Lêi nãi ®Çu
ViÖt Nam trong sù ph¸t triÓn cña §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, hay nãi réng
h¬n lµ vßng cung Ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng, hiªn nay ®ang thu hót ®îc nhiÒu
ngêi trong giíi l·nh ®¹o vµ giíi kinh doanh trªn thÕ giíi.
V× sao ViÖt Nam cã sù chó ý ®ã? ch¾c ch¾n lµ do ViÖt Nam ®· vµ ®ang tiÕn
hµnh c«ng cuéc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ ngµy cµng s©u s¾c vÒ c¬ së h¹
tÇng vµ kiÕn chóc thîng tÇng x· héi.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x·
héi ë níc ta, cÇn vËn dông vµ qu¸n triÖt quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng
vµ kiÕn tróc thîng tÇng. C¬ së h¹ tÇng lµ kÕt cÊu kinh tÕ ®a thµnh phÇn trong ®ã
cã thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, tËp thÓ vµ nhiÒu thµnh kinh tÕ kh¸c nhau.
TÝnh chÊt ®an xen – qu¸ ®é vÒ kÕt cÊu cña c¬ së kinh tÕ võa lµm cho nÒn kinh tÕ
s«i ®éng, phong phó, võa mang t×nh phøc t¹p trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Þnh
híng x· héi. §©y lµ mét kÕt cÊu kinh tÕ n¨ng ®éng, phong phó ®îc ph¶n chiÕu
trªn nÒn kiÕn tróc thîng tÇng vµ ®Æt ra ®ßi hái kh¸ch quan lµ nÒn kiÕn tróc
thîng tÇng còng ph¶i ®æi míi ®Ó ®¸p øng ®ßi hái cña c¬ së kinh tÕ. Nh vËy
kiÕn tróc thîng tÇng míi cã søc m¹nh ®¸p øng ®ß hái cña c¬ së h¹ tÇng.
§· cã rÊt nhiÒu v¨n kiÖn trÝnh trÞ vµ luËn v¨n khoa häc ®Ò cËp s©u s¾c vÒ
c«ng cuéc ®æi míi nµy. V× vËy, víi t c¸ch lµ mét sinh viªn cßn trªn gi¶ng
®êng, em chØ mong bµi viÕt nµy cã thÓ nªu mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t
vÒ c«ng cuéc ®æi míi nµy ë ViÖt Nam.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn cña thÇy gi¸o . Ngêi ®· tËn t×nh
gióp em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy.
Do thêi gian su tÇm tµi liÖu kh«ng nhiÒu vµ tr×nh ®é nhËn thøc cña em cßn
h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt vµ bÊt cËp, em rÊt
mong nhËn ®îc sù nhËn xÐt cña thÇy, vµ ®ãng gãp cña c¸c b¹n ®Ó bµi tiÓu luËn
cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Néi dung
A.
giíi thiÖu ®Ò tµi
TriÕt häc lµ mét trong nh÷ng h×nh th¸i ý thøc x· héi, xÐt cho cïng ®Òu bÞ
c¸c quan hÖ cña kinh tÕ qui ®Þnh. Dï ë x· héi nµo, triÕt häc bao giê còng bao
gåm hai yÕu tè: YÕu tè nhËn thøc ®· lµ sù hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi sung quanh trong
®ã con ngêi lµ yÕu tè nhËn ®Þnh lµ sù ®¸nh gi¸ vÒ mÆt ®¹o lý.
§Ó phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp ë c¸c giai ®o¹n ®Çu tiªn cña lÞch sö
loµi ngêi, triÕt häc ra ®êi víi tÝnh c¸ch lµ mét khoa häc tæng hîp c¸c tri thøc
cña con ngêi vÒ hiÖn thùc xung quanh vµ b¶n th©n m×nh. Sau ®ã, do sù ph¸t
triÓn cña x· héi triÕt häc ®· t¸ch ra khái thµnh khoa häc ®éc lËp, triÕt häc víi
tÝnh c¸ch lµ khoa häc, nªn nã cã ®èi tîng vµ nhiÖm vô nhËn thøc riªng cña
m×nh, nã lµ hÖ thèng nh÷ng quan niÖm, quan ®iÓm cã tÝnh chÊt chÝnh thÓ vÒ thÕ
giíi, vÒ c¸c qu¸ tr×nh vËt chÊt, tinh thÇn vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng, vÒ nhËn thøc
vµ c¶i biªn thÕ giíi. Do vËy, triÕt häc nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò: t duy, x· héi vµ tù
nhiªn.Trong ®ã vÊn ®Ò x· héi lµ vÊn ®Ò mang tÝnh h×nh th¸i kinh tÕ, ph¶n ¸nh
®éng lùc sù ph¸t triÓn x· héi th«ng qua lùc lîng s¶n xuÊt. §Ó cã c¬ chÕ, c¸ch
thøc trong sù ph¸t triÓn x· héi th× cÇn ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng
tÇng. Do vËy c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng lµ mét vÊn ®Ò ®Æc biÖt ph¶i
quan t©m tíi.
C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n
cña häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, lµ c¬ së
thÕ giíi quan vµ ph¬ng ph¸p luËn khoa häc trong nhËn thøc vµ c¶i t¹o x· héi.
B. Néi dung chÝnh:
I.
C¬ së h¹ tÇng.
1. Kh¸i niÖm:
C¬ së h¹ tÇng lµ tæng hîp nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ
cña mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh.
Dùa vµo kh¸i niÖm ®ã, nã ®· ph¶n ¸nh chøc n¨ng x· héi cña c¸c quan hÖ x·
héi cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt víi t c¸ch lµ c¬ së kinh tÕ cña c¸c hiÖn tîng x·
héi. §óng vËy, mçi mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi cã mét kÕt cÊu kinh tÕ ®Æc
trng lµ c¬ së hiÖn thùc cña x· héi, h×nh thµnh mét c¸ch quan trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt vËt chÊt x· héi. Nã bao gåm kh«ng chØ nh÷ng quan hÖ trùc tiÕp gi÷a ngêi
víi ngêi trong s¶n xuÊt vËt chÊt mµ nã cßn bao gåm c¶ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ,
trao ®æi trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ra ®êi sèng vËt chÊt cña con ngêi.
2. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt:
C¬ së h¹ tÇng cña mét x· héi cô thÓ thêng bao gåm: kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt
thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ. §ång thêi trong mçi c¬ së h¹ tÇng x· héi cßn cã
nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c nh: dÊu vÕt, tµn tr÷ quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ mÇm
mèng, tiÒn ®Ò cña quan hÖ s¶n xuÊt míi. Cuéc sèng cña x· héi cô thÓ ®îc ®Æt
trong tríc hÕt bëi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ tiªu biÓu cho cuéc sèng Êy vµ
nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt qu¸ ®é, hay nh÷ng tµn d cò, mÇm mèng míi cã vai trß
nhÊt ®Þnh gi÷a chóng tuy cã kh¸c nhau nhng kh«ng t¸ch rêi nhau võa ®Êu tranh
víi nhau, võa liªn hÖ víi nhau vµ h×nh thµnh c¬ së h¹ tÇng cña mçi x· héi cô thÓ
ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lÞch sö.
VÝ dô nh: Trong x· héi phong kiÕn ngoµi quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn
chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ, nã cßn cã quan hÖ s¶n xuÊt tµn d cña x· héi chiÕm h÷u
n« lÖ, mÇm mèng cña quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa vµ chÝnh 3 yÕu tè ®ã
cÊu thµnh nªn c¬ së h¹ tÇng phong kiÕn.
§Æc trng cho tÝnh chÊt cña mét c¬ së h¹ tÇng lµ do quan hÖ s¶n xuÊt thèng
trÞ quy ®Þnh. Quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ qui ®Þnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xu
híng chung cña toµn bé ®êi sång kinh tÕ – x· héi. Qui ®Þnh tÝnh chÊt c¬ b¶n cña
toµn bé c¬ së h¹ tÇng x· héi ®¬ng thêi mÆc dï quan hÖ tµn d, mÇm mèng cã vÞ
trÝ kh«ng ®¸ng kÓ trong x· héi cã nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn ®· trëng thµnh,
nhng l¹i cã vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña x· héi
®ang ë giai ®o¹n mang tÝnh chÊt qu¸ ®é.
C¬ së h¹ tÇng mang tÝnh chÊt ®èi kh¸ng tån t¹i trong x· héi mµ dùa trªn c¬
së chiÕm h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt. TÝnh chÊt ®èi kh¸ng cña c¬ së h¹ tÇng
®îc b¾t nguån tõ nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®îc trong c¬ së
h¹ tÇng ®ã vµ do b¶n chÊt cña kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh. §ã lµ sù
biÓu hiÖn cña sù ®èi lËp vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c tËp ®oµn ngêi trong x· héi.
Nh vËy, c¬ së h¹ tÇng lµ tæng thÓ vµ m©u thuÉn rÊt phøc t¹p, lµ quan hÖ vËt
chÊt tån t¹i kh¸ch quan ®éc lËp víi ý thøc con ngêi. Nã ®îc h×nh thµnh trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt vµ trùc tiÕp biÕn ®æi theo sù t¸c ®éng vµ ph¸t triÓn cña
lùc lîng s¶n xuÊt.
II.
KH¸I NIÖM KIÕN TRóC TH¦îNG TÇNG X· HéI:
1. Kh¸i niÖm:
KiÕn tróc thîng tÇng lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm: chÝnh trÞ, ph¸p quyÒn,
®¹o ®øc, triÕt häc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt… víi nh÷ng thÓ chÕ t¬ng øng: nhµ níc,
®¶ng ph¸i, gi¸o héi, c¸c ®oµn thÓ… ®îc h×nh thµnh trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt
®Þnh.
Bëi vËy, kiÕn tróc thîng tÇng lµ nh÷ng hiÖn tîng x· héi, biÓu hiÖn tËp
trung ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi, lµ bé mÆt tinh thÇn t tëng cña h×nh th¸i
kinh tÕ -x· héi.
Nã ®ãng vai trß quan träng cïng c¸c bé phËn kh¸c trong x· héi hîp thµnh
c¬ cÊu hoµn chØnh cña h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi.
2. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt:
Nh vËy, c¸c bé phËn kh¸c nhau cña kiÕn truc thîng tÇng ®Òu ra ®êi vµ cã
vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc t¹o nªn bé mÆt tinh thÇn, t tëng cña x· ph¸t triÓn
trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh, lµ ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng. Song kh«ng ph¶i tÊt
c¶ c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc thîng tÇng ®Òu liªn quan nh nhau víi c¬ së h¹ tÇng
cña nã. Mµ trong x· héi cã giai cÊp, t tëng chÝnh trÞ, t tëng ph¸p quyÒn cïng
nh÷ng tæ chøc t¬ng øng nh chÝnh ®¶ng, nhµ níc lµ nh÷ng bé phËn quan träng
nhÊt, m¹nh mÏ nhÊt vµ lµ thµnh phÇn chÝnh cña kiÕn tróc thîng tÇng, tiªu biÓu
cho chÕ ®é chÝnh trÞ, x· héi Êy. Ngoµi ra cßn cã c¸c yÕu tè kh¸c ®èi lËp víi
nh÷ng t tëng quan ®iÓm, tæ chøc chÝnh trÞ cña c¸c giai c¸p bÞ trÞ.
KiÕn tróc thîng tÇng cña x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp mang tÝnh giai cÊp
s©u s¾c. TÝnh giai cÊp cña kiÕn tróc thîng tÇng biÓu hiÖn ë sù ®èi ®Þch vÒ quan
®iÓm, t tëng vµ c¸c cuéc ®Êu tranh vÒ t tëng cña c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng.
Bé phËn cã quyÒn lùc m¹nh nhÊt cña kiÕn tróc thîng tÇng cña x· héi cã
tÝnh chÊt ®èi kh¸ng giai c¸ap lµ nhµ níc-§©y lµ c«ng cô cña giai cÊp thèng trÞ
tiªu biÓu cho x· héi vÒ mÆt ph¸p lý- chÝnh trÞ.
Thêi kú qu¸ ®é tõ CNTB lªn CNCS, nh÷ng tµn d t tëng cña c¸c giai cÊp
thèng trÞ bãc lét vÉn cßn tån t¹i trong kiÕn tróc thîng tÇng. V× vËy, trong kiÕn
tróc thîng tÇng cña c¸c níc x· héi chñ nghÜa ë thêi kú nµy vÉn cßn sù ®Êu
tranh gi÷a t tëng x· héi chñ nghÜa víi nh÷ng tµn d t tëng kh¸c. ChØ ®Õn
chñ nghÜa céng s¶n, tÝnh giai cÊp cña giai cÊp cña giai cÊp thîng tÇng míi bÞ
xo¸ bá.
III. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc
thîng tÇng x· héi.
Theo nh quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy t©m th× nhµ níc vµ ph¸p luËt quyÕt
®Þnh quan hÖ kinh tÕ, ý thøc t tëng quyÕt ®Þnh tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi.
Theo chñ nghÜa duy vËt, kinh tÕ lµ yÕu tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh cßn ý thøc t
tëng, chÝnh trÞ kh«ng cã vai trß g× ®èi víi tiÕn bé x· héi.
Nhng theo chñ nghÜa M¸c- Lª nin, ®· kh¼ng ®Þnh: C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn
tróc thîng tÇng cã quan hÖ biÖn chøng kh«ng t¸ch rêi nhau, trong ®ã cã c¬ së
h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng. Cßn kiÕn tróc thîng tÇng lµ
ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng, nhng nã cã vai trß t¸c ®éng trë l¹i to lín ®èi víi c¬ së
h¹ tÇng ®· sinh ra nã.
Trong sù thèng nhÊt biÖn chøng nµy, sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng ®ãng
vai trß víi kiÕn tróc thîng tÇng. KiÕn tróc thîng tÇng ph¶i phï hîp víi tÝnh
chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng hay c¬ së h¹ tÇng nµo th× kiÕn tróc
thîng tÇng Êy.
Sù biÕn ®æi gi÷a hai yÕu tè nµy còng tu©n theo mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a
chÊt vµ lîng diÔn ra theo hai híng :
Mét lµ: sù ph¸t triÓn ho¹c gi¶m ®i vÒ lîng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi ngay vÒ
chÊt.
Hai lµ: sù t¨ng hay gi¶m vÒ lîng kh«ng lµm cho chÊt thay ®æi ngay mµ
thay ®æi dÇn dÇn tõng phÇn tõng bíc .
Theo quy luËt nµy th× qu¸ tr×nh biÕn ®æi gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc
thîng tÇng diÔn ra nh sau:
Khi c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é giíi h¹n nµo ®ã gäi lµ ®iÓm
nót, th× nã ®ßi hái ph¶i kÐo theo sù thay ®æi vÒ kiÕn tróc thîng tÇng. Qu¸ tr×nh
nµy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù biÕn mét hay nhiÒu bé phËn mµ lµ sù chuyÓn ®æi
c¶ mét h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ vµ h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ u thÕ sÏ chiÕm
gi÷ giai ®o¹n lÞch sö nµy: trong giai ®o¹n h×nh th¸i kinh tÕ chÝnh trÞ ®ã chiÕm
gi÷ th× c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng cã sù dung hoµ víi nhau hay ®¹t
®îc giíi h¹n ®é.T¹i ®©y, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng t¸c ®éng biÖn
chøng víi nhau theo c¸ch thøc b¾t ®Çu sù thay ®æi tuÇn tù vÒ c¬ së h¹ tÇng (t¨ng
hoÆc gi¶m dÇn) nhng t¹i ®©y kiÕn tróc thîng tÇng cha cã sù thay ®æi.
C¬ së h¹ tÇng ë mçi giai ®o¹n lÞch sö l¹i m©u thuÉn phñ ®Þnh lÉn nhau dÉn
®Õn qu¸ tr×nh ®µo th¶i. M¸c nãi: ”nÕu kh«ng cã phñ ®Þnh nh÷ng h×nh thøc tån t¹i
®· cã tríc th× kh«ng thÓ cã sù ph¸t triÓn trong bÊt cø lÜnh vùc nµo”. ChÝnh v× c¬
së h¹ tÇng cò ®îc thay thÕ b»ng c¬ së h¹ tÇng míi bao hµm nh÷ng mÆt tÝch cùc
tiÕn bé cña c¸i cò ®· ®îc c¶i t¹o ®i trªn nh÷ng nÊc thang míi. ChÝnh v× c¬ së h¹
tÇng thêng xuyªn vËn ®éng nh vËy nªn kiÕn tróc thîng tÇng lu«n lu«n thay
®æi nh»m ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng.
a.Vai trß quÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc thîng tÇng x·
héi: Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cã c¬ së h¹ tÇng, vµ kiÕn tróc thîng tÇng cña
nã. Do ®ã, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng mang tÝnh lÞch sö cô thÓ, gi÷a
chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, vµ c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt
®Þnh ®èi víi kiÕn tróc thîng tÇng.
Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng thÓ hiÖn tríc hÕt lµ ë chç: C¬ së h¹
tÇng lµ nh÷ng quan hÖ vËt chÊt kh¸ch quan quy ®Þnh mäi quan hÖ kh¸c: VÒ chÝnh
trÞ, tinh thÇn, t tëng cña x· héi. C¬ së h¹ tÇng nµo sinh ra kiÕn tróc thîng
tÇng Êy, nãi c¸ch kh¸c c¬ së h¹ tÇng ®· sinh ra kiÕn tróc thîng tÇng, vµ kiÕn
tróc thîng tÇng bao giê còng ph¶n ¸nh mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh, kh«nh cã
kiÕn tróc thîng tÇng chung cho mäi x· héi.
C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng vÒ tÝnh chÊt, néi dung vµ kÕt
cÊu: TÝnh chÊt cña kiÕn tróc thîng tÇng ®èi kh¸ng hay kh«ng ®èi kh¸ng, néi
dung cña kiÕn tróc thîng tÇng nghÌo nµn hay ®a d¹ng, phong phó vµ h×nh thøc
cña kiÕn tróc thîng tÇng gän nhÑ hay phøc t¹p do c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh.
Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc thîng tÇng cßn thÓ
hiÖn ë chç nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n trong c¬ së h¹ tÇng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi c¨n
b¶n trong kiÕn tróc thîng tÇng. M¸c viÕt: ”C¬ së kinh tÕ thay ®æi th× tÊt c¶ tÊt c¶
c¸c kiÕn tróc thîng tÇng ®å sé còng bÞ thay ®æi Ýt nhiÒu nhanh chãng”.
Sù biÕn ®æi cña kiÕn tróc thîng tÇng diÔn ra râ rÖt khi c¬ së h¹ tÇng nµy
thay thÕ c¬ së h¹ tÇng kh¸c. NghÜa lµ, khi c¸ch m¹ng x· héi ®a ®Õn sù thñ tiªu
c¬ së h¹ tÇng cò bÞ xo¸ bá vµ thay thÕ c¬ së h¹ tÇng míi th× sù thèng trÞ cò bÞ xo¸
bá vµ thay thÕ b»ng sù thèng trÞ cña giai cÊp míi. Qua ®ã mµ chÝnh trÞ cña giai
cÊp thay ®æi, bé m¸y nhµ níc míi thµnh lËp thay thÕ nhµ níc cò, ý thøc x· héi
còng biÕn ®æi.
Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn
tróc thîng tÇng diÔn ra do kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh gay go phøc t¹p gi÷a c¸c
giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ, mµ ®Ønh cao lµ c¸ch m¹ng x· héi.
Nh÷ng biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng xÐt cho cïng lµ
do sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Nhng lùc lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp
g©y ra sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng ®Õn lît nã
l¹i lµm cho kiÕn tróc thîng tÇng biÕn ®æi.
Trong sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng, kh«ng ph¶i cø
c¬ së h¹ tÇng míi xuÊt hiÖn th× kiÕn tróc thîng tÇng míi mÊt ®i ngay mµ cã bé
phËn thay ®æi dÇn dÇn chËm ch¹p. V× trong cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸i cò vµ c¸i
míi, nh÷ng tµn d cña c¸i cò cßn tån t¹i rÊt l©u. MÆt kh¸c còng cã nh÷ng yÕu tè,
nh÷ng h×nh thøc kh«ng c¬ b¶n nµo ®ã cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng
cò ®îc giai cÊp míi gi÷ l¹i, c¶i t¹o ®Ó phôc vô cho yªu cÇu ph¸t triÓn cña c¬ së
h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng míi.
Nh vËy, chóng ta cã thÓ thÊy c¬ së h¹ tÇng cã quyÕt ®Þnh to lín ®èi víi
kiÕn tróc thîng tÇng, do ®ã trong c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa viÖc x©y dùng c¬
së chñ nghÜa cã t¸c dông v« cïng to lín ®èi víi cuéc sèng cña x· héi. ChÝnh v×
tÇm quan träng cña nã mµ khi xem xÐt, c¶i t¹o mét bé phËn nµo ®ã cña kiÕn tróc
thîng tÇng ph¶i xem xÐt c¶i t¹o tõ c¬ së h¹ tÇng x· héi. vµ tÝnh quyÕt ®Þnh cña
c¬ së h¹ tÇng ®èi víi víi kiÕn tróc thîng tÇng diÔn ra rÊt phøc t¹p trong qu¸
tr×nh chuyÓn tõ mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi kh¸c.
Tuy vËy, nh÷ng quan hÖ tinh thÇn, t tëng cña x· héi ®ã lµ kiÕn tróc
thîng tÇng, còng kh«ng hoµn toµn thô ®éng, nã cã vai trß t¸c ®éng trë l¹i to lín
®èi víi c¬ së h¹ tÇng sinh ra nã.
b. Sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc thîng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng .
Trong mèi quan hÖ víi c¬ së h¹ tÇng, kiÕn tróc thîng tÇng ph¶n ¸nh c¬ së
h¹ tÇng biÓu hiÖn tËp trung ®êi sèng tinh thÇn x· héi, do ®ã cã vai trß t¸c ®éng to
lín trë l¹i víi c¬ së h¹ tÇng.
Lµ mét bé phËn cÊu thµnh h×nh thµnh kinh tÕ x· héi, ®îc sinh ra vµ ph¸t
triÓn trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh, cho nªn sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kiÕn tróc
thîng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng ®îc thÓ hiÖn ë chøc n¨ng x· héi cña kiÕn tróc
thîng tÇng lµ lu«n lu«n b¶o vÖ duy tr×, cñng cè vµ hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng sinh
ra nã, ®Êu tranh xo¸ bá c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng ®· lçi thêi l¹c hËu.
KiÕn tróc thîng tÇng t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó xo¸ bá nh÷ng tµn d cña c¬ së
h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng cò, ng¨n chÆn nh÷ng mÇm mèng tù ph¸t cña c¬
së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng míi n¶y sinh trong x· héi Êy. Thùc chÊt
trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, kiÕn tróc thîng tÇng b¶o ®¶m sù thèng trÞ
chÝnh trÞ vµ t tëng cña giai cÊp gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ trong kinh tÕ. NÕu giai cÊp
thèng trÞ kh«ng x¸c lËp ®îc sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ vµ tëng, c¬ së kinh tÕ cña
nã kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®îc. V× vËy, kiÕn tróc thîng tÇng thùc sù trë thµnh
c«ng cô, ph¬ng tiÖn ®Ó duy tr×, b¶o vÖ ®Þa vÞ thèng trÞ vÒ kinh tÕ cña giai cÊp
thèng trÞ cña x· héi.
Trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn kiÕn tróc thîng tÇng, nhµ níc gi÷ vai trß
®Æc biÖt quan träng vµ cã t¸c dông to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng v×, nã lµ mét
lîng vËt chÊt tËp trung søc m¹nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña giai cÊp thèng trÞ . Nhµ
níc kh«ng chØ dùa trªn hÖ tëng, mµ cßn dùa trªn nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh
cña viÖc kiÓm so¸t x· héi, sö dông b¹o lùc, bao gåm c¸c yÕu tè vËt chÊt: qu©n
®éi, c¶nh s¸t, toµ ¸n, nhµ tï… ®Ó t¨ng cêng søc m¹nh kinh tÕ cña giai cÊp thèng
trÞ, cñng cè ®Þa vÞ cña quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ.
Trong x· héi cã giai cÊp, c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng ®Êu tranh víi nhau giµnh
chÝnh quyÒn vÒ tay m×nh, còng chÝnh lµ t¹o cho m×nh søc m¹nh kinh tÕ. Sö dông
quyÒn lùc nhµ níc, giai cÊp thèng trÞ sÏ kh«ng ngõng më réng ¶nh hëng kinh
tÕ trªn toµn x· héi. Kinh tÕ v÷ng m¹nh lµm cho nhµ níc ®îc t¨ng cêng. Nhµ
níc ®îc t¨ng cêng l¹i t¹o thªm ph¬ng tiÖn vËt chÊt ®Ó cñng cè v÷ng ch¾c
h¬n ®Þa vÞ kinh tÕ vµ x· héi cña giai cÊp thèng trÞ. cø nh thÕ, sù t¸c ®éng qua l¹i
biÖn chøng gi÷a kiÕn tróc thîng tÇng vµ c¬ së h¹ tÇng ®a l¹i sù ph¸t triÓn hîp
quy luËt cña kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. ë ®©y, nhµ níc lµ ph¬ng tiÖn vËt chÊt, cã søc
m¹nh kinh tÕ, cßn kinh tÕ lµ môc ®Ých cña chÝnh trÞ, ®iÒu nµy ®îc chøng minh
qua sù ra ®êi vµ sù tån t¹i cña nhµ níc kh¸c nhau .
Cïng víi nhµ níc, c¸c yÕu tè kh¸c cña kiÕn tróc thîng tÇng còng ®· t¸c
®éng ®Õn c¬ së h¹ tÇng b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. C¸c yÕu tè cña kiÕn tróc
thîng tÇng kh«ng nh÷ng chØ cã t¸c ®éng lÉn nhau. Song thêng thêng nh÷ng
sù t¸c ®éng ®ã ph¶i th«ng qua nhµ níc, ph¸p luËt vµ thÓ chÕ t¬ng øng, chØ qua
®ã chóng míi ph¸t huy ®îc hÕt hiÖu lùc ®èi víi c¬ së h¹ tÇng, vµ ®èi víi toµn
x· héi.
Sù t¸c ®éng cña kiÕn tróc thîng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng nã t¸c ®éng
cïng chiÒu víi quy luËt vËn ®éng cña c¬ së h¹ tÇng. Tr¸i l¹i, khi nã t¸c ®éng
ngîc chiÒu ví qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan nã sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¬ së
h¹ tÇng.
HiÖu qu¶ t¸c ®éng cña kiÕn tróc thîng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng, phô
thuéc vµo n¨ng ®éng chñ quan trong nhËn thøc vµ vËn dông quy luËt kinh tÕ- x·
héi, vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi. KiÕn tróc thîng tÇng cã vai trß to
lín, ®Þnh híng nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn ®a l¹i ph¬ng ¸n ph¸t triÓn tèi u
cho kinh tÕ – x· héi. Tuy nhiªn, nÕu nhÊn m¹nh, tuyÖt ®èi ho¸, phñ nhËn tÝnh tÊt
yÕu kinh tÕ cña x· héi, sÏ ph¹m sai lÇm cña chñ nghÜa duy t©m chñ quan díi
nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau.
Nãi tãm l¹i, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng cã quan hÖ biÖn chøng
víi nhau. Do ®ã, khi xem xÐt vµ c¶i t¹o x· héi ph¶i thÊy râ vai trß quyÕt ®Þnh cña
c¬ së h¹ tÇng vµ t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc thîng tÇng, kh«ng ®îc tuyÖt ®èi
ho¸ hoÆc h¹ thÊp yÕu tè nµo.
Trung thµnh víi lý luËn M¸c – Lªnin vµ vËn dông s¸ng t¹o vµo t×nh h×nh
thùc tiÔn ë ViÖt Nam, §¶ng chñ tr¬ng tËp chung ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng
nh÷nh ®ßi hái cÊp b¸ch cña nh©n d©n vÒ ®êi sèng, viÖc lµm vµ c¸c nhu cÇu x·
héi kh¸c coi ®ã lµ nhiÖm vô quan träng ®Ó tiÕn hµnh thuËn lîi ®æi míi trªn lÜnh
vùc chÝnh trÞ: ”Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn tèt vai trß qu¶n lý vÒ kinh tÕ – x· héi
b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh trÞ, th«ng tin, tuyªn truyÒn gi¸o dôc vµ c«ng cô
kh¸c” ( B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc §¶ng céng s¶n ViÖt Nam
lÇn thø 7).
IV. MèI QUAN HÖ BIÖN CHøNG GI÷A C¥ Së H¹ TÇNG Vµ KIÕN TRóC
TH¦îNG TÇNG TRONG THêI Kú QU¸ §é L£N CHñ NGHÜA X· HéI ë
N¦íC TA.
1. §Æc ®iÓm h×nh thµnh c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng céng s¶n
chñ nghÜa.
C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng céng s¶n chñ nghÜa kh«ng h×nh
thµnh tù ph¸t trong x· héi cò, mµ h×nh thµnh tù gi¸c sau khi giai cÊp v« s¶n
giµnh chÝnh quyÒn vµ ph¸t triÓn hoµn thiÖn “Suèt thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t
b¶n lªn chñ nghÜa céng s¶n ”.
Muèn cã c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng céng s¶n chñ nghÜa. Tríc
hÕt giai cÊp v« s¶n ph¶i dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng ®Ëp tan nhµ níc cò, lËp nªn
nhµ níc v« s¶n. Sau khi giµnh ®îc chÝnh quyÒn, giai cÊp v« s¶n tiÕn hµnh quèc
h÷u ho¸, tÞch thu, trng thu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp cña giai cÊp t s¶n nh»m t¹o ra
c¬ së kinh tÕ ban ®Çu cña chñ nghÜa x· héi.
ViÖc nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n ph¶i ra ®êi tríc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn vµ
lµm c«ng cô, ph¬ng tiÖn cho quÇn chóng nh©n d©n, tiÕn hµnh triÖt ®Ó qu¸ tr×nh
Êy hoµn toµn phï hîp víi qui luËt kh¸ch quan cña x· héi. §ã lµ sù ph¸t triÓn
kh¸ch quan trong qu¸ trÝnh s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi, ®ßi hái ph¶i cã mét c¬
së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng tiÕn bé h¬n thay thÕ c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn
tróc thîng tÇng t b¶n chñ nghÜa lçi thêi ph¶n ®éng. Tuynhiªn, nhµ níc
chuyªn chÝnh v« s¶n cã thËt sù v÷ng m¹nh hay kh«ng l¹i hoµn toµn phô thuéc
vµo sù ph¸t triÓn cña sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng céng s¶n chñ nghÜa.
2. C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ
nghÜa x· héi ë ViÖt Nam
Díi chñ nghÜa x· héi hoµn chØnh, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng
thuÇn nhÊt vµ thèng nhÊt. V× c¬ së h¹ tÇng x· héi chñ nghÜa kh«ng cã tÝnh chÊt
®èi kh¸ng, kh«ng bao hµm nh÷ng lîi Ých kinh tÕ ®èi lËp nhau. H×nh thøc së h÷u
bao trïm lµ së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ, hîp t¸c t¬ng trî nhau trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt, ph©n phèi s¶n phÈm theo lao ®éng, kh«ng cßn chÕ ®é bãc lét .
KiÕn tróc thîng tÇng x· héi chñ nghÜa ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng cña x· héi
chñ nghÜa, v× vËy mµ cã sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ vµ tinh thÇn. Nhµ níc x· héi
chñ nghÜa lµ nhµ níc kiÓu míi: cña d©n do d©n vµ v× d©n. Ph¸p luËt x· héi chñ
nghÜa lµ c«ng cô ®Ó c¶i t¹o x· héi cò vµ x©y dùng x· héi chñ nghÜa tiÕn bé, khoa
häc trë thµnh ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn x· héi.
Thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t b¶n lªn chñ nghÜa x· héi lµ thêi kú c¶i biÕn
c¸ch m¹ng s©u s¾c vµ triÖt ®Ó, lµ mét giai ®o¹n lÞch sö chuyÒn tiÕp. Cho nªn c¬
së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng víi ®Çy ®ñ nh÷ng ®Æc trng cña nã. Bëi v×, c¬
së h¹ tÇng mang tÝnh chÊt qu¸ ®é víi mét kÕt cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®an
xen cña nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. Cßn kiÕn tróc thîng tÇng cã
sù ®èi kh¸ng vÒ t tëng vµ cã sù ®Êu tranh gi÷a giai cÊp v« s¶n vµ giai cÊp t
s¶n trªn lÜnh vùc t tuëng v¨n ho¸.
Bëi vËy c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ vµ ®æi míi thÓ chÕ chÝnh trÞ lµ mét qu¸
tr×nh mang tÝnh c¸ch m¹ng l©u dµi, phøc t¹p mµ thùc chÊt lµ cuéc ®Êu tranh gay
go, quyÕt liÖt gi÷a hai con ®êng t b¶n chñ nghÜa vµ x· héi chñ nghÜa.
ChÝnh v× nh÷ng lý do ®ã mµ níc ta tõ mét níc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn
víi nÒn kinh tÕ l¹c hËu s¶n xuÊt nhá lµ chñ yÕu, ®i lªn chñ nghÜa x· héi (bá qua
chÕ ®é ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa ) chóng ta ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong
qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi. C¬ së h¹ tÇng thêi kú qu¸ ®é ë níc ta bao
gåm c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh: kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ hîp t¸c, kinh tÕ t b¶n
nhµ níc, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t b¶n t nh©n, cïng c¸c kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt
g¾n liÒn víi h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau, thËm chÝ ®èi lËp nhau cïng tån t¹i trong
mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt. §ã lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
C¸c thµnh phÇn ®ã võa kh¸c nhau vÒ vai trß, chøc n¨ng, tÝnh chÊt, l¹i võa
thèng nhÊt víi nhau trong mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt , chóng võa
c¹nh tranh nhau, võa liªn kÕt víi nhau, bæ xung víi nhau.
§Ó ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy, nhµ
níc ph¶i sö dông tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ hµnh chÝnh vµ gi¸o dôc. Trong
®ã biÖn ph¸p kinh tÕ cã vai trß quan träng nhÊt nh»m tõng bíc x· héi ho¸ nÒn
s¶n xuÊt víi h×nh thøc vµ bíc ®i thÝch hîp theo híng: kinh tÕ quèc doanh ®îc
cñng cè vµ ph¸t triÓn v¬n lªn gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ tËp thÓ díi h×nh thøc
thu hót phÇn lín nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá trong c¸c ngµnh nghÒ, c¸c h×nh thøc
xÝ nghiÖp , c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn m¹nh, kinh tÕ t nh©n vµ gia ®×nh ph¸t huy
®îc mäi tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së kinh tÕ hîp
lý. Trong v¨n kiÖn Héi nghÞ ®¹i biÓu §¶ng gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII, §¶ng ghi râ
“ph¶i tËp chung nguån vèn ®Çu t nhµ níc cho viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng
kinh tÕ x· héi vµ mét sè c«ng tr×nh c«ng nghiÖp then chèt ®· ®îc chuÈn bÞ vèn
vµ c«ng nghÖ. N©ng cÊp vµ x©y dùng míi hÖ thèng giao th«ng, s©n bay, bÕn
c¶ng, th«ng tin liªn l¹c, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, y tÕ ”. §ång thêi v¨n kiÖn §¶ng
còng ghi râ:”T nay tíi cuèi thËp kû, ph¶i quan t©m tíi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n, ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng
nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt
hµng tiªu dïng vµ hµng xuÊt khÈu”.
VÒ kiÕn tróc thîng tÇng, §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: LÊy chñ nghÜa M¸c-Lª nin
vµ t tëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ nam cho mäi hµnh ®éng cña toµn §¶ng,
toµn d©n ta. Néi dung cèt lâi cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh
lµ t tëng vÒ sù gi¶i phãng con ngêi khái chÕ ®é bãc lét tho¸t khái nçi nhôc
cña m×nh lµ ®i lµm thuª bÞ ®¸nh ®Ëp, l¬ng Ýt. Bëi vËy, trong sù nghiÖp x©y dùng
chñ nghÜa x· héi cña nh©n d©n ta, viÖc gi¸o dôc truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c-Lªnin
t tëng Hå ChÝ Minh trë thµnh t tënh chñ ®¹o trong ®êi sèng tinh thÇn cña x·
héi lµ viÖc lµm thêng xuyªn, liªn tôc cña cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa trªn
lÜnh vùc kiÕn tróc thîng tÇng.
X©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ, x· héi chñ nghÜa mang b¶n chÊt giai cÊp c«ng
nh©n, do §¶ng céng s¶n l·nh ®¹o ®¶m b¶o cho nh©n d©n lµ ngêi chñ thùc sù
cña x· héi. Toµn bé quyÒn lùc cña x· héi thuéc vÒ nh©n d©n thùc hiÖn d©n chñ
x· héi chñ nghÜa ®¶m b¶o ph¸t huy mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, tÝch cùc chñ ®éng
cña mäi c¸ nh©n. Trong c¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc thêi kú qu¸ ®é lªn chñ
nghÜa x· héi, §¶ng ghi râ : ”x©y dùng nhµ níc x· héi chñ nghÜa , nhµ níc cña
d©n, do d©n vµ v× d©n, liªn minh giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ
tÇng líp trÝ thøc lµm nÒn t¶ng, do §¶ng céng s¶n l·nh ®¹o ”. Nh vËy, tÊt c¶ c¸c
tæ chøc, bé m¸y t¹o thµnh hÖ thèng chÝnh trÞ – x· héi kkh«ng tån t¹i nh mét
môc ®Ých t nh©n mµ v× phôc vô con ngêi, thùc hiÖn cho ®îc lîi Ých vµ quyÒn
lîi thuéc vÒ nh©n d©n lao ®éng.
Mçi bíc ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng lµ mét bíc
gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a chóng. ViÖc ph¸t triÓn vµ cñng cè c¬ së h¹ tÇng ®iÒu
chØnh vµ cñng cè c¸c bé phËn cña kiÕn tróc thîng tÇng lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra
trong suèt thêi kú qu¸ ®é.
3. Mét sè kiÕn nghÞ
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa ë níc ta, cÇn vËn dông vµ qu¸n triÖt quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬
së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng. C¬ së h¹ tÇng lµ kÕt cÊu kinh tÕ ®a thµnh
phÇn trong ®ã cã thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh , tËp thÓ vµ nhiÒu thµnh phÇn
kinh tÕ quèc doanh, tËp thÓ vµ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. TÝnh chÊt ®an
xen qu¸ ®é vÒ kÕt cÊu cña c¬ së kinh tÕ võa lµm cho nÒn kinh tÕ s«i ®éng, phong
phó, võa mang tÝnh chÊt phøc t¹p trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa. §©y lµ mét kÕt cÊu kinh tÕ n¨ng ®éng, phong phó, ®îc ph¶n chiÕu
lªn kiÕn tróc thîng tÇng vµ ®Æt ra ®ßi hái kh¸ch quan lµ nÒn kiÕn tróc thîng
tÇng vµ ®Æt ra ®ßi hái kh¸ch quan lµ nÒn kiÕn tróc thîng tÇng còng ph¶i ®îc
®æi míi ®Ó ®¸p øng ®ßi hái cña c¬ së kinh tÕ. Nh vËy kiÕn tróc thîng tÇng míi
cã søc m¹nh ®¸p øng kÞp thêi ®ßi hái cña c¬ së h¹ tÇng
Tuy nhiªn, viÖc ®æi míi c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng lµ viÖc rÊt
phøc t¹p. §iÒu quan träng tríc hÕt lµ cÇn sím h×nh thµnh vµ thèng nhÊt nh÷ng
quan ®iÓm sö lý thiÕt yÕu.
Thø nhÊt, cÇn mét ph¬ng ph¸p tiÕp cËn vÊn ®Ò mét c¸ch cô thÓ kh«ng lµm
theo c¸ch “ch¸y ®©u ch÷a ®Êy” tõ ®ã t×m ra nguyªn nh©n chñ yÕu cña vÊn ®Ò ®Ó
®a ra nh÷ng luËn chøng cã tÝnh kh¶ thi.
Thø hai, cÇn theo dâi chÆt chÏ, khai th¸c sµng läc vµ sö lý c¸c lo¹i tÝn hiÖu
cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch kÞp thêi trªn c¬ së chñ ch¬ng chÝnh s¸ch thÝch hîp
khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ lµnh m¹nh . ®ång thêi ph¶i x©y dùng mét c¬
chÕ ®iÒu hµnh kinh tÕ cho phÐp th©u lîm ®¸nh gi¸, sö lý kÞp thêi mäi tÝn hiÖu
kinh tÕ trong ph¹m vi c¶ níc.
Thø ba, hoµn thiÖn c¸c thñ tôc tµi chÝnh, t¨ng cêng kû c¬ng ph¸p luËt
trong ®iÒu hµnh tµi chÝnh quèc gia tõ trung ¬ng ®Õn tõng ngêi s¶n xuÊt.
KÕT LUËN
N¾m v÷ng phÐp biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng,
gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ, vËn dông s¸ng t¹o
nh÷ng chñ ch¬ng, ®êng lèi cña §¶ng lµ con ®êng ®Çy tr«ng gai nhng tÊt yÕu
sÏ dµnh th¾ng lîi trong c«ng cuéc ®«Ø míi v× môc tiªu d©n giµu níc m¹nh, x·
héi c«ng b»ng v¨n minh.
§¶ng ta ®· s¸ng suèt khi ®Ò ra bíc ®Çu thùc hiÖn tèt ®êng lèi ®æi míi
toµn diÖn b»ng c¸ch kÕt hîp chÆt chÏ ®æi míi c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng
tÇng. Em tin r»ng víinhËn thøc ®óng ®¾n, s¸ng t¹o cña m×nh cïng víi sù ®ång
lßng nhÊt trÝ, ra søc phÊn ®Êu cña toµn ®¶ng , toµn d©n, toµn qu©n, §¶ng ta nhÊt
®Þnh l·nh ®¹o c«ng cuéc ®æi míi ®i ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn, díi ®µ ph¸t triÓn
cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng hiÖn nay, c«ng cuéc ®æi míi §¶ng l·nh ®¹o nhÊt ®Þnh
sÏ ®a níc ta lªn ngang tÇm víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc vµ thÕ
giíi.
Lµ mét sinh viªn, mét c«ng d©n cña níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt
Nam em ®· vµ ®ang ®îc hëng nh÷ng thµnh qu¶ tèt ®Ñp cña c«ng cuéc ®æi míi,
em nguyÖn sÏ gãp mét phÇn søc lùc nhá bÐ cña m×nh ®Ó c«ng cuéc ®æi míi ngµy
cµng ®i lªn.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¶ng VII,VIII
2. T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ
3. T¹p chÝ nghiªn cøu lý luËn
4. Hái ®¸p triÕt häc
5. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c- Lªnin
6. §æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
Môc lôc
Lêi nãi ®Çu …………………………………………………………………………………….. 1
Néi dung ……………………………………………………………………………………… 3
A. giíi thiÖu ®Ò tµi ……………………………………………………………………………… 3
B. Néi dung chÝnh:
……………………………………………………………………………….. 3
I.
C¬ së h¹ tÇng.
……………………………………………………………………………………………………………….. 3
1. Kh¸i niÖm: ………………………………………………………………………………..
3
2. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt:
……………………………………………………………………
4
II. KH¸I NIÖM KIÕN TRóC TH¦îNG TÇNG X· HéI: ……………………………………………………………. 5
1. Kh¸i niÖm: ………………………………………………………………………………..
5
2. §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt:
……………………………………………………………………
5
III. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc
thîng tÇng x· héi.
……………………………………………………………………………………………………. 6
IV. MèI QUAN HÖ BIÖN CHøNG GI÷A C¥ Së H¹ TÇNG Vµ KIÕN TRóC TH¦îNG TÇNG
TRONG THêI Kú QU¸ §é L£N CHñ NGHÜA X· HéI ë N¦íC TA. ………………………………… 11
1. §Æc ®iÓm h×nh thµnh c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng
céng s¶n chñ nghÜa. ……………………………………………………………………..
11
2. C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng trong thêi kú qu¸ ®é lªn
chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam
………………………………………………………….
12
3. Mét sè kiÕn nghÞ
……………………………………………………………………….
14
KÕT LUËN ……………………………………………………………………………………. 16
Tµi liÖu tham kh¶o
…………………………………………………………………… 17
