9639_Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại từ thực tiễn xét xử của TAND

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HÔ
̀ THI ̣
TUYÊ
́ T

BIỆN PHÁP KHÂ
̉ N CẤP TẠM THƠ
̀ I
TRONG GIA
̉ I QUYÊ
́ T VỤ A
́ N KINH DOANH, THƯƠNG MẠI
TƯ
̀ THỰC TIỄN XÉT XƯ
̉ CU
̉A TO
̀ A A
́ N NHÂN DÂN
THÀNH PHỒ HA
̀ NỘI

Ngành:
Luật Kinh tế
Mã số:
8 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. Đặ
ng Thi ̣
Thơm

HÀ NỘI, 2018
LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là Hồ Thi ̣
Tuyết là học viên lơ
́ p Cao học Luâ ̣
t khó a 7.2 năm 2016 –
2018 chuyên ngành Luâ ̣
t Kinh tế, Học viê ̣
n Khoa học xã hội – tác giả Luâ ̣
n văn
Tha ̣
c sĩ Luâ ̣
t học vơ
́ i đề tài “Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết vụ án
kinh doanh, thương mại từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân thành phố Hà
Nội”.
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi dươ
́ i sự
hươ
́ ng dẫn của ngươ
̀ i hươ
́ ng dẫn khoa học. Trong luâ ̣
n văn có sư
̉ dụ
ng, trích dẫn
một số ý kiến, quan điểm khoa học của một số nhà khoa học nghiên cứu trong lĩnh
vực luật học. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực.

Hà Nội, ngày tháng năm 2018
Tác giả luận văn

HỒ THI ̣
TUYÊ
́ T

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU…………………………………………………………………………………………………………………..1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP
KHẨN CẤP TẠM THỜI TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN KINH DOANH,
THƯƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN……………………………………………………………………………….6
1.1. Khái niệm, bản chất pháp lý của các biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải
quyết vụ án kinh doanh, thương mại của Tòa án…………………………………………………………6
1.2. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải
quyết vụ án kinh doanh, thương mại tại Tòa án ………………………………………………………. 12
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUY ĐỊNH VỀ BIỆN PHA
́ P KHÂ
̉ N CÂ
́ P TẠM
THƠ
̀ I TRONG GIA
̉ I QUYÊ
́ T VỤ ÁN KINH DOANH, THƯƠNG MẠI TẠI
TO
̀ A A
́ N VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN THÀNH
PHỐ HA
̀ NỘI………………………………………………………………………………………………………… 29
2.1. Thực trạng quy định về Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết tranh
chấp kinh doanh thương mại tại Tòa án…………………………………………………………………… 29
2.2. Thực tiễn áp dụng BPKCTT của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội………………. 30
2.3. Nguyên nhân Tò a án hạn chế áp dụ
ng BPKCTT trong giải quyết tranh chấp
KDTM
……………………………………………………………………………………………………………………. 53
CHƯƠNG 3: KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ BIỆN PHÁP
KHẨN CẤP TẠM THỜI TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN KINH DOANH
THƯƠNG MẠI VÀ CÁC GIẢI PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN ………………………. 56
3.1. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về các biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải
quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại ……………………………………………………………….. 56
3.2. Các giải pháp tổ chức thực hiện pháp luật về các Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong
giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại theo pháp luật Việt Nam
………………………….. 64
KẾT LUẬN …………………………………………………………………………………………………………… 71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………………………………………… 72
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

HĐTP TANDTC: Hội đô
̀ ng Thẩm phán To
̀ a án nhân dân tô
́ i cao

BLTTDS:
Bộ luật tố tụng dân sự
BLDS:
Bộ luật dân sự
BPKCTT:
Biê ̣
n pháp khẩn cấp ta ̣
m thơ
̀ i
KDTM:
Kinh doanh, thương ma ̣
i
TAND:
Tò a án nhân dân
VKSND:
HĐXX:
Viê ̣
n kiểm sát nhân dân
Hội đồng xét xử
1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong xu thế hội nhập toàn cầu, các giao dịch thương mại đóng vai trò đặc biệt
quan trọng đối với sự phát triển của kinh tế thế giới, khu vực cũng như nền kinh tế của
mỗi quốc gia. Một thực tế là sự tồn tại của các giao dịch thương mại luôn có sự đồng
hành của các tranh chấp kinh doanh, thương mại (KDTM). Khi xảy ra hiện tượng này,
các bên liên quan đều mong muốn giảm thiểu những tổn thất của mình, họ có thể thực
hiện những hành vi nhằm trốn tránh trách nhiệm tài chính, cố ý thay đổi bản chất sự
việc, thậm chí có thể tiêu hủy các chứng cứ gây bất lợi cho mình. Do đó, trong giải
quyết các tranh chấp thương mại, dù theo phương thức Trọng tài hay Tòa án, các biện
pháp khẩn cấp tạm thời (BPKCTT) cũng luôn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn
cản các hành vi trên, đảm bảo quyền lợi và sự công bằng trong giải quyết các tranh
chấp KDTM.
Quy đi ̣
nh về BPKCTT được ghi nhâ ̣
n trong các văn bản pháp luâ ̣
t tố tụ
ng dân
sự Viê ̣
t Nam qua các thơ
̀ i kỳ li ̣
ch sư
̉ . Trước đây, Pháp lệnh giải quyết các vụ án kinh
tế ngày 16/3/1994 của Ủy ban thường vụ Quốc hội có hiệu lực ngày 01/7/1994 chỉ có
04 BPKCTT quy định tại Chương VIII từ Điều 41 đến Điều 44 thì trên cơ sở kế thừa,
phát huy những mặt tích cực và sửa đổi, bổ sung những mặt còn hạn chế, việc áp
dụng BPKCTT được quy định trong BLTTDS năm 2004 có hiệu lực ngày
01/01/2005 đã đạt được những tiến bộ vượt bậc, theo quy định tại Điều 102 BLTTDS
năm 2004 có 08/12 BPKCTT được áp dụng trong quá trình giải quyết vụ án KDTM
giúp cho quá trình giải quyết của Tòa án được nhanh chóng, khách quan, bảo vệ kịp
thời quyền và lợi ích của đương sự. BLTTDS năm 2015 có hiệu lực ngày 01/01/2017
bổ sung thêm 04 BPKCTT đánh dấu một thành tựu mới trong hoạt động lập pháp của
nước ta, đáp ứng được những thay đổi về kinh tế, xã hội trong thời kỳ đổi mới.

So với quy định của các văn bản pháp luật trước, các BPKCTT hiện nay đã
được sửa đổi bổ sung tương đối nhiều, đặc biệt, mỗi BPKCTT cụ thể lại có điều luật
riêng quy định về căn cứ và điều kiện áp dụng. Điều này cho thấy công tác lập pháp
2

của Việt Nam phần nào cũng đã bắt nhịp được với thực tiễn, từ đó giúp cho đương sự
thuận lợi hơn, có cơ hội nhiều hơn để bảo vệ kịp thời quyền, lợi ích của mình.
Tuy nhiên, hơn 01 năm triển khai áp dụ
ng quy đi ̣
nh của BLTTDS năm 2015
trong quá trình giải quyết các vụ
án kinh doanh, thương mại ta ̣
i Tò a án nhân dân
thành phố Hà Nội, tỷ lê ̣
áp dụ
ng BPKCTT vẫn chưa đa ̣
t được như mong muố n; một
số khó khăn, vươ
́ ng mắc qua thực tiễn đã ảnh hươ
̉ ng đến hiệu quả áp dụng, ảnh
hươ
̉ ng đến hoa ̣
t động kinh doanh của Doanh nghiệp.
Qua thực tiễn áp dụng BLTTDS năm 2015 về BPKCTT trong giải quyết các vụ

án kinh doanh, thương mại cho thấy cò n nhiều ha ̣
n chế, đă ̣
c biê ̣
t là vấn đề đảm bảo
hiê ̣
u quả áp dụng BPKCTT. Do đó, tác giả đã chọn đề tài “Biện pháp khẩn cấp tạm
thời trong giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại từ thực tiễn xét xử của Tòa án
nhân dân thành phố Hà Nội” để thực hiê ̣
n.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Nghiên cứu để nâng cao hiệu quả và hoàn thiện quy định về các BPKCTT trong
giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại theo pháp luật Việt Nam luôn là một đề tài
được nhiều nhà nghiên cứu, đặc biệt là các nhà nghiên cứu khoa học pháp lý quan
tâm. Có thể kể đến một số công trình, bài viết có giá trị liên quan trực tiếp đến đề tài
như sau:
Nhóm công trình liên quan đến các vấn đề lý luận về BPKCTT trong giải quyết
tranh chấp thương mại như: TS. Nguyễn Công Bình (2010) Giáo trình Luật tố tụng
dân sự Việt Nam; tác giả Tưởng Duy Lượng (2009) Pháp luật tố tụng dân sự và
thực tiễn xét xử; PGS.TS Pha ̣
m Duy Nghĩa (2010) Biện phá p khẩn cấp tạm thơ
̀ i
trong tố tụng trọng tà i…Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 23 (184), tr. 77-80.
Nhóm công trình liên quan đến việc thực thi pháp luật về BPKCTT trong giải
quyết tranh chấp thương mại như: Ths.Vũ Đức Hoàng (2010) Một số khó khăn khi
áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết tranh chấp kinh doanh,
thương mại tại Tòa án; Lê Vĩnh Châu trong Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong tố
tụng dân sự và thực tiễn áp dụng; TS. Nguyễn Thị Hoài Phương (2010) Áp dụng
3

biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết tranh chấp về kinh doanh, thương mại
tại Tòa án: những vấn đề đặt ra cho việc hoàn thiện Bộ luật tố tụng dân sự.
Đặc biệt, Luận án Tiến sĩ của TS. Nguyễn Thị Thu Thủy về Các biện pháp
khẩn cấp tạm thời trong giải quyết tranh chấp thương mại theo pháp luật Việt Nam
là đề tài nghiên cứu toàn diện về các vấn đề lý luận cũng như thực tiễn về các
BPKCTT trong giải quyết các tranh chấp thương mại. Tuy nhiên, Luận án Tiến sĩ
này tập trung nghiên cứu đối tượng là pháp luật tố tụng dân sự theo quy định của
BLTTDS 2004, sửa đổi bổ sung năm 2011.
Do vậy, việc nghiên cứu đề tài “Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết
vụ án kinh doanh, thương mại từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân thà nh phố
Hà Nội” với các quy định của BLTTDS 2015 hoàn toàn không bị trùng lắp với nội
dung nghiên cứu của các công trình đã công bố.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Các quan điểm, tư tưởng luật học về BPKCTT trong
giải quyết các vụ án kinh doanh, thương mại, các văn bản pháp luật thực định của
Việt Nam, thực tiễn xây dựng, áp dụng pháp luật về BPKCTT trong giải quyết tranh
chấp thương mại ở Việt Nam.
Mục đích nghiên cứu nhằm làm rõ các vấn đề lý luận cơ bản và đánh giá thực
trạng việc thực hiện các BPKCTT trong giải quyết các vụ án KDTM tại Tòa án nhân
dân thành phố Hà Nội, từ đó đưa ra những đề xuất, kiến nghị hoàn thiện pháp luật về
áp dụng các BPKCTT trong giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại ở Việt Nam
hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về BPKCTT trong giải
quyết các vụ án KDTM được xét xử tại Tòa án. Luận văn tập trung nghiên cứu các
quy phạm pháp luật về BPKCTT trong giải quyết các vụ án KDTM theo BLTTDS
năm 2015 và thực tra ̣
ng áp dụng pháp luâ ̣
t hiê ̣
n hành về BPKCTT trong giải quyết các
vụ án KDTM thông qua thực tiễn xét xử của TAND thành phố Hà Nội trong giai đoa ̣
n
2012 – 2017. Ngoài ra, luận văn cũng quan tâm xem xét đến vấn đề áp dụng BPKCTT
4

độc lập với giải quyết tranh chấp bơ
̉ i các tổ chư
́ c tài phán để xây dựng các luận cứ cho
việc hoàn thiện BPKCTT trong giải quyết tranh chấp KDTM ở Việt Nam hiện nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
– Phương pháp phân tích và tổng hợp: Được sử dụng xuyên suốt đề tài với
mục đích tìm hiểu, trình bày các hiện tượng, các quan điểm pháp luật về BPKCTT
trong giải quyết tranh chấp thương mại, khái quát lại để phân tích, đánh giá những
cái thuộc về bản chất của các hiện tượng, các quan điểm, quy định và thực tiễn áp
dụng của BPKCTT trong giải quyết tranh chấp thương mại. Từ đó rút ra các đánh
giá, kết luận, kiến nghị và giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam
về BPKCTT trong giải quyết các vụ án kinh doanh, thương mại.
– Phương pháp so sánh: Được vận dụng trong việc tham khảo các BPKCTT trong
giải quyết tranh chấp thương mại của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội theo các năm.
Ngoài ra, Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khác nhau như
phương pháp thống kê, hệ thống…. để làm sáng tỏ những vấn đề cần nghiên cứu.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Về mặt lý luận, luận văn góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luâ ̣
n và quy
đi ̣
nh của pháp luâ ̣
t về BPKCTT trong giải quyết các vụ
án kinh doanh, thương ma ̣
i
ta ̣
i Tò a án.
Về mặt thực tiễn, luận văn phân tích nội dung các quy đi ̣
nh của pháp luâ ̣
t về
BPKCTT trong viê ̣
c giải quyết các vụ
án KDTM theo thực tiễn áp dụng BLTTDS
trong những năm gần đây và nguyên nhân của những vướng mắc, bất câ ̣
p đó trong
các quy đi ̣
nh của pháp luâ ̣
t Việt Nam về BPKCTT. Qua đó đề xuất một số kiến
nghị, giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật về vấn đề này.
Ngoài ra, nội dung và kết quả nghiên cứu của đề tài cũng có thể sử dụng làm
tài liệu tham khảo hữu ích phục vụ cho công tác giảng dạy và nghiên cứu trong các
cơ quan, các trường đại học khoa học pháp lý.
5

7. Kết cấu của luận văn
Chương 1: Cơ sở lý luận của viê ̣
c áp dụ
ng các Biê ̣
n pháp khẩn cấp ta ̣
m thơ
̀ i
trong giải quyết vụ
án kinh doanh thương mại của Tòa án.
Chương 2: Thực trạng áp dụng Biê ̣
n pháp khẩn cấp ta ̣
m thơ
̀ i trong giải quyết
vụ
án kinh doanh thương mại ta ̣
i Tò a án nhân dân thành phố Hà Nội.
Chương 3: Kiến nghị hoàn thiê ̣
n pháp luâ ̣
t về Biê ̣
n pháp khẩn cấp ta ̣
m thơ
̀ i
trong giải quyết vụ
án kinh doanh thương ma ̣
i ta ̣
i Tò a án và các giải pháp tổ chức
thực hiện.

6

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP KHẨN CẤP
TẠM THỜI TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN KINH DOANH,
THƯƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN

1.1. Khái niệm, bản chất pháp lý của các biện pháp khẩn cấp tạm thời trong
giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại của Tòa án
1.1.1. Khái niệm về Biện pháp khẩn cấp tạm thời
Theo nguyên tắc tố tụng, giải quyết các vụ việc dân sự của Tòa án được thực
hiện theo một trình tự các thủ tục do luật định và chỉ sau khi đã thực hiện đầy đủ trình
tự các thủ tục đó, Tòa án mới có thể ra phán quyết về nội dung vụ việc dân sự. Vì thế,
thời gian để Tòa án ra phán quyết giải quyết về nội dung vụ việc dân sự thường là
không thể ngắn và chỉ sau khi Tòa án đã xem xét, nghiên cứu, đánh giá đầy đủ chứng
cứ, toàn diện các yêu cầu của các đương sự thì Tòa án mới ra phán quyết giải quyết
nội dung vụ việc dân sự. Tuy nhiên, trong quá trình Tòa án giải quyết một số vụ việc
dân sự, vì chưa thể ban hành ngay bản án, quyết định giải quyết nội dung vụ việc dân
sự, nhưng do cần phải kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích của đương sự, tránh cho đương
sự khỏi bị thiệt hại và phải đáp ứng ngay nhu cầu cấp bách của đương sự, nếu không
tính mạng, sức khỏe của đương sự sẽ không được đảm bảo hoặc do cần phải bảo
vệ ngay chứng cứ dùng để giải quyết vụ việc dân sự, nếu không chứng cứ đó sẽ bị
hủy hoại, không thể giải quyết được vụ án hoặc do cần phải bảo toàn tài sản của
đương sự để đảm bảo cho khả năng thi hành án thì Tòa án cần phải ra ngay quyết
định áp dụng một hoặc một số giải pháp nhằm tạm thời đáp ứng nhu cầu cấp bách của
đương sự, bảo vệ bằng chứng, bảo toàn tài sản. Những giải pháp trước mắt nhằm kịp
thời bảo vệ quyền, lợi ích của đương sự này gọi là BPKCTT.
Nếu nhìn nhận một cách cụ thể, trực diện BPKCTT chỉ là giải pháp tạm thời được
Tòa án quyết định áp dụng trong tình trạng khẩn cấp nhằm đáp ứng nhu cầu cấp bách của
đương sự, nhằm bảo vệ chứng cứ, tài sản bảo đảm cho việc giải quyết vụ việc dân sự và
7

thi hành án, từ đó bảo vệ kịp thời quyền, lợi ích của đương sự trong vụ án dân sự. Tuy
nhiên, khi nhìn nhận một cách khái quát hơn, BPKCTT là một trong những biện pháp
giải quyết vụ án dân sự của Tòa án. Trong những trường hợp khẩn cấp, biện pháp này sẽ
được Tòa án sử dụng kết hợp với một số biện pháp khác như biện pháp hòa giải, biện
pháp chứng minh nhằm giải quyết vụ án. Xét về bản chất, BPKCTT phải được nhìn nhận
là cách thức giải quyết khẩn cấp của Tòa án khi vụ án trong tình trạng khẩn cấp mà thực
chất là Tòa án và các chủ thể liên quan phải tiến hành một quy trình tố tụng theo luật
định để kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích của đương sự.
Như vậy, biê ̣
n pháp khẩn cấp ta ̣
m thơ
̀ i là biê ̣
n pháp Tò a án quyết đi ̣
nh áp dụ
ng
trong quá trình giải quyết vụ viê ̣
c dân sự nhằm giải quyết nhu cầu cấp bách của
đương sự, bảo toàn tình tra ̣
ng tài sản, bảo vê ̣
bằng chư
́ ng hoă ̣
c bảo đảm thi hành án.
Theo phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Duy Nghĩa: “BPKCTT là một công đoạn tố
tụng nhằm giúp cơ quan tài phán can thiệp nhanh chóng, kịp thời nhằm bảo vệ chứng
cứ, tài sản hoặc các bảo đảm thiết yếu khác cho thi hành các nghĩa vụ trong khi
phiên tranh tụng chính chưa kết thúc. Là một công đoạn tố tụng trong quy trình giải
quyết vụ việc nói chung nhưng thực chất BPKCTT là một quy trình tự quy định về
quyền yêu cầu, thẩm quyền xem xét và ban hành các quyết định tố tụng, các đảm bảo,
quyền khiếu nại và yêu cầu đền bù thiệt hại nếu có. Quy trình này là một phần phụ,
phát sinh, có tính chất chuẩn bị, bổ trợ cho thủ tục tố tụng chính đáng được cơ quan
tài phán thụ lý”[12,tr 73] Trong vụ án kinh doanh, thương mại thì BPKCTT hẹp hơn, chủ yếu nhằm bảo
vệ chứng cứ, bảo toàn tài sản hoặc bảo đảm thi hành án. Các BPKCTT vư
̀ a mang
tính khẩn cấp, vư
̀ a mang tính ta ̣
m thơ
̀ i. Tính khẩn cấp được thể hiê ̣
n ơ
̉ chỗ Tò a án
phải ra quyết đi ̣
nh áp dụ
ng ngay và quyết đi ̣
nh này được thực hiê ̣
n ngay sau khi
được tò a án quyết đi ̣
nh áp dụ
ng. Tính ta ̣
m thơ
̀ i của biê ̣
n pháp này được thể hiê ̣
n ơ
̉
chỗ, quyết đi ̣
nh áp dụ
ng BPKCTT chưa phải là quyết đi ̣
nh cuố i cùng về giải quyết
vụ
viê ̣
c dân sự. Sau khi quyết đi ̣
nh áp dụ
ng BPKCTT, nếu lý do của viê ̣
c áp dụ
ng
không cò n nữa thì Tò a án có thể hủy bỏ quyết đi ̣
nh này. Viê ̣
c áp dụ
ng các BPKCTT
8

có thể gây thiê ̣
t ha ̣
i đến quyền, lợi ích của ngươ
̀ i bi ̣
áp dụ
ng. Do đó để đảm bảo viê ̣
c
áp dụ
ng đúng đắn, Tò a án phải xem xét thâ ̣
n trọng trươ
́ c khi quyết đi ̣
nh áp dụ
ng và
phải thực hiê ̣
n đúng các quy đi ̣
nh của pháp luâ ̣
t.
1.1.2. Đặc điểm của Biện pháp khẩn cấp tạm thời
So với các biện pháp khác như biện pháp hòa giải, biện pháp chứng minh…
mà Tòa án dùng để giải quyết vụ việc dân sự, BPKCTT là một biện pháp quan
trọng, có ý nghĩa rất lớn trong việc bảo vệ trên thực tế quyền, lợi ích hợp pháp của
đương sự. Tuy nhiên, so với các biện pháp khác, BPKCTT có những đặc điểm đặc
trưng mà các biện pháp khác không có, đó là tính khẩn cấp, tính tạm thời, tính bảo
đảm và tính cưỡng chế.
1.1.2.1. Tính khẩn cấp
Tính khẩn cấp là một đặc tính nổi bật đầu tiên của BPKCTT trong tố tụng dân
sự và chỉ được Tòa án quyết định áp dụng trong trường hợp khẩn cấp, hay nói một
cách cụ thể hơn là chỉ áp dụng đối với những vụ việc dân sự có sự khẩn cấp. Vì thông
thường các vụ việc dân sự được Tòa án giải quyết theo một trình tự tố tụng nhất định
sẽ không thể hiện sự khẩn cấp, nhưng đối với một số vụ việc dân sự nếu Tòa án giải
quyết theo trình tự này thì sẽ là quá chậm để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của
đương sự bởi đương sự có nhu cầu rất cấp bách, chứng cứ đang bị đe dọa hủy hoại,
tài sản tranh chấp, tài sản để thực hiện nghĩa vụ đang có nguy cơ bị tẩu tán… những
vụ việc này đòi hỏi Tòa án phải can thiệp ngay bằng giải pháp tạm thời, trước mắt
nhằm kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích của đương sự, ngay sau khi đã có đủ thời gian để
xem xét kỹ lưỡng về chứng cứ, Tòa án sẽ ra bản án, quyết định chính thức giải quyết
vụ việc dân sự. Cơ sở pháp lý để Tòa án ra quyết định áp dụng BPKCTT chính là do
yêu cầu khẩn cấp của chủ thể có quyền yêu cầu.
Trong các vụ án KDTM, tính khẩn cấp thể hiện đậm nét vì đây là tranh chấp
nhằm mục đích sinh lợi, tài sản tranh chấp là đối tượng có khả năng sinh lợi cao nên
việc bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích của đương sự càng trở nên cấp bách hơn. Tính
chất khẩn cấp còn được thể hiện thông qua BPKCTT được Tòa án quyết định áp
9

dụng rất nhanh chóng. Nhanh chóng được thể hiện ở chỗ thời gian để Tòa án xem
xét, ra quyết định áp dụng BPKCTT là rất ngắn, nếu không quyết định ngay tức
khắc thì lâu nhất cũng chỉ có thể kéo dài một vài ngày sau khi nhận được yêu cầu.
Ngoài ra, tính khẩn cấp của BPKCTT còn thể hiện ở một điểm nữa là BPKCTT
sau khi được Tòa án áp dụng sẽ được thi hành rất khẩn trương, nhanh chóng. Quyết
định áp dụng BPKCTT là một quyết định có hiệu lực ngay, có như vậy mới bảo vệ
được quyền, lợi ích của đương sự. Tòa án phải chuyển giao quyết định áp dụng
BPKCTT cho Cơ quan thi hành quyết định đó. Việc nhanh chóng thi hành quyết định
đó được nhận thấy qua thủ tục thi hành quyết định áp dụng BPKCTT là rất đơn giản,
khẩn trương.
1.1.2.2. Tính tạm thời
Quyết định áp dụng BPKCTT chỉ là một quyết định có tính tạm thời mà Tòa
án áp dụng để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, bởi vì vụ án vẫn chưa
giải quyết một cách triệt để, chỉ là một giải pháp tình thế để ngăn chặn, bảo vệ tài
sản tranh chấp, bảo tồn hiện trạng tài sản tranh chấp đang trong quá trình chờ các
phán quyết cuối cùng của Tòa án, do đó chưa xác định tài sản tranh chấp thuộc về
ai. Vì thế quyết định áp dụng BPKCTT của Tòa án mặc dù có ngay hiệu lực nhưng
chỉ là quyết định tạm thời, quyết định không có hiệu lực pháp luật vĩnh viễn. Việc
xử lý BPKCTT sẽ phụ thuộc vào nội dung bản án, quyết định giải quyết vụ việc dân
sự của Tòa án và quyết định áp dụng BPKCTT cũng sẽ hết hiệu lực. Điều này có
nghĩa khi lý do của việc áp dụng BPKCTT không còn nữa thì quyết định áp dụng
BPKCTT sẽ bị hủy bỏ.
1.1.2.3. Tính bảo đảm
Xét một cách khái quát nhất thì BPKCTT là cách thức mà Tòa án dùng để đảm
bảo hiệu quả của việc giải quyết vụ việc dân sự và thi hành án. Tính bảo đảm của
BPKCTT được thể hiện cụ thể thông qua mục đích của BPKCTT là nhằm đáp ứng
nhu cầu cấp bách của đương sự để đảm bảo không ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, tính
mạng, danh dự, nhân phẩm của họ, nhằm bảo vệ chứng cứ khỏi bị hủy hoại để đảm
10

bảo giải quyết được vụ việc dân sự, nhằm bảo toàn tài sản để bảo đảm cho việc thi
hành án. Như vậy, dù BPKCTT được áp dụng với mục đích cụ thể nào thì cuối cùng
cũng thể hiện rõ vai trò là biện pháp bảo đảm cho việc bảo vệ kịp thời quyền, lợi ích
của đương sự.
1.1.2.4. Tính có hiệu lực thi hành ngay khi được ban hành
Quyết định áp dụng BPKCTT có tính cưỡng chế được thể hiện qua dấu hiệu chỉ có
Tòa án mới có thẩm quyền quyết định áp dụng. Tính hiệu lực của quyết định áp dụng
BPKCTT so với bản án có hiệu lực thi hành có tính tương đồng vì được đảm bảo thi
hành trên thực tế. Vì vậy, BPKCTT khi đã được Tòa án quyết định áp dụng thì mọi chủ
thể liên quan phải đều phải tuyệt đối chấp hành.
Ngoài ra, quyết định áp dụng BPKCTT là quyết định không bị kháng cáo,
kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm. Các đương sự chỉ có thể khiếu nại, Viện
kiểm sát chỉ có thể kiến nghị về quyết định áp dụng BPKCTT của Tòa án.
1.1.3. Phân loại Biện pháp khẩn cấp tạm thời
a) Dựa trên tiêu chí yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền yêu cầu
Tòa án áp dụng BPKCTT, các BPKCTT phân thành hai loại:
– BPKCTT do Tòa án tự mình ra quyết định áp dụng trong trường hợp không
có yêu cầu của của cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng
BPKCTT theo Điều 135 BLTTDS 2015.
Khi tự mình áp dụng BPKCTT cụ thể, ngoài việc phải thực hiện đúng quy
định tại điều luật tương ứng của BLTTDS năm 2015, Tòa án cần phải căn cứ vào
các quy định của pháp luật liên quan để có quyết định đúng.
– BPKCTT do Tòa áp dụng bắt buộc phải có yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ
chức có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng BPKCTT.
Nhóm biện pháp này bao gồm từ các biện pháp từ khoản 6 đến khoản 16 Điều
114 BLTTDS năm 2015 đặt ra nhằm đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự.
Quyền này của đương sự được ghi nhận tại Điều 5 BLTTDS năm 2015. Tôn trọng
11

nguyên tắc này, các nhà lập pháp đề cao sự tự quyết định và định đoạt của đương sự
bằng việc quy định cho họ có quyền yêu cầu áp dụng BPKCTT và Tòa án sẽ chỉ áp
dụng khi có yêu cầu hợp pháp của đương sự và Tòa án có trách nhiệm áp dụng đúng
biện pháp, đúng yêu cầu của đương sự.
Đối với những biện pháp này, người yêu cầu Tòa án áp dụng BPKCTT phải
gửi đơn đến Tòa án có thẩm quyền và cung cấp cho Toà án chứng cứ để chứng
minh cho sự cần thiết phải áp dụng BPKCTT đó theo Điều 133 BLTTDS 2015.
b) Dựa trên tiêu chí về biện pháp đảm bảo, các BPKCTT cũng có thể phân
thành hai loại:
– Các BPKCTT áp dụng ngay không bắt buộc áp dụng biện pháp bảo đảm quy
định tại các khoản 1, 2, 3, 4, 5, 9, 12, 13, 14 và 17 Điều 114 BLTTDS 2015.
– Các BPKCTT chỉ được áp dụng khi người yêu cầu thực hiện biện pháp bảo
đảm quy định tại các khoản 6, 7, 8, 10, 11, 15 và 16 Điều 114 BLTTDS 2015.
Để được áp dụng BPKCTT, ngoài việc cần phải thỏa mãn các điều kiện áp
dụng riêng đối với từng biện pháp thì đương sự còn phải thực hiện biện pháp bảo
đảm. Tòa án chỉ ra quyết định áp dụng BPKCTT khi người yêu cầu áp dụng
BPKCTT đã thực hiện xong biện pháp bảo đảm theo quy định.
1.1.4. Ý nghĩa của Biện pháp khẩn cấp tạm thời
Với mục đích là để giải quyết các yêu cầu cấp bách của đương sự có liên quan
trực tiếp đến vụ án, bảo vệ bằng chứng hoặc để kịp thời khắc phục những hậu quả,
thiệt hại do hành vi trái pháp luật gây ra, bảo đảm việc thi hành án nên việc áp dụng
BPKCTT mang nhiều ý nghĩa không những đối với việc giải quyết vụ việc dân sự
của Toà án mà cả đối với việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, đó là:
– Việc áp dụng BPKCTT chống lại được các hành vi tẩu tán tài sản, huỷ hoại
hoặc xâm phạm chứng cứ, mua chuộc người làm chứng…; bảo vệ được chứng cứ, giữ
nguyên được giá trị chứng minh của chứng cứ, tránh cho hồ sơ vụ việc dân sự bị sai
lệch bảo đảm việc giải quyết đúng được vụ việc dân sự.
12

– Bảo toàn được tình trạng tài sản tránh việc gây thiệt hại không thể khắc
phục được, giữ được tài sản bảo đảm cho việc thi hành bản án, quyết định của Tòa
án sau này.
– Áp dụng các BPKCTT đáp ứng kịp thời nhu cầu cấp bách của đương sự, tạo
điều kiện cho đương sự ổn định đời sống của họ và gia đình. Trên cơ sở đó, đảm
bảo được quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.
Như vậy, việc áp dụng BPKCTT trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự
không chỉ có ý nghĩa pháp lý mà còn có ý nghĩa xã hội sâu sắc. Trong điều kiện xã
hội hiện nay, BPKCTT ngày càng trở thành công cụ pháp lý vững chắc để các đương
sự bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình khi tham gia vào các quan hệ dân sự, kinh
doanh, thương mại, lao động…
1.2. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong
giải quyết vụ
án kinh doanh, thương mại tại Tòa án
1.2.1. Nguyên tắc áp dụng Biện pháp khẩn cấp tạm thời
1.2.1.1. Nguyên tắc chung
Trong BLTTDS năm 2015, BPKCTT được quy định tại Chương VIII, bao
gồm 32 điều luật, từ Điều 111 đến Điều 142. So với quy định của BLTTDS năm
2004 trước đây, các quy định về BPKCTT trong BLTTDS năm 2015 đã được quy
định cụ thể hơn, đầy đủ hơn nhưng chưa có điều luật nào quy định về nguyên tắc áp
dụng BPKCTT. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể xác định được những nguyên tắc cơ
bản của việc áp dụng BPKCTT trong tố tụng dân sự thông qua các nguyên tắc
chung mà BLTTDS năm 2015 quy định và từ chính các điều luật về BPKCTT trong
Chương VIII của BLTTDS năm 2015, đó là các nguyên tắc sau:
Nguyên tắc nhanh chóng, kịp thời
Tính chất đặc trưng, cơ bản của BPKCTT trong viê ̣
c giải quyết vụ
án kinh
doanh, thương ma ̣
i là tính khẩn cấp và tính tạm thời. Vì thế, việc áp dụng BPKCTT
khi giải quyết vụ
án của Tòa án luôn phải đảm bảo tính nhanh chóng, kịp thời. Nếu
không, chứng cứ, tài sản để thi hành án có thể bị hủy hoại, tẩu tán… Nói cách khác,
Tòa án phải áp dụng BPKCTT một cách nhanh chóng thì mới kịp thời bảo vệ được
13

quyền, lợi ích của đương sự trong vụ án. Để việc áp dụng BPKCTT được nhanh
chóng, Tòa án cần phải chú ý những vấn đề sau:
– Cho phép và tạo điều kiện thuận lợi cho những chủ thể có quyền yêu cầu Tòa
án áp dụng BPKCTT được nộp đơn yêu cầu áp dụng BPKCTT kể cả khi chưa thụ lý
vụ án. Trong tố tụng dân sự nó i chung, dựa trên nguyên tắc quyền tự định đoạt, các
chủ thể có quyền, lợi ích hợp pháp như đương sự, người đại diện hợp pháp của đương
sự, cơ quan, tổ chức khởi kiện cho người khác có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng
BPKCTT vào bất cứ thời điểm nào trong quá trình tố tụng khi thấy cần thiết (theo
quy đi ̣
nh ta ̣
i khoản 1 Điều 111 BLTTDS năm 2015). Thông thường, những chủ thể
này yêu cầu Tòa án áp dụng BPKCTT sau khi đã khởi kiện và vụ án đó đã được Tòa
án thụ lý. Về nguyên tắc, Tòa án cũng chỉ can thiệp để bảo vệ quyền, lợi ích cho các
chủ thể khi vụ án dân sự đã được yêu cầu Tòa án giải quyết. Tuy nhiên, đối với yêu
cầu Tòa án áp dụng BPKCTT là yêu cầu cấp bách nên tại khoản 2 Điều 111 BLTTDS
năm 2015 đã quy định theo hướng khi cần thiết, thời điểm sớm nhất cho phép các chủ
thể yêu cầu Tòa án áp dụng BPKCTT là cùng thời điểm nộp đơn khởi kiện, tức là khi
chưa thụ lý vụ án dân sự. Quy định này trong BLTTDS năm 2015 rất phù hợp với
tính khẩn cấp của BPKCTT. Vì vậy, để việc áp dụng BPKCTT của Tòa án đảm bảo
sự nhanh chóng, kịp thời thì kể cả trong trường hợp chưa thụ lý vụ án dân sự, Tòa án
cũng cần phải tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể có quyền yêu cầu áp
dụng BPKCTT nộp đơn yêu cầu. Khi có đơn yêu cầu Tòa án áp dụng BPKCTT thì
thủ tục nhận đơn yêu cầu cũng phải được quy định một cách đơn giản nhất và với
thời gian ngắn nhất.
– Theo quy định tại Điều 111 BLTTDS năm 2015, sau khi đương sự, cơ quan, tổ
chức đã khởi kiện vì lợi ích của người khác nhận thấy quyền, lợi ích của đương sự
cần được Tòa án can thiệp, bảo vệ ngay bằng BPKCTT nên các chủ thể này làm đơn
yêu cầu nộp đến Tòa án thì đơn này phải được Tòa án xem xét, giải quyết ngay. Việc
xem xét đơn phải được tiến hành theo tinh thần càng nhanh càng tốt nhằm ki ̣
p thơ
̀ i
bảo vê ̣
được quyền, lợi ích của đương sự. Vì thế nguyên tắc nhanh chóng, kịp thời chỉ
được đảm bảo khi trong thời gian rất ngắn, Tòa án phải ra quyết định chấp nhận hay
14

không chấp nhận đơn yêu cầu áp dụng BPKCTT của người yêu cầu. Vì nếu chậm ra
quyết định thì rất có thể quyền, lợi ích của đương sự sẽ không bảo vệ được nữa và
như vậy đương sự sẽ bị thiệt hại. Theo quy định tại Điều 133 BLTTDS năm 2015,
Thẩm phán được phân công giải quyết vụ
án có thơ
̀ i ha ̣
n tố i đa 3 ngày để ra quyết
đi ̣
nh áp dụ
ng BPKCTT nếu trươ
́ c phiên tò a, đương sự yêu cầu Tò a án áp dụ
ng
BPKCTT và đương sự không phải thực hiê ̣
n nghĩa vụ
bảo đảm theo quy đi ̣
nh tai Điều
136 BLTTDS năm 2015. Nếu ta ̣
i phiên tò a mà đương sự có yêu cầu Tò a án áp dụ
ng
BPKCTT thì Hội đồ ng xét xư
̉ phải ra ngay quyết đi ̣
nh áp dụ
ng BPKCTT hoă ̣
c ngay
sau khi ngươ
̀ i yêu cầu đã thực hiê ̣
n xong viê ̣
c bảo đảm. Ngoài ra, nếu trươ
̀ ng hợp
ngươ
̀ i yêu cầu Tò a án áp dụ
ng BPKCTT đưa ra yêu cầu vào thơ
̀ i điểm nộp đơn khơ
̉ i
kiê ̣
n thì Chánh án tò a án phải chỉ đi ̣
nh ngay một Thẩm phán thụ
lý giải quyết yêu cầu
và thơ
̀ i ha ̣
n tố i đa mà Thẩm phán ra quyết đi ̣
nh áp dụ
ng BPKCTT chỉ trong 48 giơ
̀ .
– Quyết định áp dụng BPKCTT ngay sau khi được ban hành phải được nhanh
chóng thi hành bởi quyết định áp dụng BPKCTT của Tòa án là quyết định có ngay
hiệu lực pháp luật.
Nguyên tắc đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự
Trong tố tụng dân sự, những chủ thể có quyền, lợi ích hợp pháp có quyền tự
định đoạt. Khi nhận thấy quyền, lợi ích của mình bị người khác xâm phạm, rất cần
Tòa án có biện pháp can thiệp ngay, họ có quyền tự quyết định làm đơn hay không
làm đơn yêu cầu Tòa án áp dụng BPKCTT. Khi họ có đơn yêu cầu Tòa án áp dụng
BPKCTT thì Tòa án mới có cơ sở pháp lý để áp dụng BPKCTT. Theo quy định tại
khoản 3 Điều 111 và Điều 135 BLTTDS 2015 thì Tòa án có thể tự mình ra quyết
định áp dụng BPKCTT mà không cần có đơn yêu cầu của đương sự (khoản 1, 2, 3,
4 và 5 Điều 114 BLTTDS 2015). Quy định này không thể xem là vi phạm nguyên
tắc trên mà trái lại quy định này đã thể hiện sự chủ động của Tòa án đối với việc
bảo vệ quyền, lợi ích của những người cần được bảo vệ.
Nguyên tắc bảo vệ quyền, lợi ích của các bên đương sự và người liên quan
Việc Tòa án áp dụng BPKCTT sẽ liên quan đến quyền, lợi ích của các bên
đương sự trong vụ án dân sự. Thông thường, Tòa án áp dụng BPKCTT là để đáp
15

ứng nhu cầu cấp bách của bên đương sự có yêu cầu Tòa án áp dụng BPKCTT đồng
thời cũng là nhằm bảo vệ kịp thời quyền, lợi ích cho bên đương sự đó. Tuy nhiên
việc áp dụng BPKCTT của Tòa án không phải để bảo vệ duy nhất quyền, lợi ích của
một bên đương sự trong vụ án dân sự mà trong hoạt động của mình Tòa án luôn
phải đảm bảo nguyên tắc bình đẳng giữa các bên đương sự. Ngoài ra, việc Tòa án
áp dụng BPKCTT cũng còn cần phải đảm bảo quyền, lợi ích của những chủ thể
khác không phải là đương sự nhưng có liên quan đến việc áp dụng BPKCTT. Vì
vậy, việc áp dụng BPKCTT là việc giải quyết theo yêu cầu của bên đương sự có yêu
cầu nhưng đồng thời phải xem xét, bảo vệ cả quyền, lợi ích của bên bị yêu cầu áp
dụng BPKCTT và những người liên quan.
Nguyên tắc bảo đảm sự tương xứng với yêu cầu của người có quyền yêu cầu
Tòa án áp dụng Biện pháp khẩn cấp tạm thời
Thực chất, nguyên tắc này được xác định dựa trên nguyên tắc bảo đảm quyền tự
định đoạt của những chủ thể có quyền, lợi ích hợp pháp trong tố tụng dân sự.
BPKCTT thường được Tòa án quyết định áp dụng dựa trên cơ sở có yêu cầu của chủ
thể có quyền yêu cầu. Họ được quyền lựa chọn BPKCTT mà theo họ là phù hợp với
thực tế đang xảy ra. Vì thế khi Tòa án xem xét để quyết định áp dụng BPKCTT cụ
thể nào trước hết phải dựa vào yêu cầu của các chủ thể đó. Ngoài yêu cầu phải xác
định BPKCTT nào để áp dụng sao cho vừa phù hợp, hiệu quả vừa đảm bảo tôn trọng
quyền tự định đoạt của người yêu cầu thì một yêu cầu nữa khi Tòa án quyết định áp
dụng BPKCTT là phải áp dụng tương xứng với mức độ nghĩa vụ phải thi hành. Trong
quy định tại Điều 113 BLTTDS năm 2015, Tòa án phải bồi thường nếu như quyết
định áp dụng BPKCTT không đúng do áp dụng biện pháp khác so với biện pháp đã
được yêu cầu hoặc vượt quá yêu cầu của chủ thể yêu cầu. Như vậy, khi các chủ thể có
quyền yêu cầu đưa ra mức cần phải thi hành thì Tòa án cần phải xem xét để có quyết
định áp dụng BPKCTT tương xứng với mức độ thi hành nghĩa vụ.
1.2.1.2. Nguyên tắc riêng
16

Trong hoạt động tố tụng giải quyết tranh chấp tại Tòa án, việc áp dụng các
BPKCTT có thể dựa trên cơ sở đương sự có yêu cầu Tòa án hoặc Tòa án chủ động áp
dụng theo quy đi ̣
nh ta ̣
i Điều 111 BLTTDS năm 2015.
Tranh chấp KDTM tuy là một lĩnh vực tranh chấp đa dạng, nhưng có tính đặc
thù là tìm kiếm lợi nhuâ ̣
n và khai thác tố i đa vố n, tài sản để làm phát sinh lợi nhuâ ̣
n
của nhà kinh doanh nên đương sự trong tranh chấp KDTM chủ yếu vì mục đích lợi
nhuận; quyền và lợi ích liên quan đến tài sản nên chủ thể có quyền yêu cầu Tòa án
áp dụng các BPKCTT chỉ có thể là đương sự, người đại diện hợp pháp của đương
sự. Đố i chiếu vơ
́ i các quy đi ̣
nh ta ̣
i Điều 187 BLTTDS năm 2015 quy đi ̣
nh về quyền
khởi kiện vụ án dân sự để bảo vê ̣
quyền và lợi ích hợp pháp của ngươ
̀ i khác, lợi ích
công cộng và lợi ích của Nhà nươ
́ c thì chủ thể là cơ quan, tổ chư
́ c nên không thỏ a
mãn các dấu hiê ̣
u, đặc điểm chủ thể của các vụ
tranh chấp KDTM. Ngoài ra, theo
quy định tại Điều 135 BLTTDS năm 2015 thì: “Tòa án tự mình ra quyết định áp
dụng BPKCTT quy định tại các khoản 1,2,3,4 và 5 Điều 114 của Bộ luật này trong
trường hợp đương sự không có yêu cầu áp dụng các BPKCTT”. Tuy nhiên, các
BPKCTT được quy định ta ̣
i khoản 1,2,3,4 và 5 Điều 114 BLTTDS năm 2015 cũng
không phải là BPKCTT được áp dụng trong giải quyết các vụ án KDTM mà đa
phần áp dụng trong vụ án tranh chấp dân sự về hôn nhân gia đình, bồi thường tính
mạng, sức khỏe bị xâm phạm hay vụ án lao động nên có thể khẳng định Tòa án
không thể tự mình ra quyết định áp dụng BPKCTT trong vụ án KDTM mà phải dựa
trên yếu tố tự định đoạt của đương sự. Xuất phát từ sự tôn trọng quyền tự định đoạt
của đương sự trong tranh chấp về KDTM mà đương sự có quyền yêu cầu hoặc
không yêu cầu Tòa án áp dụng BPKCTT.
1.2.2. Các Biện pháp khẩn cấp tạm thời trong giải quyết cá c vụ á n KDTM
Theo quy định tại Điều 114 BLTTDS năm 2015, các BPKCTT được xác định
gồm 16 biện pháp cụ thể và những biện pháp pháp luật có quy định khác. Những
biện pháp này được quy định để áp dụng trong quá trình tố tụng tại Tòa án khi giải
quyết các tranh chấp dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh, thương mại và lao
động, trong Luật phá sản. Tuy nhiên, tùy thuộc lĩnh vực tranh chấp và đặc trưng
17

pháp lý của các quan hệ tranh chấp mà phạm vi áp dụng các BPKCTT khác nhau.
Có những BPKCTT áp dụng phù hợp cho mọi lĩnh vực tranh chấp, song có những
BPKCTT chỉ có thể áp dụng cho một hoặc một số lĩnh vực tranh chấp cụ thể.
Đối với lĩnh vực tranh chấp KDTM do có đặc trưng riêng về chủ thể và lợi ích
tranh chấp nên không thể áp dụng tất cả các BPKCTT được liệt kê tại Điều 114 của
Bộ luật Tố tụng Dân sự mà chỉ có thể giới hạn ở các biện pháp sau đây:
1.2.2.1. Kê biên tài sản đang tranh chấp (Điều 120 BLTTDS)
Một điều kiện bắt buộc để Tòa án ra quyết định áp dụng BPKCTT bằng việc kê
biên tài sản đang tranh chấp là phải có đơn yêu cầu của đương sự mà Tòa án không
được tự mình thực hiện. Tòa án chỉ chấp nhận thực hiện BPKCTT này trong quá trình
giải quyết vụ án khi người yêu cầu có căn cứ chứng minh rõ ràng rằng người giữ tài
sản đang tranh chấp có hành vi tẩu tán tài sản, hủy hoại tài sản.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 120 BLTTDS năm 2015 thì tài sản bị kê biên có
thể được thu giữ bảo quản tại cơ quan thi hành án dân sự hoặc lập biên bản giao cho
một bên đương sự hoặc người thứ ba quản lý cho đến khi có quyết định của Tòa án.
1.2.2.2. Cấm chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản đang tranh chấp (Điều 121
BLTTDS)
Hành vi chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản đang tranh chấp được
hiểu là hành vi chuyển dịch quyền về tài sản đang tranh chấp cho người khác như
chuyển nhượng, tặng cho tài sản đang tranh chấp… Vì vậy hành vi này cần phải
được ngăn chặn bằng hình thức cấm chuyển dịch quyền hoặc không cho thay đổi
quyền về tài sản đối với tài sản đang tranh chấp cho người khác. Khi Tòa án đã
quyết định áp dụng BPKCTT cấm chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản đang
tranh chấp thì mọi sự chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản đang tranh chấp
đều vô hiệu.
Theo Điều 121 BLTTDS năm 2015 thì biện pháp này được áp dụng trong quá
trình giải quyết vụ án dân sự nếu có căn cứ cho thấy người đang chiếm hữu hoặc
giữ tài sản đang tranh chấp có hành vi chuyển dịch quyền về tài sản đối với tài sản
đang có tranh chấp cho người khác.
18

1.2.2.3. Cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp (Điều 122 BLTTDS)
Cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp được áp dụng nếu trong quá
trình giải quyết vụ án có căn cứ cho thấy người đang chiếm hữu hoặc giữ tài sản
đang tranh chấp có hành vi tháo gỡ, lắp ghép, xây dựng thêm hoặc có hành vi khác
làm thay đổi hiện trạng tài sản đó. Tuy nhiên, khi đương sự yêu cầu áp dụng biện
pháp này phải xuất trình cho Tòa án chứng cứ để chứng minh rằng người đang
chiếm hữu tài sản tranh chấp có những hành vi như trên đồng thời phải chứng minh
việc mình đã thực hiện biện pháp bảo đảm theo quy định của pháp luật.
Khi Tòa án đã quyết định áp dụng BPKCTT cấm thay đổi hiện trạng tài sản
đang tranh chấp thì người đang chiếm hữu, sử dụng tài sản hoặc được giao bảo quản
tài sản có nghĩa vụ bảo quản tài sản, giữ nguyên hiện trạng tài sản; các hành vi tháo
gỡ, lắp ghép, xây dựng thêm và các hành vi khác làm thay đổi hiện trạng tài sản đó
đều phải bị xử lí theo quy định của pháp luật.
1.2.2.4. Phong toả tài khoản tại ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, kho bạc nhà nước
(Điều 124 BLTTDS); Phong toả tài sản ở nơi gửi giữ (Điều 125 BLTTDS)

Trong hoạt động KDTM, ngoại trừ tài sản cố định, hầu hết tài sản lưu động
đều được gửi tại Ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc Nhà nước hoặc có thể góp vốn
với cá nhân, tổ chức khác với mục đích đầu tư chứng khoán, bất động sản… với
nhiều mục đích khác nhau để thuận tiện cho việc thanh toán sau này, an toàn, tăng lợi
nhuận. Nếu các đương sự có yêu cầu áp dụng các BPKCTT như phong tỏa tài khoản
tại Ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc Nhà nước, phong tỏa tài sản ở nơi gửi giữ…
thì phải gửi yêu cầu đến Tòa án, nơi có BPKCTT cần được áp dụng. Vì Tòa án là cơ
quan tài phán công. Thực hiện quyền tài phán của mình nhân danh Nhà nước, các
quyết định của Tòa án về BPKCTT có hiệu lực đối với tất cả cá nhân, cơ quan, tổ
chức có liên quan, được tôn trọng và bảo đảm thực hiện bằng sức mạnh cưỡng chế
của Nhà nước.
BPKCTT này được áp dụng theo yêu cầu của đương sự trong quá trình giải
quyết các vụ án tranh chấp về dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh, thương mại, lao
động khi có căn cứ cho rằng người có nghĩa vụ có tài khoản tại ngân hàng, tổ chức tín
19

dụng hoặc kho bạc nhà nước. Việc chứng minh người có nghĩa vụ có tài khoản tại
ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà nước thuộc về trách nhiệm của người yêu
cầu. Tòa án ra quyết định áp dụng BPKCTT này nếu xét thấy việc phong tỏa tài
khoản của người có nghĩa vụ tại ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà nước là
cần thiết cho việc xét xử và thi hành án sau này và người yêu cầu đã thực hiện biện
pháp bảo đảm tương đương với nghĩa vụ về tài sản của người có nghĩa vụ.
Như vậy, phong tỏa tài khoản tại ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà
nước là hình thức giữ nguyên tài khoản của người có nghĩa vụ tại ngân hàng, tổ
chức tín dụng, kho bạc nhà nước và không cho dịch chuyển tài sản trong tài khoản
của người có nghĩa vụ. Khi Tòa án ra quyết định áp dụng BPKCTT này thì phải gửi
ngay quyết định này cho đương sự, cho ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà
nước và cơ quan thi hành án dân sự biết để thi hành. Mọi giao dịch đối với tài sản
trong tài khoản bị phong tỏa tại ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà nước đều
bị vô hiệu nếu làm giảm tài khoản bị phong tỏa.
Tương tự như vậy, biện pháp phong tỏa tài sản ở nơi gửi giữ là việc cô lập
không cho chuyển dịch tài sản của người có nghĩa vụ đang do người khác nhận gửi
giữ. Theo quy định tại điều 125 BLTTDS năm 2015 thì BPKCTT này được áp dụng
nếu trong quá trình giải quyết vụ án có căn cứ cho thấy người có nghĩa vụ có tài sản
đang gửi giữ và việc áp dụng biện pháp này là cần thiết để bảo đảm cho việc giải
quyết vụ án hoặc bảo đảm cho việc thi hành án.
Tòa án quyết định áp dụng BPKCTT này khi giải quyết vụ án dân sự, vụ án
kinh doanh, thương mại, tranh chấp về hôn nhân gia đình, vụ án về tranh chấp lao
động theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng
BPKCTT và đã thực hiện biện pháp bảo đảm. Khi đã có quyết định áp dụng
BPKCTT này thì mọi giao dịch thực hiện đối với tài sản gửi giữ đều vô hiệu.
1.2.2.5. Phong toả tài sản của người có nghĩa vụ (Điều 126 BLTTDS)
Nếu như việc phong tỏa tài sản ở nơi gửi giữ của người có nghĩa vụ được thực
hiện khi tài sản của người có nghĩa vụ được gửi ở đâu đó và chủ thể quản lý tài sản
đó không phải là chính người có nghĩa vụ mà đã được một chủ thể khác quản lý thì
20

phong tỏa tài sản của người có nghĩa vụ là việc không cho chuyển dịch tài sản của
người có nghĩa vụ đang do chính họ giữ.
BPKCTT này được áp dụng nếu trong quá trình giải quyết vụ án có căn cứ cho
thấy người có nghĩa vụ có tài sản và việc áp dụng biện pháp này là cần thiết để bảo
đảm cho việc giải quyết vụ án hoặc bảo đảm cho việc thi hành án. Tòa án quyết
định áp dụng BPKCTT này khi giải quyết vụ án theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan,
tổ chức có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng và đã thực hiện biện pháp bảo đảm.
1.2.2.6. Cấm hoặc buộc đương sự thực hiện hành vi nhất định (Điều 127 BLTTDS)
Theo quy định tại Điều 127 BLTTDS năm 2015 thì biện pháp khẩn cấp này
được áp dụng nếu trong quá trình giải quyết vụ án có căn cứ cho thấy đương sự, cá
nhân, tổ chức khác thực hiện hoặc không thực hiện một số hành vi nhất định làm
ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án hoặc xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp
của người khác có liên quan trong vụ án đang được Toà án giải quyết.
1.2.2.7. Tạm dừng việc đóng thầu và các hoạt động có liên quan đến việc đấu thầu
(Điều 130 BLTTDS)
Đây là BPKCTT mới được bổ sung trong BLTTDS năm 2015. Tòa án quyết
định áp dụng BPKCTT này khi giải quyết vụ án theo yêu cầu của cơ quan, tổ chức,
cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng.
Tạm dừng việc đóng thầu, phê duyệt danh sách ngắn, kết quả lựa chọn nhà
thầu, nhà đầu tư, ký kết hợp đồng, thực hiện hợp đồng được áp dụng nếu quá trình
giải quyết vụ án cho thấy việc áp dụng biện pháp này là cần thiết để bảo đảm cho
việc giải quyết vụ án theo đúng quy định của pháp luật.
1.2.2.8. Áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời khác (Điều 132 BLTTDS)
Ngoài các BPKCTT được quy định tại khoản 1 đến khoản 16 Điều 114
BLTTDS thì điều 132 BLTTDS năm 2015 còn có quy định mở cho phép Tòa án áp
dụng các BPKCTT khác mà pháp luật có quy định (khoản 17 Điều 114 BLTTDS).
1.2.3. Điều kiện áp dụng Biện pháp khẩn cấp tạm thời
1.2.3.1. Chủ thể có quyền yêu cầu áp dụng Biện pháp khẩn cấp tạm thời
21

Theo khoản 1 Điều 111 BLTTDS năm 2015, các chủ thể sau đây có quyền yêu
cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời:
a) Trong quá trình giải quyết vụ án, đương sự, người đại diện hợp pháp của
đương sự hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện vụ án quy định tại Điều 187 của
Bộ luật này có quyền yêu cầu Tòa án đang giải quyết vụ án đó áp dụng một hoặc
nhiều BPKCTT quy định tại Điều 114 của Bộ luật này để tạm thời giải quyết yêu cầu
cấp bách của đương sự, bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản, thu thập chứng cứ, bảo
vệ chứng cứ, bảo toàn tình trạng hiện có tránh gây thiệt hại không thể khắc phục
được, đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hoặc việc thi hành án.
b) Trong trường hợp do tình thế khẩn cấp, cần phải bảo vệ ngay chứng cứ,
ngăn chặn hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra thì cơ quan, tổ chức, cá nhân có
quyền yêu cầu Tòa án có thẩm quyền ra quyết định áp dụng BPKCTT quy định tại
Điều 114 của Bộ luật này đồng thời với việc nộp đơn khởi kiện cho Tòa án đó.
c) Tòa án chỉ tự mình ra quyết định áp dụng BPKCTT trong trường hợp quy
định tại Điều 135 của Bộ luật này.
Như vậy, ngươ
̀ i có quyền yêu cầu áp dụ
ng BPKCTT trươ
́ c khi thụ
lý vụ
án là
người có quyền khởi kiê ̣
n. Ngươ
̀ i khơ
̉ i kiện là cơ quan, tổ chư
́ c, cá nhân. Cá nhân
được tự mình khơ
̉ i kiê ̣
n hoă ̣
c khơ
̉ i kiện thông qua ngươ
̀ i đa ̣
i diện theo pháp luâ ̣
t
(Người đa ̣
i diê ̣
n theo pháp luâ ̣
t khơ
̉ i kiê ̣
n đố i vơ
́ i ngươ
̀ i chưa thành niên trư
̀ trươ
̀ ng
hợp quy đi ̣
nh ta ̣
i khoản 6 Điều 69 BLTTDS, ngươ
̀ i mất năng lực hành vi dân sự,
người bị ha ̣
n chế năng lực hành vi dân sự). Đố i vơ
́ i trươ
̀ ng hợp cá nhân khơ
̉ i kiê ̣
n,
pháp luật tố tụng dân sự không cho phép cá nhân được ủy quyền khơ
̉ i kiê ̣
n nên chỉ
có ngươ
̀ i khơ
̉ i kiê ̣
n mới có quyền yêu cầu Tò a án áp dụ
ng BPKCTT. Đố i với cơ
quan, tổ chư
́ c thì cơ quan, tổ chư
́ c là ngươ
̀ i có quyền yêu cầu áp dụng BPKCTT.
Trong khi đó, Tò a án đã thụ
lý vụ
án, đương sự là cá nhân có quyền ủy quyền cho
ngươ
̀ i khác tham gia tố tụng nên ngươ
̀ i đa ̣
i diê ̣
n theo ủy quyền có quyền yêu cầu
Tò a án áp dụ
ng BPKCTT.
Tòa án chỉ xem xét để ra quyết định áp dụng BPKCTT khi các chủ thể trên đề
đạt yêu cầu đến Tòa án. Do đó, Tòa án ít khi chủ động áp dụng BPKCTT. Việc Tòa