
ĐKKD
Đăng ký kinh doanh
6
ESCAP
Uỷ ban Kinh tế Xã hội châu Á Thái Bình Dương
7
ETD
Estimated Time of Departure
8
EU
European Union – Liên minh các nước Châu Âu
9
FCL
Full Container Load – Hàng chẵn
10
FIATA
Hiệp hội các tổ chức giao nhận quốc tế
11
FTA
Free trade agreement – Hiệp định Thương mại tự do
12
KH
Khách hàng
13
HB/L
House Bill of Loading
14
L/C
Letter of Credit – Tín dụng chứng từ
15
LCL
Less than Container Load – Hàng lẻ
16
LNST
Lợi nhuận sau thuế
17
LNTT
Lợi nhuận trước thuế
18
MB/L
Master Bill of Loading
19
MT
Giao nhận vận tải liên hợp
20
MTO
Người kinh doanh vận tải đa phương thức
21
QĐ – KH&ĐT
Quyết định – Sở Kế hoạch và Đầu tư
22
SI
Shipping Instruction
23
TCS
Công ty TNHH Dịch vụ Hàng hóa Tân Sơn Nhất
24
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
25
USD
United States Dollar
26
VIFFAS
Hiệp hội Giao nhận Kho Vận Việt Nam
27
VAT
Value Added Tax – Thuế Giá trị gia tăng
28
WTO
World Trade Organization – Tổ chức Thương mại TG
29
XK
Xuất khẩu
xi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH
▪ SƠ ĐỒ
STT
SỐ HIỆU
TÊN
TRANG
1
Sơ đồ 1.1
Quy trình giao nhận hàng hóa XK bằng đường biển
11
2
Sơ đồ 2.1
Mô hình tổ chức bộ máy nhân sự Công ty AIL
(2013)
19
3
Sơ đồ 2.2
Quy trình giao nhận hàng hóa XK bằng đường biển
25
▪ BIỂU ĐỒ
STT
SỐ HIỆU
TÊN
TRANG
1
Biểu đồ 2.1 Doanh thu giao nhận hàng hóa xuất khẩu theo
phương thức vận tải (2011 – 2013)
24
2
Biểu đồ 2.2 Cơ cấu mặt hàng giao nhận xuất khẩu bằng đường
biển theo khối lượng (2013)
31
3
Biểu đồ 2.3 Khối lượng giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng
đường biển theo cơ cấu khách hàng (2013)
35
▪ BẢNG
STT
SỐ HIỆU
TÊN
TRANG
1
Bảng 2.1
Tình hình nhân sự AIL theo giới tính, độ tuổi, trình
độ (2013)
21
2
Bảng 2.2
Tình hình hoạt động kinh doanh của Công ty AIL
(2011 – 2013)
22
3
Bảng 2.3
Doanh thu giao nhận hàng hóa xuất khẩu theo
phương thức vận tải (2011 – 2013)
23
4
Bảng 2.4
Doanh thu giao nhận hàng hóa xuất khẩu theo
phương thức vận tải (2011 – 2013)
23
5
Bảng 2.5
Khối lượng hàng hóa giao nhận xuất khẩu bằng
đường biển (2011 – 2013)
29
6
Bảng 2.6
Tình hình giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng
đường biển theo cơ cấu mặt hàng (2013)
30
7
Bảng 2.7
Tình hình giao nhận hàng hóa XK bằng đường biển
theo thị trường (2011 – 2013)
32
8
Bảng 2.8
Khối lượng giao nhận hàng hóa xuất khẩu theo cơ
cấu khách hàng (2013)
34
1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay, Ngoại thương đóng vai trò ngày càng quan
trọng đối với nền kinh tế thế giới nói chung cũng như nền kinh tế Việt Nam nói
riêng. Những năm qua, không chỉ ở các nước phát triển, xuất nhập khẩu đã và đang
giữ vị trí hàng đầu trong hoạt động ngoại thương ở cả những nước đang phát triển.
Khi Việt Nam hội nhập hoàn toàn vào khu vực kinh tế các nước ASEAN, cộng với
vị trí địa lý nằm ở ngã ba đường quốc tế, nhu cầu trao đổi hàng hóa sẽ rất lớn, Việt
Nam sẽ trở thành một điểm trung chuyển hàng hóa giữa các nước với nhau. Lúc đó
dịch vụ giao nhận vận tải quốc tế sẽ mang về nhiều ngoại tệ để tích lũy đầu tư vào
các lĩnh vực khác. Trước thềm hội nhập ấy, các công ty vận tải giao nhận ở Việt
Nam lần lượt xuất hiện, đánh dấu bước phát triển mới của Ngoại thương Việt Nam.
Theo thời gian, nhằm chuyên môn hóa ngày càng cao nền kinh tế của đất nước, hoạt
động của các công ty này đã phát triển nhanh chóng giúp con người sử dụng các
nguồn lực một cách tối ưu, mang lại những dịch vụ vận chuyển hàng hóa với chất
lượng cao nhất và chi phí thấp nhất đến người sử dụng.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của bài viết nhằm phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động giao nhận
hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển của Công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên
Minh, trên cơ sở đó đưa ra những giải pháp cụ thể và một số kiến nghị khác nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động này.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là lại hình giao nhận
vận tải hàng rời, hàng chở nguyên container bằng đường biển trong xuất khẩu.
Phạm vi nghiên cứu: Hiện nay trên thị trường có rất nhiều công ty tiến hành hoạt
động giao nhận hàng hóa, tuy nhiên công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh là
một Công ty đã và đang có những bước phát triển nhanh chóng trong ngành. Chính
vì thế, tôi quyết định tìm hiểu về “Thực trạng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả
2
hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển của Công ty TNHH Giao
nhận Quốc tế Liên Minh.”
4. Phương pháp nghiên cứu
Cùng với phương pháp nghiên cứu kết hợp các cơ sở lý luận cùng với phương pháp
định tính, thu thập các số liệu thứ cấp từ các báo cáo của công ty để phân tích thực
trạng, tổng hợp các kết luận và dựa vào quá trình tiếp xúc tại công ty, tìm hiểu và
đưa ra các kiến nghị thích hợp, có chọn lọc nhất cho công ty.
5. Kết cấu của đề tài
Kết cấu của đề tài được chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng
đường biển
Chương 2: Thực trạng hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường
biển của công ty TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh
Chương 3: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển của công ty
TNHH Giao nhận Quốc tế Liên Minh
3
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG GIAO NHẬN HÀNG HÓA
XUẤT KHẨU BẰNG ĐƯỜNG BIỂN
1.1. Khái niệm về hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển
Đặc điểm của mậu dịch quốc tế là người mua và người bán ở hai quốc gia khác
nhau. Để người bán thực hiện việc giao hàng, nghĩa là hàng hóa được đưa từ người
bán đến người mua sau khi 2 bên ký kết hợp đồng, phải có quá trình vận chuyển. Để
quá trình vận chuyển đó xuyên suốt, bắt đầu được, tiếp tục được và kết thúc được,
hàng hóa đến tay người mua được, cần thực hiện hàng loạt các công việc liên quan
đến quá trình chuyên chở, như bao bì, đóng gói, lưu kho, đưa hàng ra cảng, làm các
thủ tục gửi hàng, xếp hàng lên tàu, chuyển tải hàng hóa ở dọc đường, dỡ hàng ra
khỏi tàu và giao cho người nhận… Với nội hàm rộng như vậy, nên có rất nhiều định
nghĩa về giao nhận.
Từ lâu trên thế giới nhiều nhà kinh tế đã đưa ra những định nghĩa về giao nhận. Một
nhà kinh tế người Đức đã viết trong quyển sách “Ý nghĩa của công tác giao nhận
trong đời sống kinh tế ở Đức”: “Giao nhận là một hoạt động kinh tế nhằm mục đích
giải quyết các công việc chuẩn bị cần thiết về mặt trí tuệ phục vụ cho vận tải và sau
đó thì, hoặc là đảm nhận việc chuyên chở hàng hóa, hoặc môi giới móc nối với một
người vận tải và những người đảm bảo an toàn hàng hóa cho quá trình thay đổi địa
điểm của hàng hóa”.
Trong quyển sách “Kỹ thuật thương mại hàng hải” Giáo sư Ba Lan Kunest viết:
“Giao nhận bao gồm các dịch vụ liên quan đến vận tải, nhưng không phải do mình
tự thực hiện vận tải mà là đảm nhận gửi bằng đường bộ, đường sông, đường biển,
đường không, tức là giao hàng đó cho người vận tải, bao gồm giải quyết mọi thủ tục
có liên quan và thực hiện các công việc cần thiết khác.”
Trong quyển sách “ Kinh tế và tổ chức vận tải quốc tế”, nhà kinh tế Ba Lan Tarki đã
định nghĩa: “Hoạt động giao nhận có thể được định nghĩa là tổ chức vận chuyển
hàng hóa và thực hiện tất cả các công việc liên quan đến việc vận chuyển đó”.
4
Trong bài viết về “Vai trò của người giao nhận vận tải trong ngoại thương Việt
Nam”, Giáo sư tiến sĩ H. B. Debai – Giám đốc Học viện ngoại thương Ấn Độ có
viết: “Nếu nói rằng người giao nhận vận tải là người bạn, nhà triết học và người
hướng dẫn cho nhà xuất khẩu cũng như nhà nhập khẩu thì điều đó cũng không có gì
là phi lý cả. Trong việc mở rộng thương mại của Việt Nam với các nước có nền
kinh tế thị trường, cơ quan giao nhận quốc tế chắc chắn sẽ đóng góp một vai trò hết
sức hữu ích và quyết định”.
Nhìn chung các định nghĩa trên đã cho thấy được tầm quan trọng của giao nhận vận
tải hàng hóa và hoạt động xuất nhập khẩu ở một quốc gia, cũng như phản ánh một
cách khái quát tính chất trung gian trong vận chuyển. Mặc dù những định nghĩa
chưa có được sự thống nhất chung, song hiện nay định nghĩa “Giao nhận vận tải” do
Uỷ ban Kinh tế Xã hội châu Á Thái Bình Dương (ESCAP) đưa ra khá tương đối
phổ biến và được sử dụng nhiều trong quan hệ giao dịch ngoại thương: “Người giao
nhận vận tải là đại lý uỷ thác thay mặt nhà xuất nhập khẩu thực hiện những nhiệm
vụ từ đơn giản như lưu cước làm thủ tục thuế quan cho đến làm trọn gói các dịch vụ
của toàn bộ quá trình vận tải và phân phối hàng.”
Theo “Quy tắc mẫu của Liên đoàn các hiệp hội giao nhận quốc tế – FIATA về dịch
vụ giao nhận”, dịch vụ giao nhận (Freight Forwarding Service) được định nghĩa là
bất kì loại dịch vụ nào liên quan đến vận chuyển, gom hàng, lưu kho, bốc xếp, đóng
gói hay phân phối hàng hóa cũng như các dịch vụ tư vấn hay có liên quan đến các
dịch vụ trên, kể cả các vấn đề hải quan, tài chính, mua bảo hiểm, thanh toán, thu
nhập chứng từ liên quan đến hàng hóa.
Theo Luật Thương mại Việt Nam, giao nhận hàng hóa là hành vi thương mại, theo
đó người làm dịch vụ giao nhận hàng hóa nhận hàng từ người gửi, tổ chức vận
chuyển, lưu kho, lưu bãi, làm thủ tục giấy tờ và các dịch vụ khác có liên quan để
giao hàng cho người nhận theo sự uỷ thác của chủ hàng, người vận tải hoặc người
giao nhận khác.
5
Tóm lại nói một cách ngắn gọn, giao nhận hàng hóa là tập hợp các nghiệp vụ, thủ
tục có liên quan đến quá trình vận tải, mục đích chuyên chở hàng hóa từ nơi gửi
hàng đến nơi nhận hàng.
1.2. Đặc điểm về hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển
Do cũng là một loại hình dịch vụ nên dịch vụ giao nhận xuất khẩu cũng mang
những đặc điểm chung của dịch vụ, đó là không có tiêu chuẩn đánh giá chất lượng
đồng nhất, không thể cất giữ trong kho, sản xuất và tiêu dùng diễn ra đồng thời, chất
lượng của dịch vụ phụ thuộc vào cảm nhận của người được phục vụ.
Nhưng đây cũng là một hoạt động đặc thù, nên cũng có những đặc điểm riêng:
Hoạt động giao nhận vận tải không tạo ra sản phẩm vật chất có hình dáng
kích thước cụ thể, nó chỉ làm đối tượng thay đổi vị trí về mặt không gian nhờ
sử dụng các phương tiện vận chuyển chứ không tác động về mặt kĩ thuật làm
thay đổi hình dáng tính chất hóa lý các đối tượng đó, sự thay đổi nếu có chỉ
là nhằm gia tăng thêm giá trị của chúng mà thôi. Nhưng giao nhận vận tải lại
có tác động tích cực đến sự phát triển của sản xuất và nâng cao đời sống
nhân dân.
Mang tính thụ động, do hoạt động này phụ thuộc rất nhiều vào nhu cầu của
khách hàng, các quy định của người vận chuyển, các ràng buộc về luật pháp,
thể chế của chính phủ…
Mang tính thời vụ, hoạt động giao nhận phục vụ cho hoạt động xuất nhập
khẩu nên nó phụ thuộc rất lớn vào lượng hàng hóa xuất nhập khẩu. Hoạt
động xuất nhập khẩu mang tính chất thời vụ nên hoạt động giao nhận cũng
chịu ảnh hưởng của tính thời vụ.
Ngoài những công việc như làm thủ tục, môi giới, lưu cước, người làm giao
nhận còn tiến hành những dịch vụ khác như gom hàng, chia hàng, bốc xếp…
nên để hoàn thành công việc tốt hay không còn phụ thuộc nhiều vào cơ sở
vật chất và kinh nghiệm của người giao nhận.
1.3. Khái niệm, vai trò và phạm vi hoạt động của người giao nhận hàng hóa
xuất khẩu bằng đường biển
1.3.1. Khái niệm
Người kinh doanh dịch vụ giao nhận gọi là “Người giao nhận – Forwarder – Freight
Forwarder – Forwarding agent”. Người giao nhận có thể là chủ hàng, chủ tàu, công
6
ty xếp dỡ hay kho hàng, người giao nhận chuyên nghiệp hay bất kì một người nào
khác có đăng kí kinh doanh dịch vụ giao nhận hàng hóa.
Giáo sư Kinh tế Viện Kỹ thuật Cranfield And Quốc – Peter S.Smith đã đưa đưa ra
một định nghĩa về người giao nhận như sau: “Người giao nhận là người trung gian
giữa người gửi hàng hay người nhận hàng với người vận chuyển. Vị thế trung gian
của người giao nhận thể hiện ở chỗ thực hiện rất nhiều hoạt động, và công việc
trong vận chuyển. Họ hoạt động từ quy mô nhỏ là những văn phòng đơn lẻ, lo liệu
chứng từ và sắp xếp việc vận chuyển đến quy mô lớn là trở thành những công ty
quốc tế, cung cấp hàng loạt các hoạt động hỗ trợ bao gồm cả việc vận chuyển”.
1.3.2. Vai trò
Cùng với sự phát triển của thương mại quốc tế và tiến bộ kĩ thuật trong ngành vận
tải mà dịch vụ giao nhận cũng được mở rộng hơn. Ngày nay người giao nhận đóng
vai trò rất quan trọng trong thương mại và vận tải quốc tế. Người giao nhận không
chỉ làm các thủ tục hải quan, hoặc thuê tàu, mà còn cung cấp dịch vụ trọn gói về
toàn bộ quá trình vận tải và phân phối hàng hóa, đóng vai trò như một bên chính
(Principal) – người chuyên chở (Carrier). Người giao nhận xuất khẩu đã làm chức
năng và công việc của những người sau đây:
1.3.2.1. Môi giới hải quan (Custom Broker)
Người giao nhận phục vụ hàng xuất khẩu, giành chỗ chở hàng trong vận tải quốc tế
hoặc lưu cước với các hãng tàu theo sự uỷ thác của người xuất khẩu tuỳ vào quy
định hợp đồng mua bán. Trên cơ sở Nhà nước cho phép, người giao nhận xuất khẩu
thay mặt người xuất khẩu khai báo, làm thủ tục hải quan như một môi giới hải quan.
1.3.2.2. Làm đại lý (Agent)
Người giao nhận hoạt động như một cầu nối giữa người gửi hàng và người chuyên
chở như một đại lý của người chuyên chở hoặc người gửi hàng. Người giao nhận
nhận uỷ thác từ chủ hàng/ từ người chuyên chở để thực hiện các công việc như nhận
hàng, giao hàng, lập chứng từ, làm thủ tục hải quan… trên cơ sở hợp đồng uỷ thác.
7
1.3.2.3. Lo liệu chuyển tải và tiếp gửi hàng hóa
Khi hàng hóa phải chuyển tải hoặc hóa cảnh qua nước thứ ba, người giao nhận sẽ lo
liệu thủ tục hóa cảnh hoặc tổ chức chuyển tải hàng hóa từ phương tiện vận tải này
sang phương tiện vận tải khác, hoặc giao hàng đến tay người nhận.
1.3.2.4. Lưu kho hàng hóa (Warehousing)
Trong trường hợp phải lưu kho hàng hóa trước khi xuất khẩu, người giao nhận xuất
khẩu sẽ lo liệu việc đó bằng phương tiện của mình hoặc thuê người khác và phân
phối hàng hóa nếu có yêu cầu.
1.3.2.5. Người gom hàng (Cargo consoldiator)
Dịch vụ này đã xuất hiện rất sớm ở Châu Âu, chủ yếu phục vụ cho vận tải đường
sắt. Đặc biệt trong vận tải hàng hóa bằng container, dịch vụ gom hàng là không thể
thiếu nhằm biến hàng lẻ (LCL) thành hàng nguyên container (FCL) để tận dụng sức
chở của container và giảm cước phí vận tải. Khi là người gom hàng, người giao
nhận có thể đóng vai trò là người chuyên chở hoặc chỉ là đại lý.
1.3.2.6. Người chuyên chở (Carrier)
Trong nhiều trường hợp, người giao nhận đóng vai trò là người chuyên chở, tức là
người giao nhận trực tiếp kí hợp đồng vận tải với chủ hàng và chịu trách nhiệm
chuyên chở hàng hóa từ một nơi này đến một nơi khác. Người giao nhận đóng vai
trò là người thầu chuyên chở nếu kí hợp đồng mà không trực tiếp chuyên chở. Nếu
họ trực tiếp chuyên chở thì họ là người chuyên chở thực tế (Performing Carrier).
1.3.2.7. Người kinh doanh vận tải đa phương thức (MTO)
Trường hợp người giao nhận cung cấp dịch vụ vận tải đi suốt hoặc vận tải từ cửa
đến cửa thì người giao nhận đóng vai trò là người kinh doanh vận tải đa phương
thức. MTO cũng là người chuyên chở và chịu trách nhiệm đối với hàng hóa. Người
giao nhận còn được coi là “kiến trúc sư của vận tải” (Architect of Transport) vì
người giao nhận có khả năng tổ chức quá trình vận tải tốt, an toàn và tiết kiệm nhất.
8
1.3.3. Phạm vi hoạt động
Theo những chỉ dẫn của người gửi hàng, người giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng
đường biển sẽ thực hiện các nhiệm vụ sau đây:
Chọn tuyến đường, phương thức vận tải và người chuyên chở thích hợp.
Lưu cước với người chuyên chở đã chọn.
Nhận hàng và cung cấp những chứng từ thích hợp như: giấy chứng nhận
hàng của người giao nhận, giấy chứng nhận chuyên chở của người giao nhận.
Nghiên cứu những điều khoản trong tín dụng thư và tất cả những luật lệ của
Chính phủ áp dụng vào việc giao hàng ở nước xuất khẩu cũng như bất kỳ
nước quá cảnh nào và chuẩn bị tất cả những chứng từ cần thiết.
Đóng gói hàng hóa (trừ phi việc này do người gửi hàng làm trước khi giao
hàng cho người giao nhận) có tính đến tuyến đường, phương thức vận tải,
bản chất của hàng hóa và những luật lệ áp dụng nếu có, ở nước xuất khẩu,
nước quá cảnh và nước gửi hàng đến.
Lo liệu việc lưu kho hàng hóa.
Làm thủ tục, đưa hàng hóa đi kiểm nghiệm, kiểm dịch.
Cân đo hàng hóa.
Mua bảo hiểm cho hàng hóa.
Vận tải hàng hóa đến cảng đồng thời thực hiện việc khai báo Hải quan cùng
với chuẩn bị những chứng từ cần thiết và giao hàng cho người chuyên chở.
Thực hiện giao dịch ngoại hối.
Thanh toán cước phí và những chi phí khác.
Nhận vận đơn ký xác nhận của người chuyên chờ giao cho người gửi hàng.
Thu xếp việc chuyển tải trên đường.
Giám sát việc vận tải hàng hóa trên đường gửi hàng đến tay người nhận hàng
cuối cùng thông qua việc kiểm tra trên trang web của hãng tàu, kho hàng
cũng như nhờ vào việc liên hệ với người chuyên chở và đại lý của người giao
nhận ở nước ngoài và thông báo tình hình cho khách hàng.
Ghi nhận tổn thất hàng hóa.
Giúp người gửi hàng tiến hành khiếu nại với người chuyên chở về tổn thất
hàng hóa, nếu có.
9
1.4. Phân loại hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển
1.4.1. Căn cứ vào phạm vi hoạt động
Giao nhận Quốc tế: là hoạt động giao nhận phục vụ cho các tổ chức chuyên
chở Quốc tế.
Giao nhận nội địa (giao nhận truyền thống): là hoạt động giao nhận chỉ
chuyên chở hàng hóa trong phạm vi một nước.
1.4.2. Căn cứ vào nghiệp vụ kinh doanh
Giao nhận thuần tuý là hoạt động chỉ bao gồm thuần tuý việc gửi hàng đi
hoặc gửi hàng đến.
Giao nhận tổng hợp là hoạt động giao nhận bao gồm tất cả các hoạt động như
xếp dỡ, bảo quản, vận chuyển…
1.4.3. Căn cứ vào phương thức vận tải
Giao nhận hàng bằng đường biển.
Giao nhận hàng không.
Giao nhận đường thuỷ.
Giao nhận đường sắt.
Giao nhận ôtô.
Giao nhận đường ống.
Giao nhận vận tải liên hợp (CT), vận tải đa phương thức (MT).
1.4.4. Căn cứ vào tính chất giao nhận
Giao nhận riêng là hoạt động do người kinh doanh xuất nhập khẩu tự tổ
chức, không sử dụng lao vụ của Freight Forwarder (Giao nhận dịch vụ).
Giao nhận chuyên nghiệp là hoạt động giao nhận của các tổ chức công ty
chuyên kinh doanh dịch vụ giao nhận (chuyên nghiệp – Freight Forwarding)
theo sự uỷ thác của khách hàng (dịch vụ giao nhận).
1.5. Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu
bằng đường biển
1.5.1. Nhân tố bên ngoài doanh nghiệp
Môi trường luật pháp: Phạm vi hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng
đường biển liên quan đến nhiều quốc gia khác nhau. Nên môi trường luật
pháp ở đây được hiểu là môi trường luật pháp không chỉ đối với quốc gia
hàng hóa được gửi đi mà còn liên quan đến những quốc gia mà hàng hóa sẽ
10
đi qua và luật pháp quốc tế. Nếu một trong những môi trường luật pháp nói
trên xuất hiện bất kỳ một sự thay đổi nào như ban hành, phê duyệt một thông
tư/ nghị định Chính phủ hay sự phê chuẩn, thông qua một Công ước quốc tế
cũng sẽ có tác dụng hạn chế hay thúc đẩy hoạt động giao nhận hàng hóa xuất
khẩu bằng đường biển. Các bộ luật của các quốc gia cũng như công ước quốc
tế không chỉ quy định về khái niệm, phạm vi hoạt động mà quan trọng hơn
nó quy định rất rõ ràng về nghĩa vụ, trách nhiệm và quyền hạn của những
người tham gia vào lĩnh vực giao nhận.
Môi trường chính trị xã hội: Đối với một quốc gia, sự ổn định về chính trị
cũng như xã hội không chỉ tạo điều kiện thuận lời cho chính sự phát triển của
quốc gia đó mà còn là một trong những yếu tố vô cùng quan trọng để các
quốc gia khác và thương nhân nước ngoài thiết lập một mối quan hệ giao
dịch và hợp tác với quốc gia đó. Những biến động trong môi trường chính trị,
xã hội ở những quốc gia có liên quan trong hoạt động giao nhận sẽ ảnh
hưởng đến hoạt động giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển. Những
biến động về chính trị, xã hội sẽ là cơ sở để xây dựng những trường hợp bất
khả kháng và khả năng miễn trách cho người giao nhận cũng như người
chuyên chở.
Môi trường kinh tế.
Môi trường công nghệ.
Môi trường cạnh tranh.
1.5.2. Nhân tố bên trong doanh nghiệp
Môi trường kinh doanh.
Khách hàng.
Trình độ người tổ chức điều hành, tham gia quy trình.
11
1.6. Quy trình giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển
Hàng xuất kiểm hóa
Hàng xuất miễn kiểm
Bước 9: Thanh lí tờ khai Hải
Bước 9: Thanh lí tờ khai Hải
Bước 10: Vào sổ tàu
Bước 6: Mở tờ khai Hải quan
Bước 8: Trả tờ khai Hải quan
Bước 11: Phát hành vận đơn
Bước 12: Thực xuất tờ khai
Bước 13: Gửi chứng từ cho đại lý nước ngoài
Bước 14: Lập chứng từ kết toán và lưu hồ sơ
Bước 2: Hỏi giá/ chào giá cho khách hàng
Bước 6: Mở tờ khai Hải quan
Bước 8: Trả tờ khai Hải quan
Bước 10: Vào sổ tàu
Bước 7: Kiểm hóa
Bước 1: Nhận yêu cầu từ khách hàng
Bước 3: Liên hệ với Hãng tàu để đặt chỗ
Bước 5: Thông quan hàng xuất khẩu
Bước 4: Chuẩn bị chứng từ và hàng XK
Sơ đồ 1.1 Quy trình giao nhận hàng hóa xuất khẩu bằng đường biển
12
Bước 1: Nhận yêu cầu từ khách hàng
Nhân viên sale sẽ gọi điện thoại để tìm kiếm khách hàng có nhu cầu hoặc khách
hàng sẽ gọi cho nhân viên sales( nếu là khách hàng quen) và thông báo có hàng cần
đi và cung cấp cụ thể chi tiết hàng hóa.
Bước 2: Hỏi giá/ chào giá cho khách hàng
Nhân viên sales căn cứ vào giá chào của các hãng tàu (giá này được cập nhật mỗi
tháng), tính toán chi phí và tiến hành chào giá cho khách hàng, nếu đồng ý thì khách
hàng sẽ gởi lại cho nhân viên sales một yêu cầu đặt chỗ để xác nhận lại thông tin
hàng hóa liên quan.
Bước 3: Liên hệ với hãng tàu để đặt chỗ
Nhân viên sales sẽ căn cứ vào yêu cầu đặt chỗ của khách hàng và gửi yêu cầu đặt
chỗ đến hãng tàu để đặt chỗ. Sau đó hãng tàu sẽ xác nhận việc đặt chỗ đã thành
công cho bộ phận kinh doanh bằng cách gởi lệnh cấp container rỗng. Sau khi có yêu
cầu đặt chỗ của hãng tàu, nhân viên sales sẽ gởi yêu cầu đặt chỗ này cho khách
hàng để họ kiểm tra và sắp xếp đóng hàng.
Bước 4: Chuẩn bị bộ chứng từ
Bộ chứng từ Hải quan gồm:
Tờ khai hải quan: 2 bản chính.
Hợp đồng mua bán hàng hóa: 1 bản chính.
Hóa đơn thương mại (invoice): 1 bản chính.
Phiếu đóng gói (packing list): 1 bản chính.
Giấy giới thiệu của công ty xuất khẩu: 1 bản.
Bước 5: Thông quan hàng xuất khẩu
Nhân viên giao nhận dùng phần mềm khai báo hải quan điện tử, để truyền số liệu
lên tờ khai qua mạng. Nếu truyền thành công hệ thống mạng của hải quan tự động
báo số tiếp nhận hồ sơ, số tờ khai và phân luồng hàng hóa.
13
Bước 6: Mở tờ khai hải quan
Nhân viên giao nhận in tờ khai Hải Quan điện tử (in 2 bản), mang tờ khai đến cho
khách hàng kí tên và đóng dấu xác nhận. Sau đó mang bộ chứng từ đến hải quan,
hải quan sẽ tiếp nhận bộ hồ sơ của nhân viên công ty và tiến hành kiểm tra xem việc
chấp hành pháp luật Hải quan của doanh nghiệp trên hệ thống mạng hải quan có vi
phạm gì không. Kế tiếp xem việc kê khai trên tờ khai có phù hợp với chứng từ hay
không và xem hàng xuất khẩu có thuộc danh mục hàng cấm hay không.
Bước 7: Kiểm hóa
Nhân viên giao nhận đăng ký chuyển bãi kiểm hóa tại bộ phận chuyển bãi và rút
ruột container. Nhân viên giao nhận xem kết quả phân kiểm để liên lạc với Hải quan
kiểm hóa đồng thời xuống bãi tìm container tiến hành cắt seal và liên lạc với Hải
quan kiểm hóa xem cắt seal và kiểm tra hàng hóa (5%,10% tùy vào mức độ mà Hải
quan yêu cầu kiểm hóa). Sau đó, nhân viên giao nhận bấm lại seal mới (gồm seal
Hải quan và hãng tàu) và xin giấy xác nhận seal của bộ phận cắt/bấm seal có đóng
dấu xác nhận của bộ phận bấm seal ở cảng.
Bước 8: Trả tờ khai Hải Quan
Nhân viên giao nhận mua tem (lệ phí Hải Quan) dán vào tờ khai.
Hải quan sau khi kiểm tra trả lại cho nhân viên giao nhận bộ chứng từ gồm:
1 tờ khai và giữ lại tờ khai dán tem.
Hợp đồng thương mại ( sao y)
Invoice ( bản chính)
Packing list ( bản chính)
Bước 9: Thanh lý tờ khai Hải Quan
Nhân viên mang tờ khai đã thông quan đến hải quan giám sát bãi ghi số
container/ seal, tàu/ chuyến lên tờ khai chính.
Nhân viên giao nhận photo tờ khai Hải quan điện tử. Sau đó nộp tờ khai
(photo và gốc để kiểm tra) tại phòng thanh lí.
Hải quan thanh lí kiểm tra đóng dấu xác nhận và trả lại tờ khai bản gốc.
